(Dit artikel is gelijktijdig gepubliceerd in The Planet Times.)
Ondernemen is hot. Inmiddels is bij velen van de jongere generatie het niet meer zo gebruikelijk in loondienst te gaan.
Toch is er een oudere generatie die het ondernemersvak in een ander tijdperk en in andere omstandigheden heeft geleerd. Enkele daarvan zijn bekende Nederlanders geworden. Maar wat maakte hun zo onderscheidend? Dan blijkt dat er oeroude principes, of beter gezegd natuurwetten, gelden die altijd opgeld doen. Enkele van die wetten komen in dit artikel aan bod dat is gebaseerd op het boek ‘Ondernemen Natuurlijk: de ondernemers-natuur-wetten van Wagtmans en Van Dijk’ 1). Op www.managementissues.com kun je meer informatie over dit boek vinden.
Natuurwet 1. Alles is eindig
Het voelt misschien niet zo maar toch is alles eindig. Of het nu het Romeinse rijk is of het gebruik van olielampjes. Vroeg of laat komt er wat anders.
Kijk eens om je heen? Waar is de melkboer gebleven? De textielindustrie in Nederland of de oude bakelieten radio? Misschien snel, misschien langzaam, alles verandert.
De wet ‘alles is eindig’ als uitgangspunt gebruiken voor je ondernemerschap betekent dat je beseft dat elke trend eindig is. Het betekent dat als je met een product bezig bent, het nuttig is om ook aan het eindpunt ervan te denken 2). Onder welke condities komt er weer een einde aan? Dat zal maken dat je de tekenen van teruggang tijdig kunt zien aankomen, er naar kunt handelen en iets nieuws kunt verzinnen.
Box: Zelfs als het lang duurt is het eindig
De geschiedenis van de wereld bevestigt deze conclusie. Eens was Egypte het belangrijkste land ter wereld. Maar door haar eigen verwijfdheid is het land te gronde gegaan. De overwinning van Griekenland leverde een glorietijd op maar daarna ook een donkere periode. En ooit walste de ijzeren voet van Rome vele landen plat en deed hij de aarde op haar grondvesten schudden, maar in zijn laatste dagen was hij lafhartig en had Rome het overwinningsschild verachtelijk weggeworpen. 3)
– Charles F. Haanel –
Natuurwet 2: Een goed product houdt, naast de natuur, rekening met de gemeenschap
Als in de productontwikkeling wordt verdisconteerd dat het product op de een of andere wijze een bijdrage levert aan de natuur én de menselijke gemeenschapszin, slaagt het altijd.
Winst maken is dan niet meer zuiver het verdienen van geld, maar maakt deel uit van een veel uitgebreider proces. Winst is immers een uitdrukking van de combinatie ‘probleemoplossend vermogen van je product’, effect op de gemeenschap en duurzaamheid op korte én lange termijn. De gemeenschap betaalt je dan ook terug in vormen van acceptatie.
Box: Werken wij mensen samen met andere soorten in de natuur?
Evolutiebiologe Elisabet Sahtouris wijst er op dat overheersend concurrentiegedrag een eigenschap is van een jonge plant die zijn eerste uitstapje in de wereld maakt. In volwassen systemen daarentegen, zoals een volgroeid bos, wordt de concurrentie om licht bijv. in evenwicht gehouden door een intense samenwerking tussen de soorten. Soorten die niet leren hoe ze moeten samenwerken met andere soorten, verdwijnen steevast. 4)
Box: Waar ligt de oorsprong van het begrip duurzaamheid?
Hans Carl von Carlowitz, een Duitse mijnbouwkundige. gebruikte in 1713 het begrip ‘nachhaltige Entwicklung’ (nachhaltig betekent duurzaam) in zijn Sylvicultura Oeconomica (Economische Bosbouw). Een tekort aan hout bedreigde Duitsland en andere Europese landen door afnemende houtvoorraden en een toenemende bevolking. Naast de voornaamste bron voor verwarming (brandhout) en energie (houtskool) voor industriële processen was hout een belangrijke grondstof voor de vervaardiging van gereedschappen en een onmisbaar materiaal voor de bouw van huizen, gebouwen en schepen. Bij sommigen bestond daarom de vrees dat de grondslag van het bestaan werd bedreigd.
De visie van Von Carlowitz (die we nu zouden duiden als ‘duurzaamheidsdenken’) berustte op drie punten:
- Economische vooruitgang diende de gemeenschap ten goede te komen. De arme onderdanen hadden recht op voldoende voeding en onderhoud.
- Datzelfde recht kwam ook het nageslacht toe.
- Daartoe moest men voorzichtig met de natuur omgaan en had men ook een soort verantwoording aan toekomstige generaties af te leggen.
In de praktijk betekende dit: streven naar een evenwicht tussen de aanwas en gebruik van de natuur (hier: hout). 5)
Natuurwet 3: als een product meer rotzooi achterlaat, is het geen goed product
Deze wet kun je als een aanvulling op de vorige wet zien. Maar er zit zoveel aan vast dat we hem als een aparte wet behandelen.
