De tomtomisering van de maatschappij.

Een interessant boek dat Joep Schrijvers heeft geschreven. Over een ander onderwerp dan zijn megabestseller ‘hoe word ik een rat?’ In dat boek had hij het over medewerkers die aan de ene kant de mooie woorden meepraten, die het bedrijf van hen verwacht te horen en hebben ze het over ‘eerlijkheid’ en ‘openheid’ terwijl hun ervaring is dat aan de andere kant de top essentiële informatie achterhoudt, rattengedrag vertoont, het personeel in de kantine andere dingen zegt dan in het teamoverleg en dat iedereen hekken heeft geplaatst om te zorgen dat niemand in hun tuintje komt.

In zijn boek ‘het wilde vlees: de tomtomisering van de maatschappij’ gaat Schrijvers dieper in op de zogenaamde logistieke ketens die alles en iedereen aan elkaar verbinden. Het afzonderlijke bedrijf wordt tegenwoordig als een schakel van een keten gezien. Schrijvers spreekt over de zog. neo-logistieke orde.

Dat is een groot verschil met vroegere tijden toen een bedrijf duidelijk was afgegrensd van andere bedrijven. Het gevolg van deze neologistieke orde is dat de meeste producten het gevaar lopen dat ze steeds meer op elkaar gaan lijken. Dit wordt nog versterkt door alle wettelijke eisen waaraan een product moet voldoen. Ook al lijkt de wereld een toenemend aan merken en keuzes te krijgen.
Onderliggend vindt een standaardisatie plaats waardoor combinaties en uitwisseling vergemakkelijken. Denk maar eens aan je PC. Door standaardisering van software en onderliggende codes krijgt deze steeds meer uitwisselings-, verbindings- en combinatiemogelijkheden door.

Er zit echter nog een andere kant aan de neologistieke orde. Er wordt steeds meer gemeten en gemonitord en de standaardisering sluipt letterlijk alle facetten van ons leven binnen. Het gevolg is dat we op steeds meer gebieden worden gecontroleerd.

Controle betekent dat alles en iedereen wordt afgemeten aan van te voren vastgestelde normen. Het is op dit punt dat Schrijvers ons op een gevaar wijst en refereert aan de Nederlandse knuffelhistoricus Geert Mak. Die laat in zijn boek zien dat ons privéleven steeds meer is gaan lijken op een ‘business’. Het verschil tussen de grote industriele ketens en ons private intieme leven is daardoor nihil geworden. De logische volgende stap is dat mensen als deel van ketens volledig beheersbaar worden door chips, e-dossiers en wat wordt genoemd sousveillance.

Dat laatste duidt op de gedachte dat er inmiddels zoveel camera’s zijn dat burgers zelf ook de plaats kunnen gaan innemen van Big Brother. Controle en regelkringen overal met het doel het privé-leven het toevallige, het tragische en het gevaarlijke zoveel mogelijk uit te sluiten.

Ook het onderwijs zal de trend inzetten dat zogenaamde e-dossiers al in de peutertijd worden aangelegd en iemand zijn volledige leven kunnen gaan bepalen. Personeelsfunctionarissen zullen inzage krijgen in het leerlingendossier van iemand waardoor een opmerking kan worden gemaakt als:”Nee, jij kunt deze baan niet krijgen. Want we vragen iemand hiervoor die een teamplayer is en jij deed in groep 3 niet echt goed mee met het kringgesprek.”

