Ieder jaar geeft de Economist een analyse van de internationale gebeurtenissen met een blik naar wat het komende jaar brengen zal en soms rake voorspellingen. Een gedegen analyse die interessant is voor wie wil weten waar in 2012 op te letten. Helder is dat 2012 zowel politiek als economisch het jaar van de waarheid wordt.
Verkiezingen centraal
In 2012 krijgen we te maken met verkiezingen in Amerika, Frankrijk, Rusland en China. Dit betekent dat vier van de vijf permanente leden van de Veiligheidsraad sterk naar binnen gericht zullen zijn. Controversiële maatregelen – zoals op het gebied van het klimaat of een vredesinitiatief in het Midden-Oosten – zullen zij vermijden. Veranderingen in politieke opstelling in deze landen kunnen vergaande gevolgen hebben voor de komende jaren in internationale verhoudingen. De Economist verwacht desondanks dat er niet heel veel veranderingen in standpunten zullen komen. Het wordt een jaar van politieke evenwichtskunstenaars.
Economie
De economische crisis in Amerika en in Europa zal het nieuws blijven beheersen. Het grootste risico is dat Europa de crisis onhandig zal aanpakken. De verwachting is dat Europa net genoeg zal doen om een financiële catastrofe te vermijden maar niet genoeg om de onderliggende problemen op te lossen. Fundamentele oplossingen zitten in verder centraliseren van economisch beleid. Daarover wordt binnen Europa verschillend gedacht. Nemen de Europese leiders onvoldoende maatregelen dan kan Europa de volgende crisis veroorzaken. Het tweede risico is dat regeringen zullen kiezen voor excessieve korte termijn bezuinigingen. Sommige landen in de periferie van de eurozone hebben geen keus.
Anderen – zoals Nederland en Duitsland – geloven in strakke fiscale discipline. Amerika heeft gezien het begrotingstekort ook weinig alternatieven dan bezuinigen. Belangrijk is dat de Europese Centrale Bank de rentetarieven tot bij nul verlaagd zodat het bedrijfsleven ruimte krijgt. Het is niet waarschijnlijk dat opkomende economieën de helpende hand zullen bieden. China heeft te maken met dalende groeicijfers en kan daardoor juist last krijgen van stagnerende economische groei in het Westen.
Op wereldschaal zal de grootste economische groei plaatsvinden in Azië met uitzondering van Japan (6,5%). Vervolgens zullen de landen ten zuiden van de Sahara in economisch opzicht naar verwachting 5% groeien en de Noord-Afrikaanse regio 4%. Latijns-Amerika groeit 3,5% en Oost-Europa 3,4%. Dan volgen Japan met 2,2% en Noord-Amerika met 1,4%. Alleen de economie van West-Europa zal krimpen en wel met 0,2%. Gemiddeld zal sprake zijn van 3,3% economische groei. Tegelijkertijd is de kans op een recessie met 40% relatief groot. Het wordt dus spannend!
Liberaal kapitalisme versus centrale leiding
Het liberaal kapitalisme zal als lichtend voorbeeld voor de wereld aan gezag inboeten nu de westerse wereld haar eigen economische crisis weinig voortvarend aanpakt. Het Chinese systeem met één partij waarbij belangrijke maatschappelijke en economische beslissingen snel gemaakt kunnen worden zal aan gezag winnen en het westerse vingertje zal gemakkelijker kunnen worden genegeerd. Tegelijkertijd liggen ook de autocratische regimes in de Arabische wereld en Rusland onder vuur en daarmee de gedachte dat sommige volkeren geen democratie willen. Deze ontwikkelingen maken dat de strijd over de ideale organisatie van economie en samenleving zal zich in de komende jaren verhevigd voortzetten.
Amerika
De Amerikaanse verkiezingen zullen een keuze te zien geven tussen Obama, die niet in staat is gebleken leiding te geven aan een gedragen koers om de belangrijkste problemen van het land aan te pakken, en de Republikeinen die vooral negatief zijn geweest over de voorstellen van de president, maar zelf ook niets bereikt hebben. Veel enthousiasme lijkt er niet te zijn voor de kandidaten van beide partijen. Het is waarschijnlijk dat de staat van de economie doorslaggevend zal zijn voor de keuze van de Amerikanen. De Economist voorspelt dat Obama uiteindelijk aan het langste eind zal trekken. Met een zwakke kandidaat en geen resultaten zullen de Republikeinen niet op kunnen tegen de sterke campagne van Obama.
Europa
In Frankrijk zal president Sarkozy het opnemen tegen de socialist Hollande. Ook hier zal de economie het belangrijkste thema zijn. Veel beleidsruimte is er niet. Sarkozy zal waarschijnlijk een meer nationalistische toon aanslaan en zijn ervaring in de strijd gooien tegenover de nieuwkomer. Het zal een spannende strijd worden.
Bij onze oosterburen is een wezenlijke vraag hoever zij willen gaan in het redden van de euro. Oppositie hiertegen neemt toe. Bondskanselier Merkel heeft geprobeerd door strikte budgetdiscipline van andere landen te eisen de binnenlandse oppositie tegemoet te komen. Het is te hopen dat de laatste maatregelen van de Europese regeringsleiders voldoende zullen zijn. Verkiezingen zal Merkel willen vermijden omdat ze die waarschijnlijk zal verliezen.
