Lori Wallach en het einde van de nationale politiek

Artikel uit 'OnzeWereld' van Koen Sonck (juni) met de mooie artikelnaam 'tegen'.

De WTO: het politieke instrument van en voor multinationals. Als democratie heb je het nakijken.
Het begint een beetje op te vallen dat er al zeer lang regelmatig diverse oud medewerkers van bepaalde multinationals (usual suspects) op strategische plekken in de politiek terecht komen. 🙂

Ze dook in een afvalcontainer om de geheime agenda van de Wereldhandelsorganisatie te onthullen. De Amerikaanse activiste Lori Wallach stond begin jaren '90 aan de wieg van het wereldwijd protest tegen globalisering. Hoe het allemaal begon.

(Aanstaande april zal het Europese Parlement stemmen over de vrije handel in medicinale kruiden, natuurlijke vitaminen en medicijnen. Zij noemen dit "marktharmonisatie van maximaal toegestane hoeveelheden voedingsstoffen in voedingssupplementen". Wat betekent dit in gewone taal? Als zij JA stemmen, kun je niet meer vrij kiezen welke natuurlijke kruiden je gebruikt als je ziek bent, of welke natuurlijke vitaminen je toevoegt aan je dagelijkse maaltijden. Je mag zelfs geen kruiden in je eigen tuin meer telen. Lobbyisten van de farmaceutische industrie werken al hard om de Leden van het Parlement te overtuigen (en waarschijnlijk meer dan dat) deze Wet in te voeren.


Eigenlijk was ze voortbestemd om zich in het andere kamp te vervoegen. Dat van de bedrijfstop. Eind jaren '80 trok Lori Wallach naar Harvard om er internationaal handelsrecht te gaan studeren. 'Mijn ouders hadden niet echt uitgesproken politieke overtuigingen. Maar ze hebben mijn broers en mij wel altijd aangemoedigd om op te komen voor de dingen waar we in geloofden. Dat levert vaak heftige tegenreacties op. Dan heb je de keuze: inbinden of terugvechten. Mijn antwoord was: naar Harvard gaan en het poenigste diploma behalen wat je als advocaat kan voorleggen. Om ze allemaal de mond te snoeren.

In 1990 dreigde Wallach af te studeren zonder te weten wat ze met haar hard bevochten Harvard-diploma zou gaan doen. Redding kwam op de valreep in de figuur van Stacy DeBroff, hoofd van het pas opgerichte Office of Public Interest Advising. Wie een carri?re in de openbare dienstverlening overwoog, kon voortaan bij haar terecht voor advies. 'Stacy bezorgde mij een interessante job bij Public Citizen, de consumentenorganisatie van Ralph Nader, die het bij de voorlaatste presidentsverkiezingen als groene kandidaat opnam tegen Bush en Gore.

Ik kon gaan lobbyen op Capitol Hill voor strengere voedselnormen. Dat ging verbazend goed. Zo goed zelfs dat ik na een maand of zes begon te beseffen dat er iets niet pluis was. Het ging gewoon te gemakkelijk. Toen begon ik me opmerkingen te herinneren die mijn tegenstanders zich links en rechts hadden laten ontglippen. Zoals:"Strengere pesticidenormen? Dat zal de WTO nooit laten gebeuren." Of:"Inspecties op visvoedsel?" Dat komt nooit door de GATT-besprekingen in Uruguay." Wallach begreep niet waarom ze het over de General Agreements on Trade en Tariffs hadden.

Wat had een document uit 1947, dat enkele het vrij verkeer van goederen reglementeert, te maken met kwaliteitsnormen voor voedsel? 'De enige verklaring was dat er nieuwe verstrekkende GATT-accoorden in de maak waren. Wat meteen zou verklaren waarom ik op Capitol Hill zo weinig tegenspel kreeg van de industrielobby's. Dat was een schijngevecht. De echte aanval werd elders voorbereid en als we hem wilden tegenhouden hadden we zwart op wit bewijs nodig en als we hem wilden tegenhouden hadden we zwart op wit bewijs nodig. Een werktekst bijvoorbeeld. Mijn eigen baas dacht dat ik paranoïde was geworden. "Zet het uit je hoofd," zei hij. Dus begon ik maar in mijn vrije tijd wat rond te bellen. Na drie weken al kwam ik in contact met Mark Ritchie. Hij werkte voor het departement Landbouw van Minnesota en was zelf in Brussel en Genève gaan rondsnuffelen. "Ik heb wat je zoekt," vertelde hij, "alleen snap ik er geen jota van." Begrijpelijk: de tekst was niet in het Engels geschreven, maar in iets wat er bedrieglijk sterk op lijkt: GATTees. Het ding heet de Dunkel Draft Text en zou in 1995 inderdaad de werktekst worden voor de GATT-besprekingen in Uruguay."

