Na de Tweede Wereldoorlog heeft Duitsland zich ontwikkeld tot het grootste, machtigste, rijkste en politiek stabielste land van Europa. Europa heeft Duitsland nodig als leider en brenger van stabiliteit. Hoe het zover kon komen na het schandelijke gedrag van Duitsland in de Eerste en de Tweede Wereldoorlog staat centraal in dit boek van Duitsland kenner Willem Melching.
Waarom Duitsland? Leider van Europa tegen wil en dank
Auteur: Willem Melching
Utgeverij: Prometheus, Amsterdam 216 pagina’s
Klik op: https://www.managementboek.nl/boek/9789044630480/waarom-duitsland-willem-melching?affiliate=1910
Europa verkeert in crisis. De eurozone staat onder druk, de Oekraïnecrisis is er nog steeds, de migrantencrisis is niet opgelost en de steun voor eurosceptici groeit. Iedereen kijkt nu naar Duitsland. Het land heeft na de Tweede Wereldoorlog een opmerkelijk succesvolle ontwikkeling meegemaakt die tot deze positie heeft geleid. Melching onderscheidt drie cruciale factoren. Allereerst de toenadering die Duitsland heeft gezocht tot de vijanden in de Tweede Wereldoorlog. Vervolgens de politieke stabiliteit die is ontstaan samen met de brede consensus over belangrijke uitgangspunten. Tenslotte heeft de omgang met de misdaden van het naziregime hieraan een bijdrage geleverd.
De ligging van Duitsland in het hart van Europa is van fundamentele betekenis voor de buitenlandse politiek van het land. Nu liggen niet steden als Brussel en Parijs in het hart van Europa, maar Berlijn, Warschau en Praag. Ten tijde van de Koude Oorlog waren de DDR en de Bondsrepubliek frontstaten. Tot 1990 waren de grote Europese landen ongeveer even sterk. Met de eenwording is de Bondsrepubliek met afstand het machtigste land van Europa.
Voor 1945 was Duitsland instabiel en agressief. De Bondsrepubliek Duitsland ontwikkelde zich vanaf 1949 tot een uiterst stabiele democratie. Het geheim van de stabiliteit van de Duitse politiek schuilt in een uitgebalanceerde machtsverdeling die voorkomt dat het parlement zomaar de regering naar huis kan sturen of de Bondspresident een positie van grote macht kan krijgen. Ook de ruime bevoegdheden van de deelstaten garanderen dat nergens één van de partijen de overhand krijgt.
De Duitsers zijn na een korte periode van ontkenning en zwijgzaamheid een weg ingeslagen waarin ze uiteindelijk openlijk rekenschap hebben afgelegd van de misdaden van hun voorouders. Vanaf het midden van de jaren vijftig werd het debat gevoerd over de jaren 1933-1945. Dit gebeurde mede onder invloed van het dagboek van Anne Frank. In de huidige crisis van de Europese samenwerking moet Duitsland haar verantwoording nemen en het leiderschap binnen Europa invullen. De omvang, ligging in het centrum van Europa en de politieke stabiliteit geven Duitsland het politieke gewicht om dat te doen. De open omgang met het verleden geeft Duitsland volgens Melching ook het morele gezag om zich als leider van Europa op te stellen. Melching concludeert dat alleen wanneer de andere landen dit Duitse leiderschap erkennen en loyaal ondersteunen heeft de Europese Unie nog een toekomst.
In dit prettig leesbare boek wordt langs drie hoofdlijnen de naoorlogse geschiedenis van Duitsland op een heldere en gestructureerde wijze beschreven. Voor wie geen expert is in de Duitse geschiedenis is het boek een handige inleiding. Een prima basis om de discussies over de positie van Duitsland in Europa te kunnen volgen en om te weten langs welke lijnen in het moderne Duitsland wordt gedacht.
Bert van Ravenhorst
Juli, 2017
