Economist: De wereld in 2015

Ieder jaar is het weer de moeite waard te lezen wat de Economist verwacht voor het volgende jaar. Zo ook nu in een wereld vol spanningen en onzekerheden. Hoe gaat het in Oekraïne?  Krijgen we Ebola onder controle? Gaat de economie groeien?

Naast alle ellende mag er gelukkig ook optimisme zijn. Na de trage reactie vanuit het Westen zullen er vorderingen gemaakt worden in de strijd tegen Ebola. Ook kan er overeenstemming worden bereikt over een Trans-Atlantisch Vrijhandelsakkoord. Tenslotte is een vredesakkoord binnen handbereik tussen de Colombiaanse regering en de FARC guerrillastrijders.

Internationale brandhaarden
Internationale samenwerking komt onder druk te staan van een krachtiger nationalisme. We zien dat bijvoorbeeld in Schotland, Catalonië en Hong Kong. Het Westen zal vragen om robuuster op te treden tegen een krachtiger wordend China en een weerspannig Rusland. Binnen Amerika zal het moeilijker worden voor president Obama met een vijandig Congres tegenover zich.

Teleurstelling over de manier waarop de grote democratische landen geleid worden zal in 2015 op de voorgrond treden. Zeker in de door economische problemen geplaagde eurozone kan de stemming grimmig worden. Hoewel dit gevoel van alle tijden is, moeten we ons er nu wel zorgen over maken met de stijgende populariteit van populistische partijen. Ook de onmacht om effectief af te rekenen met de economische crisis vanaf 2008 terwijl er kansen genoeg zijn geweest om adequaat op te treden.

Het wordt tijd dat staten zich bezinnen op de rol van de staat en de vormgeving van de democratie. In termen van productiviteit en gebruik van technologie lijken staten een generatie achter te lopen bij het bedrijfsleven. Ook de praktijk van de democratie lijkt uit de tijd te zijn met veel achterkamertjespolitiek en obstructie.

Economische ontwikkelingen
Over het geheel genomen zal de wereldeconomie iets meer groeien dan in 2014.
Amerika en Groot-Brittannië zullen groeien, terwijl de eurozone en Japan moeten uitkijken niet in een recessie terecht te komen. Dit zal ook leiden tot verschillend beleid van de centrale banken. De Federal Reserve en de Bank of England zullen hun tarieven verhogen, terwijl de eurozone en Japan mogelijk monetaire impulsen zullen geven. China komt in een dilemma tussen verder stimuleren en beperken  en India wil vooral groei.

Afrika heeft van alle werelddelen de grootste economische groei. De belangrijkste groei is de groei van de schulden. Leningen van overheden zijn ingegeven door de verwachting dat de economische groei zich zal voortzetten. Het is echter de vraag of de groei door zal zetten.

De druk om de lonen te verhogen zal stijgen in 2015. De relatief hoge winstmarges die momenteel gehaald worden  komen daardoor onder druk. Vanaf de jaren negentig zijn veel Westerse bedrijven er in geslaagd om de efficiëntie te verhogen zonder de lonen mee te laten groeien.

Achtergrond is de groeiende economische groei waardoor de arbeidsmarkten krapper worden. Daarnaast ontstaat politiek steeds meer zorg over  groter wordende inkomensverschillen. Tenslotte stijgen de loonkosten in de opkomende economieën.

Ebola
Naast de doelstelling om Ebola onder controle te krijgen zal er ook gepraat worden over ontwikkeling van een systeem om opkomende epidemieën te ontdekken en er sneller op te reageren. Nu gaat het er vooral om Ebola te beperken tot een relatief klein gedeelte in westelijk Afrika. In dat gebied zal in ieder geval een betere gezondheidszorg nodig zijn om het niet een risicogebied te laten blijven voor de toekomst. Het is niet voor niets dat Ebola toeslaat in drie van de armste landen ter wereld.

Europa
President Poetin heeft veel vrienden verloren in Europa. Het jaar 2015 zal in het teken staan van stijgende defensie-uitgaven, meer aandacht voor alternatieve energie teneinde de afhankelijkheid van Rusland te verminderen en tenslotte zullen de sancties blijven of worden uitgebreid.

Brussel zal naast de Oekraïne crisis nog steeds last hebben van de economische problemen. Een derde aandachtspunt is er de dreiging dat Groot-Brittannië de Europese Unie zal verlaten.

