Voelen we ons nog thuis op aarde? Leidt de klimaatcrisis tot een klimaatdepressie? Laat fake news onze gemeenschappen uiteen vallen? Heeft de wereld nog zin als alles steeds sneller gaat?
In dit werk interviewt Florentijn van Rootselaar, filosoof, journalist en redacteur van Filosofie Magazine, filosofische kopstukken over de vragen die er toe doen in onze complexe wereld. Dat leidt tot een veelheid van thema’s die worden aangesneden. Deze filosofen schuwen de lastige vragen niet en komen met invalshoeken die verrassen.
Meer weten?
Filosofisch veldwerk: grote filosofen van nu over leven in barre tijden
Auteur: Florentijn van Rootselaar
Uitgeverij Klement, Utrecht, 2018
Klik op: https://www.managementboek.nl/boek/9789086872329/
filosofisch-veldwerk-?affiliate=1910
Waar zijn we naar op zoek in onze tijd? De veranderingen komen in hoog tempo op ons af. We leven in een vloeibare wereld. Hoe zal die wereld er uit gaan zien? Velen voelen zich vervreemd van onze politieke gemeenschap. We kunnen ook spreken over de grote versnelling van het leven.
De wellicht meest bedreigende ontwikkeling is dat we leven in een nieuw geologisch tijdperk: het antropoceen. Er is geen gebied op onze aarde dat niet is beïnvloed door de mens. Die menselijke invloed leidt nu al tot een klimaatramp die ertoe kan leiden dat de wereld onbewoonbaar wordt.
Wat is nog waarheid? Het gaat steeds meer om een gevoelswaarheid. Hoe authentieker, hoe dieper gevoeld, hoe waarder. We leven in een post-truth-tijdperk. Alternatieve feiten nemen de plaats in van feiten. Nieuws wordt nepnieuws genoemd. Het gevolg is dat we onze gedeelde wereld verliezen. En als we geen gedeelde wereld meer hebben, vallen we ook als gemeenschap uit elkaar.
Ik licht er enkele interviews uit die mij het meest aanspreken.
Volgens Zygmunt Bauman voelen we ons niet meer geborgen maar vervreemd in onze snel veranderende wereld. Die is vloeibaar geworden. Niets blijft onaangetast. De solidariteit verdwijnt volgens hem. Niet doordat mensen niet meer solidair willen zijn maar omdat de omstandigheden vijandig zijn voor solidaire actie. Als jij jezelf nu verbindt aan een gemeenschappelijke zaak, zou dat je niet redden. Integendeel! De problemen waar we voor staan zijn zo groot dat we een soort moderne democratie van de hele wereld nodig hebben om ze op te lossen.
Volgens Alain Finkielkraut wordt onze tijd gekenmerkt door ondankbaarheid van het heden jegens het verleden. We zijn bang geworden te verwijzen naar onze eigen cultuur, in plaats van dat we daar trots op zijn.
Susan Neiman schetst het Trump-tijdperk als de tijd van alternatieve feiten. Alles wat hem niet bevalt noemt hij nepnieuws. Het gevolg is dat we de gedeelde werkelijkheid wantrouwen. Het doelbewuste gevolg daarvan is verwarring.
Hartmut Rosa geeft aan dat in de negentiende eeuw onze grote haast begon. De eenentwintigste eeuw dwingt ons tot een tempo dat bijna niet vol te houden is. Er is sprake van een toenemende versnelling van de wereld, die ons achterlaat met het gevoel dat we het contact ermee verloren hebben. We kunnen ons als individu maar zeer beperkt onttrekken aan de versnelling. Versnelling put onze energie uit. Niet alleen brandstoffen, maar net zo goed onze psychische energie en onze politieke energie.
Bernard Stiegler vult aan met de stelling dat als er geen vaste patronen meer zijn, als de wereld voortdurend op een onvoorstelbare manier verandert het gevolg is dat de mensen niet meer kunnen anticiperen op de toekomst. Ook dat geeft onrust en korte termijn denken.
Terry Eagleton komt als marxist en gelovig katholiek tot het inzicht dat de zin van het leven zit in het samenleven. Een goed leven is een leven waarin we oog hebben voor de nood van anderen, en ons eigen verlangen soms opgeven om die nood te kunnen lenigen.
Als die zin van het leven zich in het samenleven bevindt, zegt Eagleton, dan zou naast liefde geluk weleens een belangrijk uitgangspunt kunnen zijn. Een belangrijk gevolg van die sociale opvatting van geluk is dat geluk – en daarmee de zin van het leven – ook een politieke kwestie wordt. De ontwikkeling van iedereen is zo voorwaarde voor de ontwikkeling van anderen.
Door de breedte van de thema’s die de revue passeren zijn er veel interviews die aanspreken. De diversiteit van onderwerpen is een prima referentie voor verder lezen. Er zitten echt prachtige interviews bij. De levendige beschrijvingen en verrassende wendingen maken dit boek waardevol.
Bert van Ravenhorst,
September 2018
