Met zijn boek Moesson laat Robert Kaplan overtuigend zien dat de Indische Oceaan cruciaal wordt in de komende decennia als het gaat om de relaties tussen de bepalende landen in de wereldorde.
Na de beëindiging van de Koude Oorlog en de opkomst van landen in Afrika en Azië is Europa minder belangrijk geworden. Zeker ook omdat Europa er voor kiest om in militaire zin zich minder te profileren. In de Indische Oceaan gaat het om vitale handelsroutes en energiebronnen. En natuurlijk ook om democratie en religieuze vrijheid. Er is sprake van een complex samenspel van factoren. De risico´s op conflicten zijn groot, maar dat geldt ook voor de kansen in de handel. Voor westerse landen heeft Kaplan een duidelijke boodschap. Zij zullen zich moeten concentreren op de Indische Oceaan.
Met zijn boek Moesson laat Robert Kaplan overtuigend zien dat de Indische Oceaan cruciaal wordt in de komende decennia als het gaat om de relaties tussen de bepalende landen in de wereldorde. Na de beëindiging van de Koude Oorlog en de opkomst van landen in Afrika en Azië is Europa minder belangrijk geworden. Zeker ook omdat Europa er voor kiest om in militaire zin zich minder te profileren. In de Indische Oceaan gaat het om vitale handelsroutes en energiebronnen. En natuurlijk ook om democratie en religieuze vrijheid. Er is sprake van een complex samenspel van factoren. De risico´s op conflicten zijn groot, maar dat geldt ook voor de kansen in de handel. Voor westerse landen heeft Kaplan een duidelijke boodschap. Zij zullen zich moeten concentreren op de Indische Oceaan.
De titel Moesson verwijst naar de krachtige noordoostenwind die in de winter en de zuidwestenwind die in de zomer ervoor zorgden dat de zeilschepen over de oceaan schoten. Hierdoor ontstond veel contact tussen de gebieden aan de kust. Dit bracht culturele en religieuze beïnvloeding en natuurlijk handel.
Kaplan beschrijft de landen langs de kust in hun diversiteit en komt daarbij tot rake constateringen. Er zijn landen die zich sterk ontwikkelen (Oman, India, China, Indonesië) en er zijn landen die hij als mislukte staten (Pakistan, Nepal, Sri Lanka, Bangladesh, Afghanistan, Birma) beschrijft . Hij stelt dat de regio het meest gediend is met tolerantie en veelvormigheid. In zo’n context komt handel tot bloei. Gezien de zwakke structuur van veel landen en de risico’s van extremisme lijkt dat nog een lange weg.
Heel belangrijk zullen de scheepsroutes en pijpleidingen worden voor de economische hulpbronnen die de opkomende economieën als China en India nodig hebben. Veel van de strategische activiteiten als het versterken van havens, aangaan van allianties en steunen van regimes komen daar uit voort. Duidelijk is ook dat de opkomende grootmachten hun economische groei onderstrepen met militaire groei. China en India worden daardoor militaire grootmachten.
Niet onbelangrijk is het dat veel landen mee willen doen in de economische mogelijkheden die in de regio ontstaan. Dit zien we bijvoorbeeld in het oosten van Afrika. De achterkant van deze ontwikkeling is dat de relatie met China wel erg ongelijk wordt. China haalt de grondstoffen aldaar, maar of dat goed is voor een evenwichtige groei in die landen is nog maar de vraag.
Ook wordt duidelijk dat de middenklasse als gevolg van de economische groei toeneemt en zich laat horen in hun vraag naar een menswaardig bestaan. De uitingen van protest in het Midden-Oosten spelen hierin zeker een rol.
Voor Amerika is het van groot belang om goed in te spelen op de ontwikkelingen. Het zal niet mogelijk zijn om overal dominant aanwezig te zijn. Amerika wordt nu al in beslag genomen door Afghanistan en Irak. Verder groeit de macht op zee van India en China, terwijl de Amerikaanse vloot juist kleiner wordt.
Kaplan adviseert Amerika om vriendschappelijk betrekkingen met zowel India als China te ontwikkelen en zich niet alleen te richten op bestrijding van het extremisme, maar ook op versterking van de relaties met de middenklasse en zich in te zetten voor het milieu. Dat heeft ook zeker kans van slagen. Immers met handel als belangrijkste thema in het gebied van de Indische Oceaan ligt het voor de hand om te sturen op rust en stabiliteit.
In dit goed leesbare boek krijgt de lezer een overzicht van Kaplans reizen langs de landen van de Indische Oceaan. Het boek hinkt in zijn uitwerking op meerdere gedachten. In meerdere commentaren gaat het vooral over de strategische implicaties van Kaplans beschrijving van verschuivende machtsbalans. Dit terwijl het boek ook vooral een reisverslag is met historische uitstapjes en bespiegelingen. Dit neemt niet weg dat het boek overtuigd in de centrale boodschap, namelijk dat het zwaartepunt van de machtsverhoudingen naar de Indische Oceaan zal verschuiven in de komende decennia. Wel is het zo dat doordat het boek meerdere invalshoeken kent je soms de neiging hebt stukken over te slaan omdat de uitweidingen weleens aan de lange kant zijn.
Bert van Ravenhorst,
juli 2011.
Meer weten?
Via Managementboek.nl
De kaart van Europa stond centraal in de 20e eeuw: tijdens de lange Europese oorlog, die duurde van 1914 tot 1989, en de nasleep daarvan, was Europa bepalend voor de wereldgeschiedenis. Zeker, ook elders deden zich belangrijke ontwikkelingen en gebeurtenissen voor. Maar de mondiale verhoudingen, van het einde van het kolonialisme tot de bipolaire strijd tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie, hadden alles met Europa te maken.
Dit zal echter fundamenteel veranderen in de komende decennia. In Moesson toont Robert D. Kaplan overtuigend aan hoe cruciaal de Indische Oceaan zal zijn voor de wereldmachten van de 21e eeuw. Net als de moesson zelf, een klimatologisch verschijnsel dat zowel funest als onontbeerlijk kan zijn voor welvaart en groei, zal de opkomst van de omringende landen (waaronder India, Pakistan, China, Indonesië, Birma, Oman, Sri Lanka, Bangladesh en Tanzania) een verandering in het globale machtsevenwicht veroorzaken dat niet kan worden genegeerd. De Indische Oceaan zal de spil worden in de wereldwijde politiek. Hier zal de strijd om democratie, onafhankelijkheid van energiebronnen en religieuze vrijheid worden gewonnen of verloren en hier zal de buitenlandse politiek van de westerse landen zich op moeten concentreren om hun mondiale dominantie te behouden.
Kaplan biedt een tot nadenken stemmende ontdekkingstocht van dit strategische en demografische brandpunt en een diepgaande blik op de onderwerpen die het belangrijkste zijn voor de westerse belangen. Het onthult de effecten van explosieve bevolkingsgroei, klimaatsverandering en extremistische politieke regeringen op deze onstabiele regio – en hoe dit onze eigen belangen beïnvloedt. Moesson is een groots, indrukwekkend boek over een gebied in de wereld waarvan westerlingen het zich niet langer kunnen veroorloven om het links te laten liggen.