Effectieve bedrijfsmythen & nieuwe heldinnen.

Als mensen het over mythen hebben, dan wordt dat woord tegenwoordig vaak gebruikt om iets te beschrijven dat domweg niet waar is. Als er een verhaal wordt verteld dat ongeloofwaardig is, dan wordt dat afgedaan als een mythe. Net zoals de verhalen uit een ver verleden. Goden die over de aarde wandelden, doden die uit hun graf weglopen het is allemaal onzin.
‘Sinds de achttiende hebben we een wetenschappelijke opvatting van de geschiedenis ontwikkeld’, zegt Karen Amstrong (auteur van o.a. ‘een geschiedenis van God’). Wat ons bezig houdt zijn de ‘feitelijke’ gebeurtenissen. Dit in tegenstelling tot de premoderne tijd waarin mensen meer belangstelling hadden voor de diepere betekenis van een gebeurtenis.
Dit heeft ook zijn weerslag gevonden in het denken in en vormgeven van organisaties. Een verdere verkenning laat echter zien dat mythen in de werkelijke betekenis van dat woord fundamentele inspiraties kunnen bieden voor (nieuwe) vormen van werken, wonen en leven. 

Over de hele bewoonde wereld, zo stelt mythologisch expert Joseph Campbell, in alle tijden en onder alle omstandigheden zijn mythen de levende inspiratiebron geweest van al het andere dat uit de activiteiten van het menselijk lichaam en geest is ontstaan. Het is volgens hem niet overdreven te stellen dat de mythe de geheime opening is waardoor de onuitputtelijke energieën van de kosmos uitstromen in de culturele uitingen van de mens. Godsdiensten, filosofieën, kunsten, maatschappelijke uitingen, cruciale wetenschappelijke ontdekkingen, dromen al datgene borrelt op uit de oerbron van de mythe.

Daarbij hebben mythen ook een dieper reflectief karakter. Naast het inzicht dat ze ons bestaan vormgeven weerspiegelen ze deze ook. Volgens Karen Amstrong onderzoeken ze onze hartstochten, onze angsten en onze verlangens en voorzien ons van vertellingen die ons er aan herinneren wat het betekent mens te zijn. Mythen verhalen in die zin over een ander plan dat naast onze eigen wereld bestaat en die in zekere zin ondersteunt.

Tegelijkertijd houdt de mythologie zich niet bezig met theologie in de moderne zin van het woord maar met menselijke ervaringen. De mythen uit het verleden gingen over mensen, dieren en de natuur die onlosmakelijk met elkaar verbonden waren, aan dezelfde wetten gehoorzaamden en uit dezelfde goddelijke stof waren onstaan.
Mythologie was bedoeld om de mensen te helpen de problemen waarmee ze te maken kregen in hun bestaan aan te kunnen. Mythen hiepen een ieder zijn plaats in de wereld te vinden en daar richting aan te geven.

Het gebruik van mythen in organisaties.
Werken met mythen is in organisaties geen gewoonte. En ‘logisch’ volgens de gemiddelde leidinggevende en medewerker ‘verdient je er je geld niet mee’. Bovendien is de wereld er zowel een van ‘boekjesreligie’ als van (finanacieel) winnen of verliezen, van concurrentie,  van (markt)positiespelletjes, imago en het recht van de sterkste, de slimste en de snelste, van meer en meer, groter en nog groter…….Een leven zonder een diep fundamentele en gezonde mythe.

Maar toch mag duidelijk zijn dat enige extra kennis over mythen, hun functie en kenmerken erg nuttig kan zijn als je hebt hebt over het vormgeven van een evenwichtig bedrijf en maatschappij. In die zin kan men de vraag stellen of er een tijd aanbreekt voor nieuwe mythen die de economie, bedrijfskunde, organisatiekunde en economie op een ander fundament stoelen?

Wanneer is er sprake van een effectieve en gezonde mythe?
Één heel belangrijk criterium volgens Karen Amstrong voor een effectieve mythe  is dat ze ‘effect’ hebben. Niet omdat ze ons feitelijke informatie verschaffen maar omdat ze ons een dieper inzicht verschaffen in de diepere betekenis van het leven. Werkt een mythe, dan ontsluit deze in onze geest en ons hart nieuwe dimensies en voorziet ons van een nieuwe hoop en inzichten. Gebeurt dat dan is er sprake van een steekhoudende mythe. Hij resoneert op diepere lagen in de psyche, creëert een bepaalde onweerstaanbare aangtrekkingskracht en maakt dat we de richtlijnen er van gaan volgen.

Joseph Campbell gaf aan dat een effectieve en vooral gezonde mythe nog twee andere kenmerken had:
– De mythe maakt een verbinding met de natuur en jouw plek op aarde.
– De mythe verbindt je met een bepaalde gemeenschap.
Zoals hij aangaf ontstaan mythen in samenspraak met de leefomstandighen van de natuur ?n tegelijkertijd een respectvol ontzag voor de natuur.