De tienduizend dollartest.

Wallach steigerde toen ze besefte wat de implicaties van de Dunkel-tekst waren.
De nieuwe tekst zou mensen gaan herleiden tot arbeiders of consumenten. Alle barrières die de vrije handel tussen naties in de weg staan, moesten worden gesloopt. In de eerste plaats alle ecologische, humanitaire, gezondheids- en arbeidsnormen waaraan invoerende bedrijven moesten voldoen. 'De boodschap was simpel : een regering moest steeds "de minst handelsbelemmerende middelen gebruiken". In de praktijk betekent dit dat je als politicus voor zoveel mogelijke ecologische of humanitaire wetten mag stemmen als je wilt. Als een ander land beweert er economische schade van te ondervinden zegt de WTO:"Schrappen of we treffen handelssancties". 

In april moest het Amerikaanse congres de oprichting van de WTO goedkeuren. Wat Wallach in de wandelgangen hoorde, stelde haar allerminst gerust. Het leek wel of zij en de Amerikaanse onderhandelaars de enige waren in Washington die de WTO-tekst hadden gelezen. Welke senator kan hier nu voor zijn," zei ik tegen Ralph Nader, de stichter van Public Citizen "Alle macht wordt onder hun voeten weggetrokken en ze beseffen het niet eens." dat bracht Ralph op een idee. Hij loofde tienduizend dollar uit, te schenken aan een goed doel naar keuze, aan elke senator die pro-WTO was en tien simpele vragen over de WTO Agreement Text kon beantwoorden.

Alle senatoren zwegen als vermoord. Drie maanden gingen voorbij voordat senator Hank Brown uit Colorado, een notoir free trader, aankondigde dat hij die tienduizend dollar wel even zou opstrijken. 'In een moeite Ralph Nader te kijk zetten was natuurlijk mooi meegenomen. Brown nam dus de tekst mee naar huis met Thanksgiving en worstelde zich er door. Ralph hield zich aan zijn woord: de vragen waren simpel zoals beloofd. Brown hoefde na het lezen van de tekst niet eens meer na te denken. Tijdens een televisieoptreden draaide hij zich naar de camera en beantwoorde alle vragen waarna hij met zijn meest pompeuze senatorenstem verklaarde:"Dames en heren. Ik ben Republikein, pro business en een voorstander van de vrije markteconomie en van de Nafta. En dames en heren, ik ben hier om me uit te spreken tegen de WTO. Want als u dit leest – en ik nodig mijn collega-senatoren uit om dit te doen – dan zal u begrijpen dat de WTO fundamenteel anti-democratisch is." Dat heeft heel wat senatoren aan het denken gezet. De uiteindelijke stemming in het congres werd een dubbeltje op zijn kant. Maar het voorstel haalde het net.

Natie te huur. 

Wallach zal er tot het einde van haar dagen op blijven hameren: de WTO is in het leven geroepen door multinationals voor multinationals. Met één doel. 'De WTO pleegt een aanslag in slow motion op de democratie. Elke ronde heeft dezelfde inzet: de verdere uitholling van de macht van de nationale regeringen. WTO directeur-generaal Renato Ruggiero drukt het zo uit: "Wij schrijven de grondwet van de wereldeconomie." Met welk recht? De WTO is niet verkozen door jou of door mij. Het is het politieke instrument van de multinationals. Een typerend voorbeeld: bij elke ronde worden de Amerikaanse onderhandelaars bijgestaand door zestig adviseurs uit de zakenwereld. Totaal aantal adviseurs uit vakbonden of consumenten-, milieu-, of mensenrechtenorganisaties: nul.'

'Voor de WTO een streep door een wet kan trekken, moet eerst een land formeel een klacht indienen bij het WTO-tribunaal in Gen?ve. De helft van de klachten komt voorlopig van de Verenigde Staten, al kan eentje best op naam van Chiquita worden geschreven. 'In 1996 diende Amerika een klacht in tegen de Lom-conventie van de Europese Unie. Europa legt met dit verdrag minder hoge invoertarieven op aan zijn vroegere kolonies en garandeert hun een zeker marktaandeel. De Cariben bijvoorbeeld kregen een gegarandeerd marktaandeel van 7 procent in de invoer van bananen. Prijs tegen prijs kunnen de kleine Caribische bananenkwekers immers nooit concurreren met multinationals als Chiquita. Hun gronden zijn minder vruchtbaar en de plantages kleiner.' 