In Frankrijk wordt al vooruitgekeken naar de presidentsverkiezingen van 2017. President Hollande zal er waarschijnlijk niet in slagen zijn impopulariteit te keren, waardoor presidentskandidaten al warm gaan lopen. Liberalisering van de economie komt daardoor onder druk. In geval Hollande de hervormingen toch krachtig doorzet is de vrees voor sociale onrust in de banlieues  of op het platteland groot. Hij zal dan mogelijk zijn linkse achterban van zich vervreemden.

In Italië heeft premier Renzi ambitieuze plannen om het land te hervormen. Zo wil hij de kieswet aanpassen, de bureaucratie efficiënter maken en de rechtspraak hervormen. In 2015 zal hij tastbare resultaten moeten laten zien.

Duitsland zal in 2015 verder afstand nemen van haar terughoudendheid in internationale politiek zoals na de Tweede Wereldoorlog was ingezet en zich meer en meer gaan gedragen als een van de leiders in het Westen. We zien dat al in de Oekraïne crisis.

Spanje heeft de afgelopen jaren belangrijke aanpassingen doorgevoerd. Zo is de arbeidsmarkt flexibeler gemaakt, is de banksector hervormd en is het overheidstekort verminderd. Het gevolg is geweest dat de exporten zijn gestegen. In 2015 zal de vooruitgang in een wat lager tempo voortgaan. Het is de vraag of de doortastendheid die de afgelopen jaren is getoond nog voldoende draagvlak vindt, zeker in een verkiezingsjaar.

Een ander thema in 2015 is de volksraadpleging over onafhankelijkheid in Catalonië. De Spaanse regering toont zich minder bereid tot aanpassingen dan de Britse regering was ten opzichte van de Schotten.

In Groot-Brittannië worden in mei  algemene verkiezingen gehouden waarvan de uitslag nog nauwelijks te voorspellen is. Vanouds was sprake van een strijd tussen twee partijen, de Conservatives en Labour. Nu zijn er vijf partijen die verwachten minimaal  vijf procent van de stemmen te krijgen. Iedere verkiezing is uiteindelijk beslist op de economie en leiderschap.

Op dit moment liggen de Conservatives voor op beide fronten. Belangrijk is dat ondanks de economische groei er bezuinigd moet worden. Tevens speelt de toezegging van een referendum over wel of niet in de EU blijven. Groot-Brittannië zal in 2015 vooral met zichzelf bezig zijn.

Noord-Amerika
President Obama heeft aangegeven dat Amerika niet alleen kan optreden als de politieman van de wereld. Door zijn terughoudendheid heeft hij twijfel gezaaid over Amerika’s commitment voor de veiligheid in de wereld. Dit heeft bondgenoten onzeker gemaakt. De les die hieruit geleerd kan worden is dat anderen wel een groter aandeel op zich willen nemen maar alleen dan wanneer een duidelijke rol pakt en leiderschap vertoont.

Met een vijandig Congres wordt het er niet gemakkelijker op voor president Obama de laatste twee jaar van zijn tweede termijn. Toch lijkt hij niet van plan zich als ‘lame duck’ voort te slepen. Hij heeft al laten zien dat met een presidentiele besluit illegale immigranten die al lang in Amerika zijn niet uit te wijzen.

Verder heeft hij de banden met Cuba aangehaald en laat hij steeds meer gevangenen vrij uit de Guantánamo Bay gevangenis. Wellicht zullen sommige acties worden teruggedraaid na de verkiezingen, maar voorlopig dwingt hij de Republikeinen in het defensief. Zijn belangrijkste resultaat tot nu toe is Obamacare, de ziektekostenverzekering bedoeld om meer Amerikanen te verzekeren en de kosten voor gezondheidszorg te reduceren, heeft nog steeds te maken met felle tegenstand van de Republikeinen.

Tegelijkertijd blijft de kern ervan overeind en met steeds meer Amerikanen die er belang bij hebben en professionals die er aan gewend zijn geraakt is de kans groot dat het als verkiezingsthema van de agenda verdwijnt.

Zuid-Amerika
In de breedte zien we dat Zuid-Amerika politiek opschuift naar het centrum. Uitzondering daarop zijn Uruguay, Argentinië en Venezuela. Belangrijk is de vraag hoe Cuba zich zal ontwikkelen in relatie tot Amerika en of er nu eindelijk vrede komt in Colombia door een overeenkomst tussen regering en guerrillabeweging FARC.

