Charles Handy is een man die bij menige organisatieadviseur niet bekend is terwijl hij, in mijn ogen tenminste, iemand is die het bestuderen waard is. Onderstaand stukje, een vrije vertaling van mijn hand komt uit zijn boek ?the age of unreason'.
"Er bestaat zoiets als een rad dat leercyclus wordt genoemd. Die cyclus heeft de volgende fasen:
Vraag —— theorie —– test —— reflectie —— vraag —– theorie —– etc.
Maar tegen de middag was ik het al weer vergeten. Wat ik dan leerde waren antwoorden op vragen die ANDERE mensen hadden gesteld. Soms, incidenteel raakte een gedicht een snaar in me, een onuitgesproken vraag. Die gedichten herinner ik me nog steeds. De vraag, met andere woorden, hoeft niet een soort examenvraag te zijn. Veel vaker is het juist een verkennende vraag. Een vraag die iets van ?ontdekken' in zich heeft. Leren is immers ontdekken. Vragen hebben ook mogelijke antwoorden nodig. en daarmee kom je in de ?theoriefase'.
Theorie is misschien een groot woord. Ik gebruik dat alleen maar om aan te geven dat het bij de theorie gaat om het onderzoeken van mogelijke ideeen. Het is een stadium van speculatie, van vrij-denken, van herkaderen (reframing). Ideeen en theorieen kun je nooit genoeg hebben
Theorieen moeten getest worden. Sommige zaken werken en sommige niet. Veranderingen komen alleen dan tot hun recht als we begrijpen waarom zaken gebeuren. Te vaak heb ik gesprekken gehad met ?chief executives' om alleen maar te luisteren naar hun verhalen over hetgeen ze bereikt hebben. Zonder interpretatie, zonder ?theorie'. Zulke mensen zullen nooit veranderen. Ze hebben niets geleerd van hun ?successen' en dat maakt het soms moeizaam het succes te herhalen.
Het rad is moeilijk in beweging te krijgen. Voor sommigen komt het nooit in beweging. Ze hebben geen vragen en zoeken geen antwoorden. Deze zullen nooit vrijwillig leren of veranderen.
Dan heb je ook degenen die blijven hangen in de ?vraagfase'. Als kleine kinderen zijn ze verrukt in het waarom vragen, of hoe, of wanneer, of waar. Als ze maar een antwoord krijgen. Ze zijn tevreden met het stellen van de vraag. Dat fascineert ze. Niet het antwoord. Ook deze mensen leren niet veel van hun vragen. Dit zijn de ?Levensinspecteurs of Auditors'. Nuttig, zonder twijfel maar irritant.
Bij de fase ?theorie' heb je ook typische personen. Dat zijn de slechte academici. Vol van antwoorden voor de vragen van andere personen. Zij doceren het antwoord eerst en veronderstellen dat er een vraag is. ?Knowledge for its own sake' is wat deze mensen motiveert. Dat zijn de feitenverzamelaars. Mensen die veel weten maar weinig geleerd hebben. Ik heb een vriend die elke conversatie verandert in een ?lecture'. Recentelijk heb ik geleerd hoe te genieten van zijn gezelschap. Ik kom met een vraag die IK beantwoord wil zien en wat hij dan ook wel kan.
De ?testfase' heeft zijn eigen enthousiastelingen. De Actiemensen of Pragmatici. Geen tijd voor ?vragen', ?theorie' en ?reflectie', is hun directe reactie altijd het probleem aan te vallen met gereedschap die ze het dichtsbij hebben. Vaak werkt het maar ook bij hun komt het wiel niet in beweging. Ze kunnen zeer effectief zijn deze pragmatici maar kunnen hun effectiviteit niet op anderen over brengen omdat ze niet door de andere fasen zijn heengegaan.
Tenslotte heb je nog degenen die vast zitten in de reflectiefase. Eindeloos overdenken ze het verleden en verfijnen dat. Steeds maar zoekend naar betere verklaringen voor ?wat fout ging'. Dit zijn vaak de experts onder ons. Zij hebben geleerd omdat ze alle fasen eenmaal hebben doorlopen maar zijn vast blijven zitten in de reflectiefase. Een les was genoeg. En daar teren ze op. Ze weten het wel en zijn vaak druk bezig met de expert te zijn. Anderen noemen hen constistent. Ze hebben hun meningen lange tijd geleden gevormd maar zien geen reden meer om die te herzien. En daarmee hebben ze hun nieuwsgierigheid verloren.
Een groot gedeelte van de tijd gaan de meesten van ons niet door alle vier de fasen. Ik ben er wat langer bij stil blijven staan om te benadrukken hoe moeilijk werkelijk of echt Leren is. Waarom daardoor het soort bevrijdende verandering dat gepaard gaat met Leren zo zeldzaam optreedt. Deze vorm van leren is de enige vorm die van belang is als we gaan veranderen en moet niet worden verward met de alledaagse definities van leren.
Leren is NIET alleen maar de antwoorden weten. Dat is ?Mastermind learning at its best'. Vervelend en conditionering in zijn grondvorm. Het helpt je niet te veranderen of te groeien. Het brengt het wiel niet in beweging.
Leren is NIET hetzelfde als studeren. Ook NIET hetzelfde als training. Leren (met een grote L) overstijgt dat. Het is een manier van zijn, een manier om over dingen na te denken, een manier om te groeien.
Leren meet je NIET met examens, die normaal gesproken alleen de theorie testen maar wel via een groeiende ervaring. Een ervaring die begrepen, doorleefd en getest is.
Leren is NIET automatisch. Het vraagt energie, denkkracht, moed en ondersteuning. Het is gemakkelijk om Leren op te geven, te ontspannen en te rusten op je ervaring. Maar daarmee vermijd je groei.
Leren is NIET alleen voor intellectuelen die vaak de populaire jongen uithangen in de vraag en/of de theoriefase maar niet nieuwsgierig en avontuurlijk genoeg zijn. Daardoor voegen ze weinig toe aan hun ervaring en groei als ze door het leven heengaan.
Leren is NIET uitvinden wat andere mensen al wisten maar is het oplossen van onze EIGEN problemen voor onze doelen door vragen, denken, testen en reflecteren totdat de oplossing een onderdeel is resp. een nieuw deel van ons leven."
Tor zover Charles Handy
