Het aantal autochtone Nederlanders dat een cursus Nederlands gaat volgen stijgt, aldus taleninstituut ITA 1). Naar verluidt zijn het met name hoogopgeleide managers tussen de 30 en 40 jaar. Problemen met de grammatica en de opbouw van een betoog zijn de belangrijkste redenen om deze cursus te volgen.
Misschien herken je dit vanuit je eigen werksituatie en zoek je hiervoor een oplossing. In dit artikel staan vier tips die je op weg helpen met het schrijven van teksten of het beoordelen van andermans teksten.
Deze tips zijn:
1. Zet bij elkaar wat bij elkaar hoort;
2. Breng de tekst in balans;
3. Maak de tekst actief en doelgericht;
4. Controleer de tekst nog een keer.
1. Zet bij elkaar wat bij elkaar hoort;
2. Breng de tekst in balans;
3. Maak de tekst actief en doelgericht;
4. Controleer de tekst nog een keer.
Tip 1: Zet bij elkaar wat bij elkaar hoort
Deze tip geldt zowel voor de tekst als geheel als voor de woorden en zinnen. Zorg ervoor dat de hoofdstukken of onderdelen in een volgorde staan die passen bij het doel van je tekst. Op leren.nl vind je een aantal standaard tekststructuren voor het schrijven over bijvoorbeeld een probleem of een ontwerp.
Deze tip geldt zowel voor de tekst als geheel als voor de woorden en zinnen. Zorg ervoor dat de hoofdstukken of onderdelen in een volgorde staan die passen bij het doel van je tekst. Op leren.nl vind je een aantal standaard tekststructuren voor het schrijven over bijvoorbeeld een probleem of een ontwerp.
Op zinsniveau wordt de tekst veel leesbaarder wanneer woorden die bij elkaar horen niet van elkaar gescheiden zijn door andere woorden. De volgende twee zinnen geven hiervan een voorbeeld.
a. …brengt zo spoedig mogelijk doch uiterlijk binnen drie werkdagen rapport uit aan…
b. …brengt rapport uit binnen maximaal drie werkdagen…
b. …brengt rapport uit binnen maximaal drie werkdagen…
In zin a is de uitdrukking "rapport uitbrengen" uit elkaar gehaald. In zin b is de uitdrukking weer samengevoegd en zijn de overbodige woorden geschrapt.
Tenslotte geven zinnen zonder onderwerp en werkwoord verwarring over het verband met de vorige of de volgende zin. Vermijd dit soort constructies daarom zoveel mogelijk.
Tip 2: Breng de tekst in balans
Zorg ervoor dat de tekst consequent en consistent is. Daarmee bedoel ik dat je niet ineens een hele lange zin gebruikt in een tekst die verder kort en krachtig geformuleerd is. Een specialistisch woord in een tekst vol gangbare woorden, of andersom, maakt een tekst ook inconsistent. In een folder over een nieuw verkeersplan is zebrapad daarom een beter woord dan voetgangersoversteekplaats.
Zorg ervoor dat de tekst consequent en consistent is. Daarmee bedoel ik dat je niet ineens een hele lange zin gebruikt in een tekst die verder kort en krachtig geformuleerd is. Een specialistisch woord in een tekst vol gangbare woorden, of andersom, maakt een tekst ook inconsistent. In een folder over een nieuw verkeersplan is zebrapad daarom een beter woord dan voetgangersoversteekplaats.
Maar balans gaat verder dan woordgebruik of zinsopbouw. Je kunt bijvoorbeeld ook kijken of de lengte van hoofdstukken vergelijkbaar is. Als elk hoofdstuk van een notitie minstens twee pagina's heeft en aan de financi?n wijd je maar een korte alinea, dan is de opbouw uit balans.
Vanzelfsprekend kun je inconsistentie ook bewust gebruiken. Let er dan wel op of de aandacht die je ermee trekt, het overbrengen van de boodschap versterkt en ondersteunt.
Tip 3: Maak de tekst actief en doelgericht
Met een actieve schrijfstijl komt de boodschap beter over bij je lezer. Hiermee wordt onder andere het volgende bedoeld:
● Schrijven in de actieve werkwoordsvorm. Voorbeeld: "Ik heb dit artikel geschreven."
● Beperken van hulpwerkwoorden als dit niet noodzakelijk is voor het begrip. Voorbeeld: "Ik kan dit artikel publiceren."
Met een actieve schrijfstijl komt de boodschap beter over bij je lezer. Hiermee wordt onder andere het volgende bedoeld:
● Schrijven in de actieve werkwoordsvorm. Voorbeeld: "Ik heb dit artikel geschreven."
● Beperken van hulpwerkwoorden als dit niet noodzakelijk is voor het begrip. Voorbeeld: "Ik kan dit artikel publiceren."
Daarnaast is je tekst actiever en effectiever als je geen overbodige of verhullende woorden gebruikt. Als je een lange zin tegenkomt, dan helpt deze tip om de zin in te korten.
Natuurlijk is een actieve schrijfstijl niet per definitie een confronterende stijl. In sommige situaties is met de deur in huis vallen juist niet gewenst en is het verstandig de boodschap een beetje te verhullen.
Tip 4: Controleer je tekst nog een allerlaatste keer
Het is goed je tekst nog even te laten liggen. Door afstand te nemen bekijk je je notitie met een frisse blik. Daardoor vallen de spelfouten en de zinnen die niet soepel lezen, je beter op. Bovendien heb je dan meer inspiratie om hiervoor een oplossing te bedenken.
Het is goed je tekst nog even te laten liggen. Door afstand te nemen bekijk je je notitie met een frisse blik. Daardoor vallen de spelfouten en de zinnen die niet soepel lezen, je beter op. Bovendien heb je dan meer inspiratie om hiervoor een oplossing te bedenken.
Vertrouw voor de controle van de spelfouten niet alleen op de spellingcontrole van je tekstverwerker. Het woord "staart" is bijvoorbeeld goed gespeld en wordt daarom niet gemarkeerd door de spellingcontrole. Maar in een plan van aanpak is het woord "start" meer voor de hand liggend.
Je doet er trouwens verstandig aan de eventuele tabellen en berekeningen in je tekst ook te controleren. Een rekenmachine is zo gepakt en de kans dat een van je lezers je berekening gaat controleren is best groot.
Ook is het een goed idee om je tekst aan een collega te laten lezen. Behalve dat die collega je kan wijzen op spelfouten en onjuiste informatie in de tekst, kom je er ook achter wat sterke en zwakke plekken in de argumentatie kunnen zijn.
Natuurlijk valt er nog meer te zeggen over het herschrijven van een tekst. Meer informatie kun je bijvoorbeeld vinden in de Schrijfwijzer van Jan Renkema (uitgave van SDU) of op de website van Onze Taal (www.onzetaal.nl). Dit zijn mijn belangrijkste bronnen naast woordenboek en spellinggids.
Voor een lastige kwestie of specifiek advies kun je me ook mailen: karin@klipenklaar.com. Meer informatie over mijn werkzaamheden als redacteur vind je op mijn website www.klipenklaar.com.
Karin Tempelaar
Klip & Klaar Tekstproducties
Klip & Klaar Tekstproducties
[1] Bron: www.fembusiness.nl: "Manager beheerst Nederlands niet" door Ren? Bogaarts d.d. 10-11-2006