Twee cijfers zijn nog van belang voor het Chiquita-verhaal. NUL: het aantal bananen dat de Verenigde Staten jaarlijks exporteren . En VIJFHONDERD DUIZEND: het bedrag dat Chiquita op de rekening van de Democratische Partij nadat de Clinton regering haar klacht indiende bij de WTO. Time Magazine bracht dit aan het licht. Wallach, schamper: 'Het Witte Huis zou een bordje voor het raam moeten hangen: "Natie te Huur".

De X-files bestaan

Wallach heeft zo haar eigen manieren om de WTO stokken in de wielen te steken. 'Ik noem het de Dracula-tactiek. Wat de WTO achter gesloten deuren bekokstooft, kan het daglicht niet verdragen. Om een accoord tegen te houden hoeven we enkele een werktekst zien te bemachtigen en de inhoud er van bekend te maken. De onderhandelaars moeten dan onder druk van de publieke opinie wel gas terug nemen.'

In mei 1995 begonnen bij de Oeso, de organisatie van de rijkste industrielanden, in Parijs onderhandelingen over het Multilateral Agreement on Investing, kortweg MAI genoemd. Dit accoord moet de investeringen van westerse multinationals in het buitenland beschermen. Global Trade Watch hoorde voor het eerst van de onderhandelingen in 1996. Maandenlang bestookte het het Amerikaanse congres met vragen. Was er nu wel of niet een regeringsaccoord gemaakt? 'Het antwoord was altijd hetzelfde. Er waren studies aan de gang, er was enkel sprake van een raamaccoord, kortom niets om je zorgen over te maken. We lieten ons sussen. Tot bij een van onze coalitiepartners in Canada een anonieme telefonische tip binnenkwam: "Ik riskeer mijn job met dit telefoontje, maar blijf zoeken. Het bestaat, het is honderd pagina's lang en jullie moeten een exemplaar in handen zien te krijgen."

Een eerste versie belandde uiteindelijk in januari '97 in een bruine papieren zak op de drempel van onze Canadese coalitiepartner. We hebben die tekst onmiddellijk ingescand en op onze website gezet. Diezelfde week moest Madeline Albright, Minister van Buitenlandse zaken, verschijnen als getuige in een hoorzitting van de senaat. "Mevrouw Albright," vroeg een van de senatoren, "ik hoor verontrustende geruchten over een investeringsverdrag. De offici?le naam is het Multilateral Agreement on Investment, meen ik. Kunt u ons op de hoogte brengen van de staat van de onderhandelingen?" Albright deed de geruchten af als verzinsels van de niet-gouvernementele organisaties. Er was nog lang geen verdrag, er was niet eens een ontwerptekst. "En wat zijn deze honderd pagina's dan, madame secretary," antwoordde de senator terwijl hij de volledige tekst van de MAI op tafel legde. Voor Albright was het een bijzonder pijnlijk moment.'

Na dit incident werd de beveiliging aangescherpt. Tegelijk kwam vanuit regeringskringen de boodschap dat de tekst van de Global Trade Watch een radicale eerste versie was en intussen al fel was afgezwakt. 'Het was een al te doorzichtige PR-campagne. We besloten dat we die fel afgezwakte eerste versie dan ook maar met eigen ogen wilden zien. We trokken naar Parijs om er in de afvalcontainers van de Oeso te gaan neuzen. Een onderhandeling waar zoveel landen bij betrokken zijn, moet immers een papierspoor nalaten. Gelukkig sorteren ze het afval bij de Oeso, dus zo'n smerig karweitje was het niet. Zo hebben we een paar pagina's van de nieuwe tekst kunnen bemachtigen. Daarmee ben ik gewoon de Oeso binnegestapt. Ik zei dat ik een paar pagina's was kwijtgeraakt en of ze alsjeblieft een nieuw exemplaar wilden geven. Ze deden het ook nog.'
"Afgezwakt" bleek uiteraard een huizenhoog overstatement. We hebben ook die tweede tekst op onze website gezet met een nieuwe lawine van protest als gevolg. Uiteindelijk zijn de onderhandelingen over de MAI onder druk van de publieke opinie stop gezet.'

De mislukking van de MAI was een eerste grote triomf voor de anti-WTO beweging. Seattle de tweede. Intussen kan geen enkel symbool van de globalisering meer samenkomen zonder luidkeels straatprotest. 'Onze bewustwordingscampagne werpt zijn vruchten af.' constateert Wallach. 'Elke keer als ergens op de wereld een symbool van de status-quo versie van globalisering samenkomt, zijn de demonstranten er ook. Of dat nu in Davos is, in Seattle of in Praag. Dat is het sterke aan de anti-WTO beweging, de steeds groter wordende achterban. Dollar tegen dollar moeten we het altijd afleggen tegen de multinationals. Maar een miljoen dollar kan niet op tegen een miljoen mensen.'