In Engeland zal Europa nadrukkelijker op de agenda komen. Zeker na de Britse weigering mee te doen aan reddingsoperaties voor de euro. Ook zal moeten blijken of de kiezers de bezuinigingsmaatregelen – waaronder in sociale voorzieningen – die de regering heeft genomen zullen accepteren als ze echt voelbaar gaan worden.
Voor de zwakste landen van de eurozone is het er op of eronder. Griekenland, Spanje en Italië zullen het heel moeilijk krijgen om hun economieën op orde te krijgen. Jaren van achterstallig onderhoud zijn niet snel goed te maken.
Ook aan de grenzen van West-Europa brokkelt de aantrekkingskracht af. Bewondering heeft plaats gemaakt voor teleurstelling in de Europese Unie en de NAVO . De hypocriete, aarzelende en patroniserende houding van de Europese Unie heeft het pro-Europese sentiment van Turkije al behoorlijk geërodeerd. Hetzelfde dreigt voor Georgië, Kazachstan en Oekraïne. Ook Hongarije vaart inmiddels een eigenzinnige koers als het gaat om economisch- en mediabeleid.
Rusland
Eén ding is duidelijk en dat is dat Vladimir Putin opnieuw president van Rusland zal worden en dat Dimitri Medvedev weer premier zal worden. Deze geregisseerde actie kan gezien worden als minachting voor de kiezer en de triomf van de achterkamertjes. Het is de vraag hoe lang het systeem gebaseerd op corruptie en consumptie stand zal houden.
Mooie groeicijfers verhullen niet dat er een gevoel van stagnatie is en dat de economische structuur zwak is. De economie drijft sterk op de olie- en gasvoorraden. Stimulering van een vrije markteconomie zou Rusland verder kunnen helpen. Een risico voor de stabiliteit kan ontstaan als Putin serieus gaat koersen op integratie van vroegere Sovjet republieken. Dat heeft twintig jaar geleden geleid tot de ineenstorting van de Sovjet Unie en zou nu tot nieuwe militaire conflicten kunnen leiden.
Latijns Amerika
In Latijns-Amerika zal de economische groei doorzetten maar wel afzwakken tot 3,5%. Risico’s zitten in een afzwakkende wereldeconomie – met name in de Verenigde Staten – en onrust die kan ontstaan in oktober bij de verkiezingen in Venezuela waar president Chavez zal proberen herkozen te worden. Opvallend is de ontwikkeling van Brazilië. Daar worden het minimumloon en de staatspensioenen met maar liefst 14% verhoogd. Brazilië manifesteert zich steeds meer als een nieuw centrum van economische en sociale ontwikkeling. Zo zijn de levensstandaard en de inkomensverdeling verbeterd door een beleid gericht op verbetering van de positie van de armen. Brazilië positioneert zichzelf steeds nadrukkelijker als na te volgen voorbeeld.
Azië
Opnieuw zal Azië zich relatief versterken ten opzichte van de westerse economieën. Een bedreiging voor de opkomende landen zit in een doorzettende economische crisis in het Westen. Daarnaast is het belangrijk dat de groeilanden een stap maken naar verhoging van hun productiviteit per persoon en niet alleen profiteren van hun lage lonen. Zij moeten de hogere segmenten van hun economieën versterken om groei op lange termijn mogelijk te maken. Voor India is het tevens belangrijk dat zij de generatiewisseling aan de top soepel laat verlopen. Premier Singh wordt 80 jaar in 2012. Schandalen en gebrek aan doortastend beleid op een aantal terreinen hebben zijn prestige aangetast.
In Thailand lijkt de nieuwe president mevrouw Yingluck door een gematigde en verzoenende koers stabiliteit terug te brengen na een roerige politieke periode. China wacht een spannend jaar met een vervanging van zowel de president als de premier in 2012 tijdens het achttiende partijcongres in oktober. Spannend voor de Chinese leiders is de verkiezingsstrijd in Taiwan die ook in 2012 plaatsvindt. De vraag is hoe de Taiwanese president zich tegenover China zal opstellen.
Arabische Lente
Voor de Arabische Lente zal 2012 een doorslaggevend jaar zijn. De Lente zal zich voortzetten, maar langs verschillende wegen. Of Egypte een doorstart zal maken naar een democratischer staatsvorm of dat de militairen hun macht consolideren is een belangrijke vraag. Naar verwachting zal de Syrische president Assad het veld moeten ruimen. Met zijn harde confrontatiepolitiek zal hij naar verwachting het onderspit delven In de hele regio zal het islamisme terrein winnen, maar niet zoveel dat ze de doorslaggevende factor zal worden. Interessant is ook wat er in Saoedi Arabië zal gebeuren. Een omslag in dit rijke en qua populatie grote land zal verstrekkende gevolgen hebben.
De vooruitblik van de Economist is een aanrader met scherpe analyses en inzicht in waar het in 2012 echt om zal gaan. Een prima start voor het nieuwe jaar!
Bert van Ravenhorst,
januari 2012.
