𝗖𝗵𝗶𝗻𝗲𝘀𝗲 𝘄𝗶𝗷𝘀𝗵𝗲𝗶𝗱 𝗶𝗻 𝗲𝗲𝗻 𝗯𝗮𝗹𝗹𝗲𝘁𝗷𝗲 – 𝗵𝗲𝘁 𝘀𝗽𝗲𝗹 𝘃𝗮𝗻 𝗧𝗮𝗼

In de schijnbaar eenvoudige wereld van het Chinese tafeltennis schuilt een diepe wijsheid die zijn wortels vindt in een van de oudste filosofieën ter wereld: het Taoïsme. Deze oude Chinese levensfilosofie, verankerd in teksten zoals de Tao Te Ching van Laozi, biedt een bijzondere kijk op zowel het leven als de sport.
De beste Nederlandse tafeltennisster ooit, Bettine Vriesekoop, verkent in haar boek Chinese wijsheid in een balletje – Het spel van Tao hoe de principes van het taoïsme niet alleen haar sportcarrière, maar ook haar persoonlijke leven hebben beïnvloed.
Vriesekoop, die in haar jonge jaren onder andere maandenlang keihard heeft getraind in een Spartaans sportinternaat in Peking, wilde destijds het geheim van de Chinese hegemonie in deze sport ontdekken. Hieronder volgt een uitgebreide samenvatting van haar boek.

Meer weten?
Titel: Chinese wijsheid in een balletje – Het spel van Tao
Auteur: Bettine Vriesekoop
Uitgeverij: Brandt, 2024
Klik op:https://www.managementboek.nl/boek/9789493319172/chinese-wijsheid-in-een-balletje-bettine-vriesekoop?affiliate=1910

Inleiding

Over taoïsme zijn al vele boeken geschreven. De Tao Te Ching (traditioneel Chinees: 道德經; vereenvoudigd Chinees: 道德经) of Laozi is een klassieke Chinese tekst en een fundamenteel werk van het taoïsme dat traditioneel wordt toegeschreven aan de wijze Laozi (Lao-Tzu).

De Tao Te Ching staat centraal in zowel het filosofische als het religieuze taoïsme en heeft een grote invloed gehad op de Chinese filosofie en religieuze praktijk in het algemeen. Het werk is relatief goed bekend in het Westen en behoort tot de meest vertaalde teksten in de wereldliteratuur.

De Tao Te Ching bestaat uit 81 verzen en 5000 karakters. Tao is ondefinieerbaar, niet in woorden te vangen, en bevat diepe wijsheden en schijnbare paradoxen. Handelen door niet te handelen, niet pakken als iets voor het grijpen ligt, doen door niet doen — alles is iets en niets tegelijkertijd.

Het Innerlijke Landschap

Alle kennis is uiteindelijk zelfkennis. Dat betekent contact te maken met de wereld in jezelf, wat de taoïsten het ‘Innerlijke Landschap’ noemen. De Chinezen wisten van oudsher dat ze vrienden moesten worden met dat innerlijke landschap en gingen ervan uit dat dit landschap in harmonie kon worden gebracht door energie in het lichaam te laten circuleren in plaats van te verspillen, vriendelijk contact te maken met je eigen organen, ze te ontlasten en ontgiften door een specifieke bij een orgaan behorende klank of kleur te visualiseren, en naar de organen te glimlachen. Vecht niet met je lichaam, maar maak ermee contact en laat het werken voor je doelen. Respecteer zijn gezondheid en wees het lichaam altijd dankbaar voor de prestatiegrenzen die het aangeeft.

In dat kader verwijst Bettine o.a. naar de boeken van Mantak Chia, die ook in Nederland de nodige cursussen heeft gegeven (Healing Tao, Chi). Uiteraard horen daar ook specifieke fysieke en visualisatie-oefeningen bij.

