Westerse leiders lijken nauwelijks een adequaat antwoord te hebben op de Russische president Poetin. Toch is hij vanaf 1999 consistent geweest in zijn bedoelingen. Het lijkt erop dat de Westerse leiders de signalen hebben genegeerd. Dit zagen we wel vaker in de recente geschiedenis.
De Westerse werkelijkheid wordt nogal eens vertekend door superioriteitsgevoel met bijbehorende onderschatting en foutieve inkleuring van de realiteit. Wat wil Poetin en hoe is hij tot zijn beeld van de werkelijkheid gekomen? Wierd Duk geeft kernachtig zijn visie op de Russische president.
Aangewezen door Jeltsin
Poetin is door Jeltsin zelf aangewezen als zijn opvolger. Hij leek een veilige keuze. Iemand die de belangen van de kliek rond Jeltsin, die zich in de zich tijdens zijn regime had verrijkt, veilig zou stellen.
Toen Jeltsin in 2000 aftrad kwam Poetin aan de macht. Poetin komt oorspronkelijk uit Leningrad. Hij maakte carrière in de KGB en als rechterhand van de burgemeester van Sint-Petersburg. Na de val van de muur en het uiteenvallen van de Sovjetunie ging het in economisch opzicht in de jaren negentig slecht met Rusland. Het land verviel in armoede.
Zijn presaties en ambities
Het lukte Poetin met behulp van de olievoorraden de levensstandaard van de Russische bevolking aanzienlijk te verbeteren. Naast de economische crisis dreigde het land uiteen te vallen. Poetin voorkwam verder uiteenvallen van Rusland. Daartoe vocht hij een bloedige oorlog met Tsjetsjeense separatisten uit.
Herstel van het zelfvertrouwen na de territoriale en economische successen heeft Poetin zeker gebracht. Hij is dan ook de onbetwiste krachtige leider waar Rusland na de chaos van de jaren negentig om vroeg.
Nu is Poetin op een nieuwe missie. Rusland voelt zich omsingeld door het Westen. De NAVO komt steeds dichterbij. Poetin wil de verstoorde machtsbalans herstellen. Hij richtte daarvoor de Euraziatische Unie op. Hierin zijn een aantal vroegere Sovjetrepublieken opgenomen. Oekraïne moet daarin een cruciale rol vervullen. Dat Kiev nu toenadering tot het Westen zoekt is voor Poetin niet te verteren.
Populariteit bij veminderende oppositie
Poetin maakt handig gebruik van de afkeer die bij veel Russen ontstond door de in hun ogen arrogante houding van het Westen na het uiteenvallen van het Sovjetrijk. Zij willen revanche en grijpen daarvoor terug op conservatieve en orthodox-religieuze waarden en de visie dat Rusland een unieke positie inneemt in de wereld. Een positie tussen Europa en Azië. De president heeft de media in zijn greep. Revanchegevoelens krijgen volop ruimte. Ook versterkt hij zijn greep op het land ten koste van democratische waarden.
Hij richt de wetgeving zo in dat de oppositie geen kans meer krijgt. De rechtspraak verloor haar onafhankelijkheid en tegenstanders krijgen met geweld te maken. Hij is mateloos populair in eigen land en krijgt volop steun voor de annexatie van de Krim en zijn steun aan de Oekraïense separatisten.
Poetin irriteert zich aan de houding van het Westen en laat dat ook regelmatig merken. Hij verwachtte dat het Westen de strategische belangen van Rusland in de regio zou erkennen. Bovendien wist het Westen dat Poetin wilde dat Oekraine een vitale rol zou gaan spelen in zijn Euraziatische Unie.
Koude oorlog ‘next generation’
Langzamerhand glijden we in deze sfeer af naar een nieuwe Koude Oorlog. De kracht van het boek van Wierd Duk zit erin dat hij in staat is om heel kernachtig en goed leesbaar zijn verhaal neer te zetten.
Door dit boek te lezen word je veel van de huidige spanning tussen het Westen en Rusland duidelijk en kun je voorspellen dat het conflict nog lang zal voortduren. In feite lijkt er sprake van een nieuwe Koude Oorlog.
Bert van Ravenhorst
Oktober 2014.
Meer weten?
Poetin: Straatvechter bedreigt wereldorde
Auteur: Wierd Duk,
Uitgeverij: Prometheus Bert Bakker, Amsterdam, 2014, 94 pagina’s
