Ieder jaar geeft de Economist een analyse van de internationale gebeurtenissen met een blik naar het komende jaar. Het is een degelijke analyse die interessant is voor wie wil weten waar hij of zij in 2013 op moet letten.
Binnenlandse politiek centraal
Angela Merkel heeft in september parlementsverkiezingen voor de boeg. De kans dat belangrijke Europese beslissingen daardoor uitgesteld worden is groot. In China zal Xi Jinping veel van zijn tijd kwijt zijn om zijn autoriteit te vestigen als partijleider en president. Barack Obama zal al zijn creativiteit nodig hebben om de ‘fiscal cliff’af te wenden samen met de Republikeinen. Ook Japan staat in 2013 voor cruciale verkiezingen.
In 2013 staat de economie opnieuw centraal. Pas in de loop van het jaar zal het in de westerse landen wat beter gaan. In de opkomende wereld neemt de groei van China en India enigszins af, terwijl de twee opkomende giganten Indonesië en de Filippijnen in beeld komen.
Democratie in vertrouwenscrisis
De leidende democratieën in de wereld hebben te maken met een vertrouwenscrisis. Deze crisis zal zich versterken omdat de Verenigde staten, Europa, Japan en India allen te maken hebben met diepgaande bestuursproblemen. In Amerika is de sfeer in het Congres bitterder en meer ideologisch geworden en lijken partijen niet bereid om elkaar te vinden.
In Europa is de publieke opinie niet enthousiast voor verdergaande bevoegdheden voor Europa, terwijl dat voor de gezondmaking van de economie nu juist hard nodig is. In Japan is al twintig jaar sprake van stagnerende groei en stijgende schulden. In India, tenslotte, komen noodzakelijke hervormingen van de economie onder premier Singh maar niet tot stand.
De autoritaire vorm van bestuur heeft aan prestige gewonnen, maar ook de twee grootste autoritaire machten China en Rusland hebben het moeilijk. Putin heeft te maken met een protestbeweging in de steden die maar niet verdwijnt en de Chinese leiders zullen in 2013 vooral bezig zijn hun nieuw verworven macht te bestendigen.
Economie
Zes jaar na de start van de globale financiële crisis zou je verwachten dat de neergang achter ons zou zijn. Het tegendeel is het geval. In grote delen van de wereld is sprake van langdurige stagnatie.
De economie in de eurozone stagneert. De verwachte economische groei in 2013 is niet meer dan 0,5% en de dreiging blijft in de lucht hangen dat de eurozone uit elkaar valt. Tegelijkertijd zien we de ontwikkeling dat de eurozone federalistische ingericht wordt. De verwachting is dat we blijven aanmodderen, maar dat de euro niet onderuit zal gaan. De euro zal niet onderuit gaan vanwege de bereidheid van de Europese Centrale Bank om te interveniëren als de munt in gevaar dreigt te komen.
De verwachting dat er aangemodderd zal worden is gebaseerd op drie veronderstellingen.
1. De eerste reden is dat de Europese leiders om politieke redenen moeite hebben om tot meer centralisatie te komen. Dit geldt onder andere voor Nederland. Er zal sprake blijven van kleine stappen voorwaarts.
2. Tevens is er sprake van verschil van mening over de tegenstellingen tussen lidstaten over fiscale soberheid, stimulering van de economie, kwijtschelding van schulden en diepgaande bezuinigingen.
3. De laatste reden is dat de Europese burgers een stem opeisen in de besluitvorming over Europa. Met verkiezingen voor de boeg in Italië en Duitsland is niet veel verandering te verwachten.
In Amerika staat er wat beter voor met een verwachte groei van 2%. Grote onenigheid tussen Democraten en Republikeinen over de te volgen koers houdt de economie in een wurggreep. Waarschijnlijk zullen er een beperkt aantal belastingbeperkingen komen en zal het plafond van de staatsschuld worden opgetrokken.
Verder zullen enkele stimuleringsmaatregelen worden gehandhaafd en werkloosheidsuitkeringen worden uitgebreid. De hoop is dat er een overall akkoord komt met hervormingen in het belastingstelsel en het uitgavenpatroon.
Deze beperkte groei in Europa en Amerika maakt het voor ontwikkelingslanden moeilijk om momentum te creëren. Voor deze landen is de groeiverwachting nog steeds relatief hoog, maar lager dan het zou zijn in geval Amerika en Europa er beter voor stonden. De verwachte groei voor Brazilië is 4%, voor India 6,5% en voor China 8,6%.