Souplesse en veerkracht

Vanuit het bovenstaande is er in het taoïsme  geen sprake van een scheiding tussen lichaam en geest. In haar boek bespreekt Bettine in dat kader ook de begrippen souplesse en veerkracht. Souplesse is een fysieke kwaliteit. Met een soepel lijf beweeg je efficiënter en verbruik je minder energie dan wanneer je lichaam stijf en stram is. Vandaar het belang van een warming-up.

Veerkracht definieert ze als het vermogen om jouw uitgangspositie weer in te nemen. Veerkracht is zowel mentaal als emotioneel: het is je vermogen om met tegenslagen, moeilijkheden en stressvolle situaties om te gaan en daar, indien nodig, van te herstellen. Mensen met veerkracht, die steeds weer hun uitgangspositie weten in te nemen, laten zich niet gek maken. Als je neutraal blijft over het resultaat van je inspanningen, is er geen plaats voor negatieve gevoelens zoals zorg, angst of stress.

Een ‘lege geest’

Laozi laat je bovendien nadenken over het functioneren van je brein. Meer specifiek gaat het dan over een ‘lege geest’, het behouden van een beginnersgeest. Een leeggemaakte geest staat open voor alles wat zich aandient. Je denkt dan niet meer aan van alles, maar hebt een rustig, open bewustzijn en doet simpelweg, in alle eenvoud, wat er gedaan moet worden. Bewaar de innerlijke (en uiterlijke) eenvoud. Dan kun je de in je onbewuste ingetrainde patronen, als resultaat van je noeste arbeid, pas echt hun werk laten doen. Dan wordt het (impliciet) weten door niet (bewust) te weten.

De kunst van het oorlog voeren

Naast Laozi verwijst Bettine ook naar het boek De kunst van het oorlog voeren van generaal Sunzi. Voor Sunzi zijn oorlog en strijd een vast gegeven in het menselijk bestaan. Maar als je wilt winnen, moet je ‘proportioneel geweld’ gebruiken. Het is zaak om zonder veel energieverlies en zonder je tegenstander al te veel schade te berokkenen uit de strijd te komen. Proportioneel geweld is in het belang van de winnaar. Meer geweld dan nodig verzwakt je slagkracht. Je moet langer herstellen en maakt de tegenstander wraakzuchtig. En uiteraard pas je op een slimme manier misleiding toe. Dat is onderdeel van het spel, een slimme mix van schijn en werkelijkheid.

Daarvoor is het ook nuttig en noodzakelijk je tegenstander grondig te bestuderen en jezelf te bestuderen. Daarom adviseerde Sunzi ook zijn strategieën op jezelf toe te passen, als een soort SWOT-analyse. Wat zijn je sterke punten, waarmee maak je het verschil en waarom zou de ander niet om je heen kunnen? Wanneer ben je kwetsbaar? Wanneer trek je je terug? Wanneer de strijd met jezelf aangaan en wanneer niet?

Persistentie en langetermijndoelen

De Chinese mentaliteit, stelt Bettine, is doordrenkt van China’s oudste filosofie. Van belang is daarbij dat Chinezen lange termijndoelen stellen en daar persistent in zijn. Zij kijken dan ‘over de tijd heen’. Ze tonen initiatief, leren door te doen en weten dat frustraties en mislukkingen hun veerkracht vergroten. Daarbij hoort ook het inzicht dat conflicten en meningsverschillen je verder brengen door ze te boven te komen. Voor taoïsten sluit wat tegengesteld is elkaar niet uit, maar juist in.
Tegelijkertijd weten ze dat sommige zaken zich niet laten dwingen en dat je geduldig ‘je moment moet afwachten in het creëren daarvan’. Mede daarom leggen Chinezen hun eieren nooit in één mandje.

Geen geheim maar een recept

In haar boek stelt ze dat ze geen geheim ontdekte in de tijd dat ze in China ongelofelijk hard trainde, maar wel dat de paar maanden daar ertoe hadden geleid dat ze meer van zichzelf ontdekte. Ze had haar grenzen verlegd, wist en kon veel meer dan ze ooit had gedacht. Mede daardoor werd ze Europees kampioen. Interessant was ook dat ik (MH) ooit een voormalig Chinese topspeelster hoorde zeggen over Bettine: ‘She was one of us.’

