In 1993 schreef Lieve Joris over het leven van haar vriendin Hala en haar familie in een volkswijk van Damascus. De poorten van Damascus geeft een inkijkje in het dagelijks leven in het Syrië onder het regime van de Assad familie. Toen Lieve Joris dit boek schreef was dat nog de vader van de huidige dictator Bashar. Op de voorkant van het boek recenseert Tommy Wieringa: “Om de angst en de beklemming onder het Assad-regime te kunnen navoelen, moet je De poorten van Damascus lezen. Geen schrijver drong dieper door in het sinistere wezen van de Syrische dictatuur.” Daarmee is het boek terug in de actualiteit van de Syrische burgeroorlog tegen het Assad regime.
Lieve Joris leerde Syrië van binnenuit kennen door er een half jaar te gast te zijn bij haar vriendin Hala, die werkt aan de universiteit in Damascus. Haar man Ahmed is om politieke redenen twaalf jaar geleden door de Mukhabarat, de Syrische geheime dienst, in de gevangenis gezet vanwege marxistische sympathieën. Hala woont samen met haar dochtertje Asma. Hala is een progressieve vrouw die het langzamerhand opgeeft om voor haar idealen op te komen.
Familiezaken die er altijd wel zijn in een grote Syrische familie en de angst voor het regime krijgen haar klein. De islamgemeenschap is een patriarchale wereld. De vrouwen gaan daar niet tegenin, maar houden het mede in stand. Nu veel mannen in de gevangenis zitten komt alles op de vrouwen neer. De moeder van Hala laat haar veel werk doen en allerlei familieaangelegenheden, zoals het huwelijk van haar broer, regelen. De relatie van Hala met haar man is niet goed. Het liefst zou ze van hem scheiden. Dat doet ze niet omdat zijn familie dan het recht heeft hun dochter af te nemen.
De angstcultuur die geschapen is door het regime is dagelijks voelbaar. Verdeel en heers schept een sfeer waarin je constant op je hoede moet zijn. Dat geldt ten opzichte van je buren, maar ook tussen verschillende groepen in de samenleving, veelal op basis van religie. Het mat Hala af en het breekt haar. Daar komt bij de angst voor het effect wat haar gedrag teweeg kan brengen aan repercussies bij haar familie.
Lieve Joris ziet hoe de strijdbaarheid van haar vriendin langzaam verdwijnt. Dat leidt soms tot discussies. Wat haar ook irriteert is dat Hala zo sterk tegen het westen en Israël gekant is. Het bewust kiezen voor de slachtofferrol en het compromisloze gelijk waardoor islamieten zich terugtrekken en niet meegaan in de economische ontwikkelingen buiten de regio gaan Lieve Joris steeds meer tegenstaan.
Toch zijn er groepen die proberen overeind te blijven, zoals kunstenaars, intellectuelen en oosterse christenen. Zij bieden weerstand en proberen hun eigen gang te gaan, maar verliezen steeds meer terrein aan het verstikkende regime.
De beschrijvingen van het leven van Hala en haar familie laten zien hoe het is wanneer de geheime dienst voortdurend op de loer ligt. De angst is continu voelbaar en zuigt de mensen leeg. Er ontstaat een samenleving waar overleven het belangrijkste wordt en burgers tegenover elkaar komen te staan. Lieve Joris beschrijft dit met betrokkenheid en gevoel, waardoor begrip ontstaat en sympathie, maar ook weerstand tegen een verstikkend regime, Zo wordt het inderdaad begrijpelijk dat de bom een keer barst.
Bert van Ravenhorst,
december 2012.
Lieve Joris, De poorten van Damascus
Uitgeverij Augustus: Amsterdam, 15e druk, 2012, 285 blz.
Met een nawoord van de auteur.
