Wellicht herkent u dat blijvende veranderingen gepaard gaan met vallen en opstaan tot het lange termijneffect optreedt. Voor veel mensen heeft een bewuste gedragsverandering geleid tot een verrijking van het leven. Veranderen loont en toch is het soms lastig en vermoeiend.
Ben Tiggelaar heeft in zijn boek "Dromen, Durven, Doen" beschreven welke processen optreden als de intentie bestaat om te veranderen en wat helpt om blijvend effect te ervaren. Hieronder volgt een samenvatting van Ineke Wadman van punten uit zijn aanpak. Handig voor wie goede voornemens dit jaar alsnog tot daden wil omzetten.
Wat maakt dat gedrag is zoals het is?
Mensen reageren voor 95% onbewust als reactie op een prikkel. Lees maar eens: "Velogns Eeglnse odnerzerkoes makat het neit uit in wleke vglodroe de ltetres in een worod saatn." (Tiggelaar, p.31)
Waarschijnlijk plaatsen uw hersenen onbewust de letters in een volgorde die u herkent. Hetzelfde gebeurt met dagelijkse rituelen en het bewerkstelligen van veranderingen. Wilt u iets veranderen, dan hebt u bewust andere prikkels in te bouwen. En wel prikkels die gedrag opwekken dat direct gevolgd wordt door afname van pijn en toename van plezier. Omdat dit prettig is, zijn onze hersenen daar gevoelig voor.
Waarschijnlijk plaatsen uw hersenen onbewust de letters in een volgorde die u herkent. Hetzelfde gebeurt met dagelijkse rituelen en het bewerkstelligen van veranderingen. Wilt u iets veranderen, dan hebt u bewust andere prikkels in te bouwen. En wel prikkels die gedrag opwekken dat direct gevolgd wordt door afname van pijn en toename van plezier. Omdat dit prettig is, zijn onze hersenen daar gevoelig voor.
Een verandering op zich vinden mensen niet zo erg. Wat angst inboezemt, is het verlies dat dreigt te komen. Een dreigend verlies komt namelijk harder aan dan een kans die langs komt. Daarom zijn we geneigd om toe te geven aan het voorkomen van een korte termijnfrustratie. Als de sores op korte termijn maar afgewend is… Zodra de dreiging van verlies weg is, komen de onbewuste reacties bij mensen echter terug. Belonen van gedrag is volgens Tiggelaar een meer effectieve en veiliger manier om een blijvende verandering teweeg te brengen. Als een beloning groot genoeg is, brengt het positieve bekrachtiging teweeg in de hersenen. Deze geven dan een sein af om ander gedrag te vertonen.
Hoe kom je van dromen naar durven en doen?
Soms weet je; nu ben ik er klaar voor. Dit besef schijnt een natuurlijk moment te zijn. Een moment dat samenhangt met de volgende stappen die men volgens de Amerikaanse onderzoeker James Prochaska doorloopt in een veranderingsproces:
1. De fase voor het overwegen van de verandering
2. Het overwegen van de verandering
3. Het voorbereiden van de verandering
4. De actie
5. Het onderhoud" (Tiggelaar, p.50)
2. Het overwegen van de verandering
3. Het voorbereiden van de verandering
4. De actie
5. Het onderhoud" (Tiggelaar, p.50)
Tiggelaar heeft deze stappen na praktijkstudie vertaalt naar zijn veranderaanpak Dromen, Durven, Doen waarin de volgende rode draad te onderscheiden is:
Dromen
"Wat vind je echt belangrijk in je leven? Denk aan de richting die je wilt volgen. Vertaal dit naar gedrag dat Meetbaar, Actief en Persoonlijk (MAP) is." (Tiggelaar, p. 108)
"Wat vind je echt belangrijk in je leven? Denk aan de richting die je wilt volgen. Vertaal dit naar gedrag dat Meetbaar, Actief en Persoonlijk (MAP) is." (Tiggelaar, p. 108)
? Droom vanuit uw JA-gebied . Welke waarden en momenten dragen voor u bij aan een waardevol leven en wilt u een nadrukkelijker rol geven? Verlaat het NEE-gebied waarin u wordt geplaagd door belemmerende overtuigingen die vaak gebaseerd zijn op weinig feitelijke waarheden.
