Uit: Shell-Venster maart-april, stuk van Pieter de Wit, Hoofdredacteur, Shell-Venster.
Ze zijn niet te benijden, de mensen die als professie toekomstscenario's maken. De toekomst heeft immers de hinderlijke eigenschap niet naar de voorspellingen te luisteren. De ?echte' scenaristen worden dan ook niet moe te benadrukken dat ze geen toekomst voorspellen, maar slechts denkpaden aangeven. Maar het blijft natuurlijk over de toekomst gaan, dus blijven velen scenario's zien als kristallen bollen. In deze Shell Venster leest u een verhaal over de scenario' van Shell. Scenario's? Beredeneerde visies op de mogelijke effecten van grote trends', moeten we eigenlijk zeggen.
Hoewel trends in ons tijdsbestel zelden lang leven, is TINA nog even geldig als 6 jaar geleden. Geen trend dus maar een langere golf. In de jongste Shell-scenario's zijn de krachten van liberalisering, globalisering en technologie-ontwikkeling bovendien aangevuld met enkele andere actuele stimulatoren: de over grote breedte aanwezige verhoging van onderwijsniveau, welvaart (ook in de vorm van gezondheidszorg) en keuzevrijheid. Bij elkaar leidt het tot een voor grote aantallen wereldburgers snel groeiende welvaart.
In de westerse wereld wordt daarbij gedebatteerd over de vraag of deze welvaartsgroei voortvloeit uit een zogenoemde nieuwe economie. Daarin kan een blijvend hoge – plus drie procent reel per jaar – economische groei per jaar bestaan, met inbegrip van een hoog werkgelegenheidsniveau, echter zonder inflatieverschijnselen. Met name in de Verenigde Staten denken velen in zo'n situatie van melk en honing te zijn aanbeland.
Zorgt TINA hiervoor? En raakt deze brandstofinjectie ook weer eens uitgewerkt? Dat onthullen de scenario's vanzelfsprekend niet, want hier vragen we naar toekomstvoorspellerij. Maar er zijn eerder vergelijkbare perioden van relatief langdurige welvaartsgroei geweest. Elke economie-student kent de Golven van Kondratieff, maatschappelijke en economische bloeiperioden als gevolg van technologische innovaties. De huidige ontwikkeling rond de micro-electronica zou de storm achter zo'n nieuwe golf kunnen zijn.
Of de wereldwelvaart rechtlijnig door blijft groeien, hangt mede af van de wil in een samenleving om verder te veranderen. In de wereldgeschiedenis zijn tal van voorbeelden bekend waarbij leidende landen vrij plotseling wetenschap en techniek belemmerden zich vrij te ontwikkelen, zoals in vroeger eeuwen bijvoorbeeld gebeurde in Spanje, China en Japan. Het gevolg was onveranderd een snelle achteruitgang in concurrentiepositie en daardoor in welvaart.
In onze samenleving staat tegenover de versnelling door het technisch kunnen, de vertraging door het steeds intenser maatschappelijk debat over de (on)wenselijkheid van verdere veranderingen. De huidige discussie over gentechnologie en transplantatietechnieken zijn er voorbeelden van.
Een andere grote onbekende is de ontwikkeling van de wereldbevolking. De afgelopen eeuw is de groei fenomenaal geweest, van 1,6 miljard naar 6 miljard mensen. Maar even fenomenaal was de onevenwichtigheid daarin; Azi? schoot omhoog terwijl Europa inmiddels aan de vooravond staat van een krimp, Hoeveel economische groei is veroorzaakt door deze bevolkingsgroei en wat zal het effect zijn als die groei gaat afvlakken.
In de Shell-scenario's zijn lijnen getrokken naar 2020 langs de weg van ?plausibele verhalen', zoals de ontwerpers ervan ze noemen. Waarbij elke integere scenario-bouwer direct erkent dat is gewerkt met historische ervaringen. terwijl hij ook de wijsheid kent:"De toekomst is een spiegel zonder glas er in."