Er zat een patroon in de trainingen, en die bleken verbazingwekkend simpel: elke dag dezelfde oefeningen, eindeloze herhalingen en elke dag veel partijtjes. Het was dus niet zozeer een geheim, maar een recept: herhaling. En dat in drie stappen op weg naar meesterschap:

1. Inprenten: leer de techniek (waarin je heel aards gehoorzaamt door eindeloos herhalen tot je foutloos kunt spelen en alle slagen en spelpatronen 100% in je geheugen zijn opgeslagen).
   Vermeldenswaardig is ook een uitspraak van een tenniscoach, die Bettine aanhaalt. Die zei: ‘Wie niet kan strelen, kan ook niet slaan.’
2. Losmaken: breek de techniek (je stopt met gehoorzamen en gaat vragen stellen).
3. Overtuigen: zet de techniek naar je hand (je spel krijgt een eigen, unieke, herkenbare stijl).

Een mens overwint in die ontwikkeling eerst zichzelf, en dan pas wat hem in de weg staat.

Tao en topsport

Goed geconcentreerde toptafeltennissers, stelt Bettine, worden niet warm of koud van winnen of verliezen. Ze gaan niet totaal uit hun dak na een gewonnen partij. Ze verliezen ook hun zelfvertrouwen niet als het even tegenzit en hangen hun identiteit en eigenwaarde niet op aan topprestaties. Ze blijven hun weg volgen, onverstoorbaar in hun beginpositie staan.
Die weg gaat nooit over rozen maar vraagt lange termijn focus. De gouden medaille van een kampioen is volgens taoïsten zwart en wit: zwart van de inspanningen die nodig waren om moeiteloos balvaardig te worden (yang) en wit omdat de sporter zich in een wedstrijd, toen het erop aankwam, moest overgeven aan een hogere macht (yin). Een westerling kan daar veel van leren, geeft ze aan.
Alle grote kampioenen hebben zich op de weg naar hun hoofddoel subdoelen gesteld en houden nauwgezet bij wat ze hebben geleerd. In die zin is een tip van Bettine om je eigen logboek bij te houden. Wat is je doel? Wat wil je bereiken? Waar ga je (gedetailleerd) aan werken, wat wil je leren? Schrijf dat SMART op

In de sportwereld, stelt Bettine, daagt de Tao je voorts uit om ‘dankjewel’ te zeggen tegen de weerstand of tegenstand van wie dan ook, omdat je er sterker van kunt worden. Daarbij hoort ook het respectvol omgaan met je instrumenten. Zoals Bettine schrijft:

‘Eer je batje, eer je instrument—je pen, je fiets of welk instrument je ook gebruikt om je werk te doen. Hoe? Door jezelf als een verlengstuk van je batje, je schaats of je fiets te beschouwen, door gevoel in de materie te stoppen. Als je je batje breekt, dan breek je jezelf… Een speler die constant denkt dat het nieuwste rubber of het nieuwste frame hem een betere speler kan maken zonder een relatie op te bouwen met zijn materiaal, is zoekende, en als hij niet oppast, hopeloos verloren.’

Tao in haar eigen leven

Bettine probeerde wat ze zag en hoorde van de Chinese mentaliteit toe te passen in haar eigen leven: intuïtiever te werk gaan, evenwicht zoeken en vinden tussen hard en zacht, licht en donker, mannelijk en vrouwelijk, grenzen opzoeken en grenzen bewaken.

Het taoïstische gedachtegoed heeft zijn weerslag gekregen in haar visie op topsport en leefstijl. Ook in het pingpongballetje ‘moet je je eigen natuur volgen en kun je het cyclische karakter van de natuurkrachten ontdekken en de Weg van wijsheid volgen.’ Maar die weg bewandelen betekent je oude ‘zelf’ durven achterlaten en veranderingen in je leven, hoe griezelig ook, aangaan.