Er is een oude Indiaanse uitspraak die zegt:”Zoals het kalf uit duizend koeien zijn moeder herkent, zo komt de daad vroeg of laat terug bij de dader. Producten die belastend afval produceren keren zich vroeg af laat tegen je. De vervuiler betaalt uiteindelijk zelf het gelag.
William McDonough Michal Braungart hebben het idee van ‘afval is voedsel’geïntroduceerd. 6)
De natuur kent dit principe allang. Daar is geen afval dat als afval verder gaat. Integendeel, afval betekent dan voeding. Bijv. bij het afsterven biedt de boom voedingsstoffen door te vergaan en mineralen te vormen waarmee nieuw leven zich voedt.
‘Afval = Voedsel’ is inmiddels al als basisparadigma overgenomen o.a. door bedrijven als Nike en Ford-motor company.
De designafdeling van Ford is gestimuleerd een maximaal recycleerbare auto te ontwerpen door 'de auto als voedsel voor zijn omgeving' als uitgangspunt te hanteren bij nieuwe ontwerpen bij Ford. Het bedrijf analyseerde dat een auto die anderhalve ton weegt meer dan twintig ton grondstoffen nodig heeft. Doelstelling is deze terug te brengen naar het minimum.
Nike heeft het idee omarmd en een volledig recyclebare schoen gemaakt. De Nike Considerd is tot de laatste vezel onschadelijk voor het milieu en volledig te hergebruiken. 7)
Natuurwet 4: Natuurkrachten moet je niet willen beheersen. Onderneem er in harmonie mee
In de 18-de eeuw werd in Engeland een wetenschapsdefinitie geformuleerd die luidde:”Science is to obtain knowledge to conquer nature.” Die beheersingsneiging heeft gemaakt dat de relatie met de natuur uit het oog is verloren. Velen veronderstellen dat deze te beheersen is. Zowel micro als macro. Van doktoren die een ziekte ‘bestrijden’ tot aan de illusies dat het klimaat te beheersen is. Er lijkt bijna sprake te zijn van een chronisch verstoorde relatie tussen mens en milieu en komt tot uitdrukking in een groot aantal, ten dele onomkeerbare, milieuproblemen.
Box: Met de natuur meebewegen of deze negeren?
Er waren eens twee briljante ingenieurs die allebei treinrails aanlegden in Engeland. Meneer Brunel ging in een rechte lijn van station naar station, door bergen, over rivieren, en snelwegen, dwars door landgoederen en door alles wat verder op zijn pad kwam. Bij het eindpunt waren de landmeters erg blij, maar zijn bedrijf had veel kosten gemaakt. Meneer Stephenson pakte het heel anders aan. Die ging ervan uit dat de rivier altijd de beste route kiest en hij volgde de loop van de rivier net zo stilzwijgend als de Western Railroad de Westfield Rivier volgt. Hij bleek de veiligste en de goedkoopste ingenieur te zijn. 8)
Afsluitend: ondernemen op onze planeet
Een van de eerste lessen die ik over organisatiekunde kreeg stelde dat de fundamentele doelstellingen van een organisatie zijn ‘de maatschappij te dienen en blijvend te verdienen’ De boven bespchreven wetten plaatsen die doelstellingen in een bredere context: onze plaats op deze planeet.
Ze geven ook aan het niet respecteren er van ondubbelzinnig zijn terugslag zal geven.
En ze bieden ons een richting om onze relatie met deze planeet waar we op leven én van afhankelijk zijn weer te herstellen door de aarde te respecteren. Kortom: ook voor ondernemers is het de hoogste Planet Time!
Meer weten?
Ondernemen natuurlijk ! + CD / druk 1
Herold, M.E.J.
Bronnen:
1) Ondernemen natuurlijk! De ondernemersnatuurwetten van Wagtmans en Van Dijk. Auteur: Herold, M. Uitgeverij: Managementissues.com, Leiden, 2008.
2) Uitspraak in het boek ‘Wie is Stephen Covey? Auteur is niet genoemd in het boekje. Uitgeverij Business Contact, Amsterdam, 2007.
3) The new psychology. Auteur: Haanel C.F. Uitgeverij Kallisti Publishing, USA, 2006.
4) Uit: het geld van de toekomst. Auteur: Lietaer, B. Uitgeverij De Boekerij BV, Amsterdam, 2001.
5) Idem: http://www.opener.ou.nl/department02/duurzame-ontwikkeling/downloads/hoofdstuk_1_leerkern.pdf
6) Cradle to cradle: remaking the way we make things. Auteurs: McDonough, W. & Braungart, M. Uitgeverij North Point Press, New York, 2002.
7) Bron: http://www.managementissues.com/duurzame_ontwikkeling/duurzame_ontwikkeling/
cradle_to_cradle%3a_opnieuw_producten_leren_maken._20070112417.html
8) Bron: http://www.emersoncentral.com/wealth.htm.