Azië
In Indonesië is Joko Widodo onlangs aangetreden als president. In vergelijking met zijn voorgangers is hij minder ervaren bij aantreden. Hij spreekt kiezers aan vanwege zijn toegankelijkheid en oog voor hun noden. Hij presenteerde zichzelf als iemand van buiten. Hoe hij zal samenwerken met het establishment zal echter grotendeels zijn succes bepalen. Hij zal zich in 2015 vooral richten op interne problemen, met name op onderwijs en verbetering van de toegankelijkheid voor alle Indonesiërs van de gezondheidszorg.

Toch wordt van Indonesië ook internationaal een rol verwacht als de derde democratie in de wereld en grootste moslimnatie ter wereld die aantoont dat Islam en democratie samen kunnen gaan.

In Myanmar gaan kiezers eind 2015 naar de stembus. Tien jaar geleden was Myanmar nog een geïsoleerd gebied geregeerd door een militaire junta en stond het land er economisch slecht voor. Oppositieleider mevrouw Suu Kyi werd parlementariër en gaat nu voor het presidentschap.

Het is in India de grote vraag of Narendra Modi zijn beloften kan waarmaken. Hij heeft beloofd de economie verder te moderniseren en zich daarbij vooral te richten op de infrastructuur. Omdat er geen geld is richt hij zich op het verwerven van buitenlands kapitaal. Hij zoekt daarvoor contact met Japan, China en Amerika. Belangrijke beloften zijn dat 75 miljoen meer huishoudens bankrekeningen zullen krijgen, er een grote campagne komt om het land te voorzien van voldoende toiletten en dat de Ganges schoongemaakt zal worden. In 2015 zal hij de eerste resultaten moeten laten zien!

In Japan komt her in 2015 op aan. Zal premier Shinzo Abe succesvol zijn in zijn poging de Japanse economie verder te helpen? Nodig is vermijden van deflatie, snijden in belastingen voor het bedrijfsleven, verdere verhoging van de belasting op consumptiegoederen gekoppeld aan stimulering van de vraag. en structurele hervormingen van de arbeidsmarkt, gezondheidszorg en landbouw. Internationaal zal de president een aantal hervormingen voorstellen om defensief militair te kunnen optreden in geval bondgenoten worden aangevallen.

China wordt steeds belangrijker. De territoriale claims in de Zuidelijke Pacific zorgen voor spanningen met zowel omliggende landen als met Amerika. Dit zal niet veranderen in 2015. China zal zich in 2015 hard maken voor een aantal vrijhandelsakkoorden. De Communistische Partij heeft aangekondigd naast economische groei de komende jaren ook andere doelen na te streven: milieubescherming, wetenschappelijke innovatie en gezondheidszorg.

Midden-Oosten en Afrika
Met de verzwakking van Irak en Syrië heeft Islamic State (IS) haar kans gegrepen en grote gebieden veroverd. Dit maakt dat de westerse mogendheden ook het komende jaar geconfronteerd worden met de vraag of ze zich zullen onthouden van ingrijpen en de Jihadisten de controle verder laten overnemen of ingrijpen en de haat van Moslimstaten over zich afroepen.

De tegenstellingen in de Arabische wereld vergroten zich  langs drie thema’s. Allereerst de tegenstellingen tussen Sjiieten en Soennieten. Vervolgens de voor- en tegenstanders van  politieke Islamisme. Tenslotte de tegenstelling tussen machthebbers en overheersten. Het laatste zien we in landen die niet in staat zijn een stabiele regering te vormen, zoals Libië en Irak. De strijd tegen de Jihadisten vindt ook plaats ten zuiden van de Sahara in Mali, Nigeria en Somalië.

Dit alles zal ertoe leiden dat Europa en Amerika veel verzoeken zullen krijgen tot militair ingrijpen. De ervaringen in Afghanistan en Irak hebben laten zien dat het Westen goed is in het uitschakelen van doelen, maar slecht in het opbouwen van staten. Wat zou kunnen helpen is een akkoord met Iran. Daar zal in 2015 snel duidelijkheid over komen is de verwachting. Daarnaast blijft ook in 2015 de vraag wat te doen met president Assad.

Bert van Ravenhorst
Januari 2015