In woord en daad maakt China, onder zijn leider Xi Jinping, de laatste jaren duidelijk dat het de absolute wereldheerschappij nastreeft. Op weg daarnaartoe duldt de autocratische regering geen tegenspraak, niet in het land zelf en ook niet daarbuiten. Het recente optreden van China richting de Oeigoeren, Hongkong en Taiwan zijn daarvan afschrikwekkende voorbeelden.
Wat betekent deze opzienbarende en zorgwekkende ontwikkeling voor de geopolitiek, de internationale handelsstromen en de autonomie van veel landen, inclusief Nederland en België? Rien T. Segers laat zien dat China niet alleen containers naar de rest van de wereld verscheept, maar ook zijn ideologische en ongebreidelde machtsaspiraties. Het Westen kan niet langer verdeeld blijven afwachten, maar dient zo spoedig mogelijk en tactvol om te gaan met China als nieuwe, gevestigde supermacht.
Maar hoe? Beknopt en helder analyseert Segers wat de verborgen strategie van China is, wat ons te wachten staat en hoe we hierop moeten reageren.
Rien T. Segers is emeritus hoogleraar Bedrijfscultuur, in het bijzonder van China en Japan aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij treedt geregeld op in de media.
Titel: De lange mars van Xi – Acht lessen over de Chinese dreiging
Auteur: Rien T. Segers
Uitgeverij: Balans, 2023
Klik op: https://www.managementboek.nl/boek/9789463822909/de-lange-mars-van-xi-rien-segers?affiliate=1910
China heeft zich ontwikkeld tot een grootmacht. Dat is niet vanzelf tot stand gekomen, maar was het resultaat van bewust beleid over een lange periode. Hoe is het zover gekomen en wat betekent dit voor het Westen en voor Europa in het bijzonder? Segers geeft aan dat de dreigingen serieus genomen dienen te worden. In het slothoofdstuk stelt hij dat hij gedurende zijn research voor dit boek aanzienlijk verontruster is geworden dan toen hij er aan begon.
Waarom heeft het Westen in de jaren negentig en in het eerste decennium van onze eeuw de opkomst van China niet kunnen of willen zien? Segers verklaard dit uit een combinatie van onwetendheid en arrogantie. Het Westen zag China als een ontwikkelingsland geschikt om er goedkope spullen te laten maken.
Daarnaast dachten we dat de Chinese bevolking opkeek tegen het rijke Westen en we daarom ook niet bang hoefden te zijn voor China. Veel Aziatische landen hebben intussen begrepen dat het Westen niet langer een sterke locomotief is waarachter Aziatische wagons gehangen kunnen worden. Azië heeft niet alleen vooruitgang geboekt op economisch terrein, maar ook in ideologisch-politiek opzicht. Met de komst van Xi verschoof de focus. De leiders vanaf Mao waren vooral bezig met de interne problematiek van China. Xi richt de blik naar buiten.
De huidige leider Xi Jinping heeft zich in de meer dan tien jaar dat hij aan de macht is, ontwikkeld tot een autocraat die gedisciplineerd, slim en strategisch opereert. In eigen land versterkt hij voor een belangrijk deel met technologische middelen de controle over de inwoners. Hij schrijft de mensen voor hoe zij zich moeten gedragen. De repressie neemt toe. Zo zijn de onderdrukking van de Oeigoeren en de onderdrukking van het protest in Hongkong uitingen dat Xi het met de mensenrechten niet zo nauw neemt.
Tegelijk is China gericht op het verhogen van de levensstandaard van de bevolking. Dit is een belangrijke doelstelling, waar dat bijvoorbeeld in Rusland veel minder wordt nagestreefd door de leiders.
Intern heeft hij zijn macht geconsolideerd. De Chinese Communistische Partij is een goed geoliede loyale machine die Xi de ruimte geeft zich ook op het buitenland te richten. Daarbij is China niet alleen politiek-economisch bedreigend maar ook steeds nadrukkelijker militair. De ambities in de Zuid-Chinese Zee brengen hem mogelijk in conflict met buurlanden als Japan, Zuid-Korea, de Filippijnen en Vietnam. De grootste dreiging is echter dat China Taiwan militair overmeestert. Segers verwacht dat Xi dit gedurende zijn ambtsperiode zal doen.
Economisch neemt de Chinese kracht aanzienlijk toe. China is nu ’s werelds grootste handelsnatie en de belangrijkste verstrekker van buitenlandse leningen. Veel landen zijn daardoor van China afhankelijk geworden. Dat gebruikt Xi om politieke druk en dwang uit te oefenen op deze landen om geen dingen te doen die China onwelgevallig zijn.
De Nieuw Zijderoute past volledig in dit plaatje. Het gaat om het aanleggen van een uitgebreid netwerk van pijplijnen, snelwegen, spoorwegen en havens. Veel landen doen mee en China helpt ze vervolgens met investeringen. De routes over land en over zee lopen van China naar Rotterdam. Hiermee krijgt China veel grip op andere landen naast de toegang tot grondstoffen en afzetmarkten voor de eigen producten.
De droom van Xi voor China is dat China via de status van een land waarin het materieel en economisch gezien betrekkelijk goed gaat opschaalt naar een rijk en volledig ontwikkeld land in 2050 of zoveel eerder als mogelijk.
Door politieke, economische en bedrijfskundige druk op andere landen uit te oefenen probeert China die landen naar zich toe te halen. Landen worden niet militair bezet, maar wel economisch en politiek. Het verstrekken van forse leningen voor infrastructuur in het kader van de Nieuwe Zijderoute is daarbij een belangrijk instrument. Daarmee wordt langdurige afhankelijkheid gecreëerd. Door veel landen wordt China verwelkomd mede doordat zij vol haatgevoelens zitten jegens de vroegere Westerse kolonisatoren.
De snelheid waarmee ontwikkelingen in China gaan is adembenemend. Het Westen kan dit tempo niet bijhouden, deels omdat de besluitvormingsprocessen er heel anders verlopen en gekenmerkt worden door traagheid, interne conflicten en besluiteloosheid.
Voor het Westen is het belangrijk een strategie te ontwikkelen waarbij zoveel mogelijk op eigen voorwaarden met de nieuwe supermacht kan worden samengewerkt. Voor Europa is het belangrijk een relatie op te bouwen die uitgaat van de eigen kracht van Europa. Bevorderen van samenwerking zonder afhankelijk te worden is het devies.
Het is Rien T. Segers uitstekend gelukt om in kort bestek duidelijk te maken hoe China zich heeft ontwikkeld tot de grootmacht die het nu is. Hoewel in omvang beperkt is dit boek een overzichtswerk. Vooral de planmatige en samenhangende aanpak zijn knap blootgelegd. Hierdoor krijg je als lezer een heel goed inzicht in wat er de komende tijd van China is te verwachten en welke maatregelen in het Westen kunnen helpen. Beslist een aanrader voor wie de geopolitiek wil doorgronden.
Bert van Ravenhorst
November 2024