Europa
In Duitsland spelen de verkiezingen een grote rol in 2013. Het is de vraag of de oppositie onder leiding van SPD voorman Peer Steinbrück een serieus beleidsalternatief kan bieden voor de koers van bondskanselier Merkel. Het lijkt er nu nog niet op.
In Frankrijk is de grootste uitdaging voor de net gekozen president Hollande het waarmaken van zijn verkiezingsbeloftes. Oftewel: zijn kiezers uitleggen dat door de slechte economische situatie het beloofde stoppen van de groei van de werkloosheid en het beëindigen van de stagnatie in Europa nog even niet lukt.
In Italië is de verwachting dat een links georiënteerde regering het technocratische bewind van Mario Monti zal overnemen na de verkiezingen die uiterlijk in april gehouden zullen worden. Vraag is wel of Monti zelf een poging zal doen opnieuw premier te worden. Voor de voortzetting van de economische groei is het belangrijk dat er een betrouwbare regering komt in Italië en dat men weg blijft bij nieuwe avonturen onder leiding van Berlusconi.
Van groot belang is ook hoe Spanje zich zal ontwikkelen als de vierde Europese economie. Gezien de omvang is Spanje crucialer dan Griekenland. De banken zijn zwak, de werkloosheid is hoog en Catalonië dreigt met onafhankelijkheid. Spanje zal alle hulp uit Europa kunnen gebruiken om overeind te blijven.
President Putin kan zich in 2013 relatief veilig voelen. Dit ondanks dat hij bij zijn herverkiezing last had van Ruslands grootste protestbeweging sinds de val van de Sovjet Unie. Hij zal moeten balanceren tussen geld uitgeven om de sociale onrust te beteugelen en het macro-economisch gezond houden van het land om de groeicijfers stabiel te houden.
In Groot-Brittannië zal het binnen de coalitie van Conservatieven en Liberal Democrats spannend blijven is de verwachting. De houding ten opzichte van Europa zal een belangrijk thema zijn. Dichter naar Europa of afstand nemen heeft beide grote gevolgen voor het zakencentrum en de toegang tot de Europese markt.
Verder zal de discussie gaan over het beperken van de uitkeringen om de publieke uitgaven binnen de perken te houden. In economisch opzicht is er reden voor licht optimisme. Er is sprake van banengroei en de inflatie is laag. Met het stijgen van reële inkomens zullen ook de uitgaven stijgen.
Verenigde Staten
Barack Obama zal zich vooral willen richten op het oplossen van zijn binnenlandse problemen waarvan het begrotingstekort en de ‘fiscal cliff’ de belangrijkste zijn. Het onderliggende probleem is dat Amerika geld uitgeeft als een land met een sterk centraal bestuur, maar belasting int als een nachtwakerstaat. De Republikeinen zijn mordicus tegen verhoging van de belastingen voor rijken.
Tegelijkertijd drijven vergoedingen voor gezondheidszorg en pensioenen met de verouderende bevolking de begroting omhoog. De verwachting is niet dat Republikeinen en Democraten dichter tot elkaar zullen komen. Hoewel het niet van harte zal zijn zal de aandacht van Obama ook voor een groot deel naar het buitenland gaan met Syrië en Iran als focusgebieden.
Latijns Amerika
Terwijl de wereldeconomie achter blijft doet Zuid-Amerika het relatief goed. In een jaar met weinig verkiezingen zou het mogelijk moeten zijn om verdere hervormingen door te voeren. De verwachte economische groei ligt tussen 3,5 en 4%. Nauwelijks hoger dan de 3,1% van 2012. De groei zal vooral uit Brazilië komen.
Tevens is er de hoop dat Colombia tot overeenstemming komt met de FARC. De guerrillaopstand duurt al vanaf 1964. Dat zou het beste nieuws in 2013 kunnen worden.
Verder is het spannend hoe het met de gezondheid van de net herkozen president Chávez van Venezuela zal gaan. Ook hervormingen in Cuba zijn van belang. In 2012 zijn die langzamer gegaan dan daarvoor. Het is de vraag of Raúl meer afstand kan nemen van zzijn broer Fidel Castro.
Interessant zijn de voorbereidingen van Brazilië op het toernooi om de Wereldbeker Voetbal in 2014 en de Olympische Zomerspelen van 2016.
Azië
Hoewel de economische groei niet meer in de dubbele cijfers zit is deze nog steeds indrukwekkend en zodanig krachtig dat China hard op weg is om Amerika in te halen. Toch heeft China ook zorgen op het internationale front. Verschillen van mening met Japan, de Filipijnen, Zuid-Korea, Taiwan en Vietnam zijn reden voor China om de oorlogsvloot uit te bouwen.
