Uit: Het geld van de toekomst. Auteur: Bernard Lietaer.
“Banken schijnen altijd aanleg te hebben om ongelukken te maken.” Dat stelt de bekende Belgische econoom Bernard Lietaer. “Als we alleen kijken naar de meest recente bankcrises in de loop van de laatste decennia, dan kwamen de belangrijkste banken van de VS in de problemen in Latijns Amerika in de jaren ’80 en voor deze kredietcrisis vond de grootste reddingsoperatie plaats na problemen met spaarbanken in de jaren ’90. Dat waren toen Scandinavische banken. Maar ook Japanse en Duitse banken hebben de nodige problemen gehad.”
Maar waarom zijn banken eigenlijk zo kwetsbaar?
Een dilemma dat hebzucht genereert?
Lietaer legt uit dat het grimmige antwoord voortkomt uit een dilemma dat nu nog door niemand is opgelost. Het ligt in de aard van bankieren dat banken waarden met lage risico’s aannemen en investeren in zaken met en hoog risico. Als het risico goed uitpakt, worden deze investeringen terugbetaald en worden de eigenaren van de bank (vaak excessief) beloond. Als het risico niet goed uitpakt en de bank gaat failliet, worden de verliezen verspreid over de aandeelhouders van de bank en degenen die een tegoed aanhielden (of het vangnet van een door de regering verstrekte verzekering, dat nu degenen met een tegoed beschermt).
Er is dus bij banken een ingebouwde verleiding om te gokken op hoge risico’s met hoge opbrengsten. In het jargon van de centrale bank heet dat ‘moreel risico’.
Het dilemma is dus: als het de banken niet is toegestaan om risico’s te nemen, kan er geen bankieren zijn, maar als een belangrijke bank excessieve risico’s neemt, kan men zich dan veroorloven om die bank failliet te laten gaan?
Zoals we zien kunnen grote bankfaillissementen het hele financiële stelsel destabiliseren. Erger nog, als leningen aan duizenden ondernemingen worden teruggenomen, kan het bederf zich snel naar allerlei soorten economische activiteiten verspreiden. Plotseling kunnen miljoenen banen en het levensonderhoud van allerlei mensen op het spel staan.
Bankieren verschilt van elke andere onderneming om meer dan één reden: problemen van banken worden vaak het probleem van iedereen.
In een complexer wordende wereld met complexe financiële markten, en mogelijk grotere (krediet) crisisvormen, blijft het een interessante vraag hoe met het genoemde dilemma om te gaan.
Bron: Het geld van de toekomst: een nieuwe visie op welzijn, werk en humanere wereld.
Auteur: Bernard Lietaer.
Uitgeverij De Boekerij BV, Amsterdam, 2001.
