Peter d’Hamecourt beschrijft de snelle omslag in de stemming in Rusland vanaf september 2013 tot de eerste helft van 2014. Die omslag ging gepaard met een propagandabombardement op de eigen bevolking.
Wat Poetin wil is herstel van de status van wereldmacht. Dat vereist een sterke staat maar ook het herstellen van historische glorie. Moskou moet weer de spil worden van de landen die voorheen de Sovjet Unie vormden. Zijn tactiek is de economische samenwerking in Euraziatisch verband versterken. Alle middelen lijken daarbij geoorloofd. Poetin haalt iedereen van stal die dit doel kan dienen.
Verder deinst hij er niet voor terug de geschiedenis te verdraaien of laat hij anderen dit op een grove manier doen. Hij omringt zich met avonturiers, criminelen en rechts-radicalen. Onderdeel van het Euraziatisch denken is de haat tegen het Westen.
De berichtgeving is zodanig dat driekwart van de Russen inmiddels een negatief beeld van het Westen heeft ontwikkeld. De omsingeling door de NAVO na het uiteenvallen van de Sovjet Unie is een steeds terugkerend thema in de propaganda. Aansluitend is er het beeld van een Westerse cultuur die binnendringt over de Russische grenzen en zo de Russische cultuur ondermijnt.
Rusland is in feite nog een geïsoleerd land waar de inwoners hun informatie vooral krijgen via de Russischtalige televisienetten. De media zijn grotendeels door de staat beheerst.
Peter d’Hamecourt stelt dat Poetin zijn volk heeft gemobiliseerd achter zijn ideeën over herstel van Ruslands status als wereldmacht. Hij heeft dit gedaan door een ideologisch brouwsel van Brezjnev- en Staliningrediënten overgoten met een saus van tsaristische glorie te ontwikkelen.
Peter d’Hamecourt beschrijft van maand tot maand de ontwikkelingen. Door voorbeelden laat hij zien hoe de media worden misbruikt om de nieuwe ideologie van het Kremlin uit te dragen. Alles in dienst van het patriottisme.
Ook de burgerlijke vrijheden worden ingeperkt en de rechtspraak raakt zijn onafhankelijke positie kwijt. Zo moeten alle organisaties die westerse financiële steun ontvangen zich als ‘buitenlandse agent’ laten registreren.
Homorechten worden beperkt en de propaganda tegen hen wordt opgevoerd. Het benadrukken van de traditionele Russische waarden leidt tot een antistemming tegen minderheden, ongeacht of het homo’s, zigeuners, zwarten of andere kwetsbare groepen gaat.
Het lijkt erop dat het Kremlin op alle fronten de confrontatie zoekt met de vijandige buitenwereld. Rusland drijft af naar een semi-totalitaire staat.
De onwil van Oekraïne om toe te treden tot de Euraziatische Unie is onderdeel van de propaganda. Het Kremlin realiseert zich dat een Euraziatische Unie geen kans van slagen heeft zonder Oekraïne. Ook andere kandidaten staan echter niet te springen. In september 2013 spelen parallel hieraan besprekingen tussen Kiev en Brussel over een associatieverdrag met Europa. Dit zou de doodsteek zijn voor de Euraziatische Unie.
De relatie met Nederland wordt er in de loop der tijd niet beter op door de arrestatie van de bemanning van de Arctic Sunrise, een schip van Greenpeace onder Nederlandse vlag. Uiteindelijk krijgen de bemanningsleden amnestie. Vervolgens wordt de propagandamachine ingezet tegen Nederland. We worden neergezet als een Sodom en Gomorra.
Nederland staat model voor alles wat vies en voos is aan Europa, vooral ons homobeleid moet het ontgelden. De sfeer wordt er niet beter op als in Den Haag een Russische diplomaat tegen de diplomatieke regels in is aangehouden in zijn flat in Scheveningen.
De affaire wordt nog gecompliceerder als blijkt dat de echtgenote van de diplomaat eveneens in beschonken toestand vier geparkeerde auto’s heeft geramd. Enige tijd later wordt de tweede man van de Nederlandse ambassade in zijn appartement in Moskou overvallen.
Deze incidenten zetten een behoorlijke domper op het vriendschapsjaar tussen Rusland en Nederland. Toch wordt het jaar afgesloten met een staatsbezoek van koning en koningin.
Het laatste hoofdstuk gaat over het neerhalen van de MH17. Poetin is razend, maar al snel komen de gekste theorieën los, zoals dat het vliegtuig vol zou zitten met oude lijken. Het Westen krijgt de uiteraard de schuld.
Peter d’Hamecourt is al 25 jaar verslaggever in Rusland en kent het land als geen ander. Tegelijk is hij zeer betrokken en verontrust. Dat klinkt door in zijn boek. Poetin is in zijn ogen de weg kwijt! Per maand beschrijft d’Hamecourt de gebeurtenissen aan de hand van de actualiteit. Hij analyseert de gebeurtenissen uit de actualiteit met een behoorlijke diepgang.
Daar zit de kracht van het boek. Wat daardoor enigszins op de achtergrond raakt is de bredere analyse en handelingsperspectief voor de toekomst. Het is een boek waar je niet omheen kunt, maar wel slecht voor je nachtrust!
Bert van Ravenhorst
Februari 2016