Een belangrijke uitdaging voor Obama is China te integreren in de bestaande wereldorde zodat het land helpt om internationale problemen op te lossen. China’s obstructiepolitiek aangaande Syrië en Iran illustreert dit.
Het zat India niet mee in 2012: corruptieschandalen, dalende groei, veel uitval van elektriciteit, een slechte moesson. De populariteit van premier Singh is er niet beter op geworden. De verwachting is dat in 2013 de economische groei in India niet hoger uit zal komen dan 6,5 procent. Structurele maatregelen zijn nodig om de economie klaar te maken voor de lange termijn. Het gaat dan om het subsidiebeleid, landbouwhervormingen en arbeidswetgeving.
Ook Japan gaat een lastig jaar tegemoet. Er komen verkiezingen en de verwachting is dat de stemming een beweging naar de rechterkant van het politieke spectrum te zien zal geven. Het is de vraag of het politieke gekissebis de noodzakelijke aandacht voor het economisch beleid zal opleveren. Verder is er de spanning in de relaties met China en Zuid-Korea over territorium.
Nu de opkomende economieën van de BRIC-landen het in 2012 hebben laten afweten komen de prestaties van andere economieën naar boven. Het gaat dan in Azië om Indonesië en de Filipijnen. Opvallend zijn de gelijkmatige groei die Indonesië doormaakt en de manier waarop de Filipijnen de overheid op orde brengen. Hier kunnen India met haar corruptieschandalen en China met het zwakke uitgavenpatroon nog wat van leren.
Australië
In Australië zal de dominante vraag zijn of de mijnindustrie de economie, die nu al ruim twintig jaar geen recessie kent, ook in 2013 kan opzwepen tot mooie prestaties. De dalende prijzen kunnen de belastingopbrengsten onder druk zetten.
Midden-Oosten en Afrika
De afkeer tijdens de Arabische Lente keerde zich tegen de ‘dynastieën’ die aan de macht waren. Vanuit dat perspectief komt vooral Jordanië mogelijk onder druk te staan. Koning Abdullah II heeft niet het gezag van zijn vader Hussein en het land heeft ook niet het geld om de bevolking rustig te houden. Dit is wel het geval in Koeweit en Saoedi Arabië. Het is echter de vraag of dat genoeg zal zijn. Succesvol was de reactie van koning Mohammed VI in Marokko op de protesten. Hij heeft met succes de islamitische oppositie meer ruimte gegeven. Wellicht een lichtend voorbeeld ter navolging.
Door de autoritaire regimes werden de twee leidende oppositiestromingen, liberalisme en islamisme, er onder gehouden. Nu komen zij op, waarbij de discipline en eenheid van de islamisten hen de overhand lijkt te geven. Dit is bijvoorbeeld in Egypte en Tunesië het geval. In Libië hebben ze echter verloren tijdens de verkiezingen van 2012.
Veel aandacht zal ook in 2013 uitgaan naar Syrië waar aan het oorlogsgeweld nog geen einde lijkt te komen. De oppositie is verdeeld en kan geen gezamenlijke vuist maken en president Assad weet nog niet van wijken. De grote vraag is of er vanuit de NAVO ten gevolge van de dreiging voor Turkije een ‘’no-fly zone” wordt ingesteld.
De vraag is ook wat er gaat gebeuren met de nucleaire dreiging vanuit Iran. De Israëlische premier Netanyahu lijkt zijn geduld te verliezen, terwijl Amerika tijd wil rekken. Het gevolg zal zijn dat de oorlog meer via sabotage en economische sancties uitgevochten zal worden. Wellicht zullen ook de presidentsverkiezingen in juni ruimte bieden om tot een koersaanpassing in Iran te komen.
De grootste uitdaging voor Afrikaanse overheden en hun Westerse bondgenoten is het in bedwang houden van Al-Quaeda. De terroristen verspreiden zich van het Midden-Oosten westwaarts de Sahara in. Daar vinden ze weinig weerstand. Zo hebben ze al behoorlijk voet aan de grond gekregen in Mali.
Tot zover de belangrijkste ontwikkelingen. Het is de moeite waard om deze uitgave van de Economist te lezen om zo een leidraad te hebben voor de ontwikkelingen in 2013. Veel leesplezier!
Bert van Ravenhorst,
januari 2013.
Bron: The Economist, The World in 2013, London: November 2012, 135 pages, € 8,50.