De bijbel, met zijn daaruit voortkomende verbijzonderingen zoals katholicisme en calvinisme, die een groot deel van onze Westerse denkgeest en bedrijfsdenken hebben beïnvloed, ziet Campbell ook als een mythe. Maar dan een die té enkelzijdig is (idem de koran). Slechts georiënteerd op de verbinding met de gemeenschap. De verbinding met de natuur, een diep geestelijk contact daamee, is niet echt aanwezig. Een en ander versterkt door de wetenschap in het westen waarvan een van de eerste definities luidde: “To obtain knowledge, to conquer nature.”

De vervaging van een geestelijke band met ‘moeder aarde’, het niet echt meer kunnen voelen van een ontzag voor ‘moeder natuur’, maakt dat we de tekens die onze planeet geeft ook niet meer echt gewaarworden. De objectivering van ons denken en voelen heeft een communicatielijn in onszelf met diepere lagen van de psyche, die tevens ook nauw verbonden zijn met de collectieve psyche en met ‘al-wat-is’, bemoeilijkt.

Enkele overpeinzingen m.b.t. een nieuwe mythe.
Wat zouden nu de kenmerken kunnen zijn van de nieuwe verhalen?

• Misschien zou het begin van een nieuwe mythe de foto’s kunnen zijn die zijn gemaakt vanaf de maan van de aarde. Een planeet met een blauwachtige glans die het huis is van allen die er wonen, werken en leven.
• Misschien zou die mythe aangevuld kunnen worden met een pad dat begaan kan worden waarbij volkeren en gedachtestromen anderen accepteren in hun uniciteit en daarin nieuwe wegen van bestaan en produceren vinden. Een leven in harmonie met elkaar. Een pad dat diezelfde volkeren en gedachtevormen tevens samen verbindt in het werken aan een ecologische band met de aarde als geheel teneinde haar als geheel te helpen weer gezond te worden en te blijven. Een pad dat uit volkeren en verschillende denkfundamenten iets nieuws laat ontstaan.
• Misschien zou de aarde in zo’n mythe vanuit haar eigen aarde-bewustzijn kunnen glimlachen naar haar bewoners en, ondanks de noodzakelijkheid van grote natuurveranderingen, deze koesteren in een liefdevolle omarming.
• Misschien zouden in die mythe de wetenschappen, alle wetenschappen,  echt werk hebben gemaakt van het verdisconteren van milieufuncties in al haar waardegrondslagen en vooronderstellingen.

Jouw organisatie/netwerk?
Mythen zijn volgens Campbell en andere mythologie kenners dus cruciaal in het functioneren in deze wereld. Enkele vragen die je kunnen helpen je eigen bedrijfs/netwerkmythe vorm te geven, zijn de volgende:
– Wat is jouw verbinding met de gemeenschap?
– Wat is jouw verbinding met de natuur?
– Wie zijn de helden in je verhaal?
– Wie doen het niet goed en waarom?
– Wat zijn de kenmerken van diepere wijsheid in je mythe?
– Wat is de plot, de verhaallijn? Is dat er een van winnen-verliezen, evolutie, revolutie of iets anders?

Kenmerken van nieuwe organisatiemythen?
Organisatiemythen kunnen wellicht de volgende kenmerken hebben. Enkele mogelijkheden:

• In een nieuwe mythe is een organisatie geen separate eenheid meer die top-down kan functioneren.
• In een nieuwe mythe zijn de grenzen van een organisatie diffuus en transparant geworden. Alle delen van de organisatie staan in open verbinding elkaar, met gemeenschappen in de natuur.
• In een nieuwe mythe is het woord ‘de organisatie’ vervangen door ‘het netwerk-organiseren’. Een ‘netwerk-organiseren’ in meerdere facetten. Geen statische ‘organisatie’ maar een permament evenwichtig dynamisch vanuit aardebewustzijn doelgericht ‘chaorniseren’.
• Een nieuwe mythe definieert succes anders en laat zien hoe dat ontstaat.
• Een nieuwe mythe beschrijft wat duurzaam ecologisch in je bestaan voorzien inhoudt ?n hoe je daar ‘meer en meer’ van kunt maken.
• Een nieuwe mythe laat zien hoe de nieuwe succesvormen aantrekkelijk, getuigen van goede smaak, stijlvol en nastrevenswaardig zijn. Waarde hebben óók voor jou als individu als je iets wilt scheppen en uitbouwen.
• Een nieuwe mythologie laat zien hoe de nieuwe succesvormen manieren bieden om je, in de genoemde verbindingen, te onderscheiden en respect te verwerven.
• In een nieuwe mythe hebben organisaties vrouwelijke naast mannelijke kenmerken.