Tot slot

Bettine geeft in haar boek diverse voorbeelden van hoe Tao haar heeft geholpen met onverwerkte gevoelens om te gaan en haar leven in moeilijke omstandigheden weer in balans te krijgen, bijvoorbeeld in 2016 toen ze een burn-out kreeg.

Terwijl ik de tekst van het boek nog eens op me laat inwerken, denkend aan psychologische problemen, komt het boek ‘Leven zonder angst’ van Alexander Lowen in me op, waarin hij ingaat op bio-energetica en zogenaamde orgone-energie (lees: Chi) in combinatie met de dieptepsychologie van Wilhelm Reich in het verlengde van die van Sigmund Freud. Zeker gezien haar verwijzingen naar het belang van het ‘innerlijke landschap’ in de taoïstische levensfilosofie en houding, is dit een nuttig boek. Op diverse pagina’s verwijst Löwen naar Oosterse wijsheden. Over de Tao-paradox “doen door niet doen” maakt Lowen een onderscheid tussen ‘Zijn’ en ‘Doen’. Hij schrijft daarover in ‘Leven zonder angst’ op pagina 114:

‘De antithese tussen ‘Zijn’ en ‘Doen’ zien we terug in de taal. Als we zeggen ‘Het moet zo zijn,’ bedoelen we ‘Doe niets.’ Iets doen is ‘niet laten zijn’. Doen representeert een poging een situatie te veranderen, wat geen kwaad kan als de situatie uiterlijk is. Maar als de situatie een innerlijke is, dat wil zeggen een Zijnstoestand, reduceert de poging door ‘Doen’ willen veranderen, het ‘Zijn’. Dit kan verklaard worden door het feit dat om in te grijpen in het Zelf, het ene deel van de persoonlijkheid zich tegen het andere deel moet richten. Het ego of het Ik richt zich tegen het lichaam door de wil te gebruiken, tegen de gevoelens van het lichaam. Daardoor wordt het ‘Zijn’ gespleten en dus gereduceerd. Een dergelijke actie kan nodig zijn in het geval van werkelijk gevaar, en dan is het niet neurotisch. Het wordt een neurotische reactie als de manoeuvre ook voorbij het punt van gevaar blijft bestaan. Neurotici zijn altijd bezig te proberen zichzelf door wilskracht te veranderen, maar dat leidt er alleen maar toe dat ze nog neurotischer worden.’

En dan kan Tao, aangevuld met bijvoorbeeld bio-energetica, de helpende hand bieden. Ter afsluiting daarom een bio-energetische oefening:

Bio-energetische oefening: “Het hart openen”

Doel: Deze oefening is ontworpen om diepgewortelde emotionele blokkades op te heffen bij zowel mannen als vrouwen die hun energie en focus voornamelijk richten op hun professionele leven, wat onbewust kan leiden tot het blokkeren van hun vermogen tot intimiteit en emotionele verbinding in persoonlijke relaties. Door deze oefening volledig te doorlopen, kan er een diepgaande verandering plaatsvinden in je relatieleven, waardoor je opener en ontvankelijker wordt voor liefde.

Oefening:

• Duur: 30-45 minuten
• Frequentie: Eenmalig, met optionele herhaling naar behoefte.

Voorbereiding:

• Kies een rustige ruimte waar je ongestoord kunt zijn.
• Draag comfortabele kleding die niet belemmert.
• Plaats een mat of zachte ondergrond om op te liggen.
• Heb een fles water en een handdoek bij de hand.