Denk daartoe terug aan waardevolle momenten in uw leven. Wat heeft uw leven verrijkt? Wat heeft u daartoe zelf gedaan en welk stapje kunt u zetten om meer van die waarde te ervaren?
? Vertaal uw gewenste gedrag in gedrag dat concreet is. Ook de tussenstappen op de ladder naar gewenst gedrag! Wat doet u zelf als u uw gewenste gedrag toepast? Wat voelt u, ziet u, denkt u en hoort u? Maak gedrag concreet om het direct te kunnen herkennen en belonen.
? Focus u op haalbare doelen en begin met een stap in gedragsverandering die door uzelf in uw eigen tempo op een manier die u past realiseerbaar is.
Durven
"Welke crisissituaties kunnen onderweg tot terugval leiden? Hoe kun je dan t?ch doorzetten?" (Tiggelaar, p.108)
? Crisismomenten bestaan en zijn voorspelbaar ("het regent…", "die klant belt weer.."). Wat kunt u doen om dan toch door te zetten? Bereid crisismomenten voor om te voorkomen dat onbewust gedrag optreedt. Zoek een oefensituatie op en repeteer de stappen die u kunt uitvoeren om in het moment anders te reageren. Het kan helpen om daartoe een geheugensteuntje te zien vlak voor het crisismoment. Het helpt tevens als u met uzelf of anderen afspreekt welke beloning voor u in het verschiet ligt als u heeft doorgezet.
? Geef uzelf na het overleven van het crisismoment vervolgens wel een beloning die 3 keer zo groot is als het prettige effect wat uw oude gedrag teweeg kan brengen. Anders gaan de hersenen zich weer een dreiging herinneren die "pijn kan doen en vermeden moet worden". Vier daarom uitbundig het moment na uw overwinning om uw hersenen te stimuleren een ander sein af te geven. Dat helpt om oud gedrag door nieuw gedrag te vervangen.
Doen
"Hoe gaat u uw nieuwe gedrag straks dagelijks meten en belonen?" (Tiggelaar p.108)
? Mensen leren vooral door directe feedback en aanmoediging van anderen. Merk op dat u gaandeweg vooruitgang boekt. En dat kan door te meten en te belonen.
? Bereid uw start goed voor, betrek anderen erbij en maak het leuk. Dit voorkomt uitstelgedrag. Veranderen kost energie en ontspanning als beloning stimuleert een volgende stap.
? Ook lijkt uw invloedssfeer nog zo klein, probeer toch een kleine stap te zetten. Deze kan deuren openen.
? Ook lijkt uw invloedssfeer nog zo klein, probeer toch een kleine stap te zetten. Deze kan deuren openen.
? Op een gegeven moment heeft het nieuwe gedrag zijn meerwaarde bewezen en is beloning geen noodzaak meer. Op een crisismoment zou oud gedrag echter nog kunnen opsteken. Blijf dan alert om bij te sturen. Oftewel; houd het geheugensteuntje nog even bij de hand.
Als we minder denken vanuit slagen of falen, maar in termen van leren, schijnt de kans groter dat ook vervelende gebeurtenissen ons sterker en wijzer maken. Of zoals een uitspraak luidt: "If it doesn't kill you, it probably makes you stronger". Het accepteren van onzekerheden en het uitstellen van het incasseren van beloningen zijn twee vaardigheden die ieder mens heeft te leren, aldus de beroemde psycholoog Carl Rogers die door Ben Tiggelaar wordt aangehaald. En ook beroemde en ervaren mensen schijnen nog steeds onzekerheid te voelen, ondanks eerder succes.
Als u terug kijkt op uw leven, dan herkent u deze wijsheden wellicht. Persoonlijk hoop ik dat mijn onbewuste deze aanpak alvast diep in zich opneemt en activeert als ik weer voor een verandering sta. Ik neem als beloning voor het opschrijven alvast een verse kop thee. En voor de zekerheid neem ik er een paar bonbons bij.
Bron:
Boek: Dromen, Durven Doen
Auteur: Ben Tiggelaar
Uitgeverij het Spectrum
Utrecht, 2005
Voor meer informatie, Ineke Wadman [iwadman@zonnet.nl]
Zélf ondernemen?
Lees:
