Bij het scheiden van de markt schreef Herman van Rompuy die in 2009 werd gekozen als voorzitter van de Europese Raad een kernachtig boek over hoe hij tegen Europa aankijkt vanuit het centrum van de Brusselse macht.
Tijdens zijn ambtstermijn stond de financiële crisis centraal. Ook de positie van Europa in een veranderende wereld komt aan de orde en uiteraard de afnemende populariteit van Europa. Van Rompuy gelooft in Europa en ziet volop kansen voor de toekomst.
In zijn boek start Van Rompuy met een beschrijving van de aanpak van de crisis. Hij geeft de betrokkenheid en het besef van de Europese leiders weer dat er geen andere weg was dan er gezamenlijk uitkomen. De dreiging van chaos op de financiële markten was continu aanwezig. Vier jaar lang hebben regeringsleiders aan den lijve ondervonden wat het betekent om een munt en een markt te delen. Het lukte met veel moeite om Griekenland binnen boord te houden.
Ook werd het toezicht op de banken versterkt en werden de begrotingsregels strenger. De euro werd gered en geleidelijk kwam Europa in wat rustiger vaarwater. Van Rompuy laat zien hoe hij als crisismanager te werk ging. Zoeken naar consensus en compromisbereidheid waren cruciaal in deze periode.
Zijn achtergrond in de gecompliceerde Belgische politieke context heeft hem zeker geholpen. Duidelijk is dat hij in dit proces een belangrijke rol heeft gespeeld zonder continu op de voorgrond te treden. In die zin is de rol van de voorzitter van de Europese Raad een wezenlijk andere dan die van bijvoorbeeld Obama, Poetin of Xi. Zij zijn het boegbeeld van hun land, Van Rompuy deed zijn beste werk op de achtergrond.
Het negativisme over Europa hebben de landen aan zichzelf te wijten. Veel regeringen zijn zwak en hebben noodzakelijke hervormingen te lang uitgesteld. Nu Europa noodgedwongen de druk oplegt in de gegeven crisis wordt Europa tegelijkertijd schietschijf. Nationale leiders geven geen overtuigend positief verhaal over Europa. Het negativisme kan uiteindelijk gekeerd worden door resultaten te boeken. Dat vraagt echter meer samenwerking.
De internationale economie is in de afgelopen periode veel meer verweven geraakt. Daarnaast vereist een gemeenschappelijke munt ook veel meer gemeenschappelijk beleid. De grootste zorg voor Europa is de werkloosheid en dan vooral de jeugdwerkloosheid. Het is noodzakelijk dat de slagvaardigheid van de Europese economie op het wereldtoneel groter wordt: de arbeidsmarkt moet flexibeler en de productiviteit van de diensten en de openbare sector moet omhoog.
Tegelijk moeten de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen, bureaucratische belemmeringen moeten worden afgebouwd, bijvoorbeeld als het gaat om de fragmentering van onze energie- en telecommunicatiemarkten. Tegengaan van ongelijkheid en stijgende armoede zijn hard nodig.
Optimistisch is Van Rompuy over de kracht van Europa. Hij noemt als bronnen de hoogopgeleide beroepsbevolking, de opmerkelijke alchemie van welzijn, vrijheid en respect voor de wet en de solidariteit die verankerd ligt in onze sociale modellen. Deze combinatie maakt Europa uniek.
Het boek geeft een blik in de keuken van besluitvormingsprocessen vol van zoeken naar consensus. Dat maakt het interessant. Wat het te weinig geeft is het grote verhaal. Een aansprekend perspectief voor de burgers van Europa. De ambitie voor de toekomst, een uitgewerkte visie. Het zou mooi zijn als Van Rompuy wat meer boven het pragmatisme van zijn werk was uitgestegen in zijn boek. Wellicht komt dat nu hij niet meer in functie is.
Bert van Ravenhorst
Augustus 2015
Meer weten?
Europa in de storm: lessen en uitdagingen
Uitgeverij Prometheus Bert Bakker, 2014, 143 pagina’s
Klik op: https://www.managementboek.nl/boek/9789059085664/
europe-in-the-storm-engels-herman-van-rompuy?affiliate=1910