Stap 1: Aarding en centreren (5 minuten)

1. Sta rechtop met je voeten op heupbreedte, knieën licht gebogen, en je armen ontspannen langs je lichaam.
2. Sluit je ogen en adem diep in door je neus, houd je adem kort vast, en adem dan langzaam uit door je mond.
3. Visualiseer dat je wortels hebt die uit je voeten de aarde in gaan. Voel hoe je verbonden raakt met de grond onder je.
4. Zeg zachtjes tegen jezelf: “Ik ben hier en nu aanwezig. Ik ben geaard en gecentreerd.”
5. Blijf zo staan en concentreer je op je ademhaling. Adem rustig in en uit, en laat eventuele spanning los.

Stap 2: De poort van het hart openen (10 minuten)

1. Plaats je handen op je borst, precies boven je hart.
2. Adem diep in en voel hoe je borstkas uitzet. Terwijl je uitademt, maak een zachte klank zoals “haaah,” die resoneert in je borst.
3. Visualiseer bij elke inademing dat je energie naar je hart brengt, en bij elke uitademing dat deze energie de blokkades rond je hart oplost en opent.
4. Na 2-3 minuten, begin je met je handen zachtjes je borst te masseren in cirkelvormige bewegingen. Voel hoe je handen warmte en energie naar je hart brengen.
5. Terwijl je masseert, denk aan momenten van liefde en connectie die je hebt ervaren. Dit kan liefde van familie, vrienden, partners, of zelfs van jezelf zijn. Laat deze gevoelens door je heen stromen.

Stap 3: De innerlijke strijder ontmoeten (15 minuten)

1. Ga staan met je voeten wijd uit elkaar, knieën gebogen, en je armen losjes langs je lichaam.
2. Begin je ademhaling te versnellen en krachtiger te maken, waarbij je door je mond inademt en kort en krachtig uitademt, alsof je de lucht naar buiten stoot. Dit heet “vuurademhaling”.
3. Terwijl je dit doet, begin je je armen op en neer te zwaaien alsof je met kracht een obstakel voor je uit de weg slaat. Laat je stem meeklinken met een krachtige “haaah” of “hooo,” alsof je een strijdkreet slaakt.
4. Visualiseer dat je je weg baant door een barrière die je scheidt van intimiteit en verbinding. Elk obstakel dat je ziet, sla je krachtig weg.
5. Na ongeveer 5-7 minuten van intensief bewegen en ademen, kom je langzaam tot rust. Sta stil en voel de energie die door je lichaam stroomt. Adem diep in en uit en voel hoe je krachtiger en vrijer bent geworden.

Stap 4: Integratie en reflectie (10-15 minuten)

1. Ga comfortabel liggen op de mat met je armen naast je lichaam, handpalmen naar boven.
2. Sluit je ogen en adem langzaam en diep. Laat je hele lichaam volledig ontspannen.
3. Visualiseer nu een helder licht dat vanuit je hart naar buiten straalt, je hele lichaam omhult, en elke hoek van je geest verlicht. Dit licht staat symbool voor de liefde en verbinding die je nu toelaat in je leven.
4. Laat beelden of gevoelens van liefde en verbinding naar boven komen. Wees aanwezig met wat je ervaart, zonder oordeel.
5. Blijf zo liggen en laat deze gevoelens zich verdiepen. Wanneer je klaar bent, kom langzaam omhoog, zit rechtop, en neem een moment om je ervaring in stilte te overdenken.

Optionele afsluitende affirmatie:

Sta op, kijk jezelf aan in een spiegel (indien mogelijk) en zeg hardop: “Ik ben open en liefdevol. Ik geef en ontvang liefde met een open hart.”

Belangrijke notities:

• Deze oefening kan krachtige emoties en inzichten oproepen. Het is belangrijk om hierna tijd te nemen voor zelfzorg en reflectie.
• Mocht de oefening bijzonder intens of emotioneel zwaar aanvoelen, overweeg dan om met een therapeut of coach een afspraak te maken.
• Herhaling van deze oefening is mogelijk naar behoefte, maar zelfs een eenmalige uitvoering kan een significante verandering teweegbrengen in hoe je liefde en relaties benadert.

Max Herold
Augustus 2024