In ‘Dag Afrika’ schetst Marcia Luyten haar ervaringen in Afrika. Zij woonde in Oeganda en Rwanda. Zij schrijft met kennis van zaken en betrokkenheid bij het continent en de mensen die er wonen. Daarbij combineert zij analyses van het huidige Afrika met korte verhalen over dagelijkse ervaringen tijdens haar verblijf. Zij schetst een interessant beeld over de witte man die zijn relevantie lijkt te hebben verloren en Chinezen die goede zaken doen op het continent. Afrika zit economisch in de lift en Europa mist de boot.
Het denken over Afrika is gebaseerd op sjablonen. Het sjabloon van de kolonisator die Afrika zag als wingewest, het sjabloon van de missionaris die de wilde het licht van God en de beschaving wilde brengen, het sjabloon van de hulporganisaties die de hongerige wilde voeden. Nu is er een nieuw sjabloon, dat van de investeerder, waarmee we weer dichtbij het sjabloon van het wingewest terugkomen. De sjablonen schieten volgens Luyten tekort en zorgen er mede voor dat Afrika niet wordt gezien zoals het echt is.
In ‘the rising continent’ is de witte man zowat uitgespeeld. China zet de toon in de nieuwe machtsverhoudingen. Geen continent heeft zoveel grondstoffen als Afrika. Sinds 2002 werkt China systematisch en gedisciplineerd aan toegang tot die grondstoffen. In ruil daarvoor verbetert China de Afrikaanse infrastructuur. Voor tientallen miljoenen worden wegen, bruggen, spoorlijnen, dammen en irrigatiekanalen gebouwd. Een belangrijk verschil met de Europese benadering is dat de Chinezen het niet hebben over mensenrechten, corruptie of persvrijheid. En daarmee de gevestigde elite voor zich winnen.
Luyten verbaast zich erover dat Nederlandse bedrijven geen Afrikastrategie hebben. De Nederlandse overheid vermindert daar bovenop nog eens het aantal ambassades in Afrika. Juist nu er economisch belangrijke mogelijkheden ontstaan dreigt Nederland de boot te missen. Luyten roept Nederland op snel en radicaal zijn relatie met Afrika te vernieuwen. Deze relatie zou op twee pijlers moeten worden gefundeerd, te weten eigenbelang en solidariteit. Uit eigenbelang moet Nederland zich verzekeren van toegang tot grondstoffen en uit solidariteit geeft Nederland hulp. Hulp blijft nodig. De economische groei komt zeker niet altijd terecht bij de allerarmsten.
Naast het overall beeld zijn er aangrijpende verhalen te lezen in dit boek. Verhalen over extreem seksueel geweld tegen vrouwen, een grootgrondbezitter die de landbouw naar zijn hand zet, maar ook over verkeersopstoppingen in Kampala en over hoe zij wordt bestolen door een buurman die hulp nodig heeft voor medische hulp omdat hij hiv-geïnfecteerd is. Het zijn vaak rake en aangrijpende observaties die het Afrika van nu inkleuren.
Door de afwisseling van korte inkijkjes in het dagelijkse leven in Afrika en diepere to the point geschreven analyses is het een leesbaar en afwisselend boek geworden waar zowel de Afrika kenner als de geïnteresseerde leek wat aan heeft. De korte bewerkingen van columns geven reliëf aan de macroanalyses en geven daardoor verdieping. Op die manier wordt het leven in Afrika in detail weergegeven.
Bert van Ravenhorst,
mei 2013.
Dag Afrika, Marcia Luyten, Amsterdam, De Bezige Bij, 2013, 222 blz.