Je kunt je afvragen hoe ver een dergelijke ontwikkeling doorgaat.
De eerder genoemde Geert Mak laat ons zien hoe wij gaan met dieren als hij schrijft:

Vroeger had een koe altijd gelijk. Een koe maakte nooit fouten. Een koe deed ook niet zoveel. Grazen een beetje liggen, soms een kalf. En zij wist feilloos op welk tijdstip ze gemolken werd.
De moderne doorloopstallen brachten een nieuw fenomeen met zich mee: de rebellerende koe. Vergelijk het met de samenleving. Hoe meer regels een samenleving kent, hoe meer afwijkende types zij oplevert. De visgraten en de carrousels van de moderne stallen eisen een bepaald doorlooppatroon, en sommige koeien blijken daaraan, ook na wekenlange training niet te kunnen wennen.
De koe die niet wil deugen blijkt dezelfde koe te zijn die zich vroeger tegen de hekken schurkte of de broekspijpen van de boer likte. De boer duwde zo’n beest dan weg met een klap op de horens, half bestraffend, half liefkozend. Tegenwoordig wordt er gesproken over onbruikbaar vee en worden ze afgemaakt…..’.

Het boek van Schrijvers biedt inzicht in een nieuw soort totalitarisme dat er van uit gaat dat de wereld en de mensen (nog steeds) maakbaar en beheersbaar zijn.
Deze vorm van denken maakt dat we echter iets fundamenteels kwijt kunnen raken. Onze eigen keuzemogelijkheden gebaseerd op authenticiteit.

Ruim tachtig jaar geleden waarschuwde Aldous Huxley hier al voor in zijn boek ‘Brave new world’. Daarin schetst hij een economische orde waarin elke spontaniteit, ongemakken en echt drama zijn uitgebannen en gedachten en emoties worden gereguleerd. Mensen als semi-automatische ‘wezens’.

De belangrijkste stap die Schrijvers aangeeft om hier tegengas aan te geven is een geluksweigeraar te worden en daardoor weer oog te krijgen voor het onvoorspelbare, onmaakbare en mystieke in deze wereld. Dat laatste helpt je in ieder geval een zogenaamde ‘geketende’ geest weer echte vrijheid te geven en daarmee je authenticiteit terug te claimen.

Max Herold
April, 2008

Meer weten en andere boeken van Joep Schrijvers?

De tomtomisering van de maatschappij.
Auteur: Joep Schrijvers
Zie verder:

http://www.managementboek.nl/boek/9789055944835/het_wilde_vlees_de_tomtomisering_
van_de_passionele_mens_joep_schrijvers?affiliate=1910

Hoe word ik een rat?
Auteur: Joep Schrijvers

Konkelen, streken uithalen, samenzweren zijn in een organisatie een alledaagse bezigheid. Wie spant met wie samen? Wie zijn er ‘twee handen’ op een buik? Wie manipuleert wie, waartoe en hoe? Mensen die vertrouwen op de formele verhoudingen, op het ‘nette’ spel, komen bedrogen uit. Beslissingen komen niet alleen tot stand door rationele afwegingen van voor- en tegenargumenten. Nee, het andere spel, het ondergrondse politieke machtsspel, is minstens even belangrijk.
In dit boek geeft Joep Schrijvers inzicht in het politieke gedoe in bedrijven. Hij beschrijft op ironische en zeer toegankelijke wijze de meest voorkomende gore streken. Hij spoort de lezer aan om ‘politieker’ te worden. Welke belangen streven mensen na? Over welke machtsbronnen kun je eenvoudig beschikken? Wat is je eigen niveau van ‘rattigheid’ ? Hoe vind je de psychologische zwakheden van je tegenstrevers? Hoe speel je hoog spel? Op dit soort praktische vragen gaat de auteur in deze negatieve deugdenleer uitvoerig in. Ook opponeert hij tegen de ‘verbraving’ in organisaties. Veel medewerkers worden met managementtheorieën om de oren geslagen en aangespoord tot ontwikkeling, synergie, bezieling en meesterschap, terwijl hun ervaring daar haaks op staat: de ervaring van graaien, naaien en piepelen.
‘Hoe word ik een rat?’ is een uitzonderlijk boek, niet alleen door de stellingnamen, de anekdotes, het schaamteloze maar vooral ook door zijn stijl. Zie verder:
http://www.managementboek.nl/boek/9789055942558/hoe_word_ik_een_rat_joep_schrijvers?affiliate=1910