Het instituut voor briljante mislukkingen.

Briljant mislukt en toch geslaagd. Prijs niet alleen je successen maar ook je fouten

Veel mensen kiezen voor risicomijdend gedrag omdat ze de kans op negatieve gevolgen van een mislukking hoger inschatten dan de beloning bijsucces. De angst om je baan te verliezen, een faillissement te riskeren ofhet onbekende tegemoet te treden is dus groter dan de erkenning, status en zelfrealisatie die je ten deel vallen met het slagen van een initiatief.

Onze ‘afrekencultuur’ ten aanzien van mislukkingen versterkt daarbij die terughoudendheid om onze nek uit te steken. En waarom zouden we ook? We hebben het toch goed? Toch valt het belang van experimenteren en risico nemen, misschien wel juist in deze turbulente economische tijden, niet te onderschatten. Anders wordt het middelmatigheid troef!

Stel, je wilt een snellere handelsroute naar het Verre Oosten vinden. Je regelt financiering, goed uitgeruste schepen, een ervaren bemanning en je neemt de gok. Je vaart vanaf de Portugese kust in westelijke richting. Tot je verbazing stuit je niet op het beoogde Indië maar op een onbekend continent. Als je grenzen verkent kom je, net als Columbus, vaak nieuwe vindingen tegen waar je in eerste instantie niet naar op zoek was.

Vooruitgang en vernieuwing gaan hand in hand met experimenteren en risico nemen. Mislukkingen zijn daar onlosmakelijk mee verbonden. Het kostte Dom Pérignon duizenden geëxplodeerde flessen voordat hij zijn champagne succesvol kon bottelen. En Viagra was nooit ontdekt als fabrikant Pfizer niet volhardde in zijn lange zoektocht naar een nieuw medicijn voor een geheel andere aandoening, angina.

De wereld waarin wij leven verandert snel en de complexiteit ervan neemt toe. Tegelijkertijd wordt onze global connected world, met name door het internet, steeds kleiner. Op het gebied van kennis, ideeën en diensten, wordt het aanzienlijk drukker op het wereldtoneel. Met middelmatigheid, direct verbonden met de angst om te falen, red je het daarmee niet.

Michael Eisner, voormalig CEO van The Walt Disney Company was ervan overtuigd dat het bestraffen van mislukkingen altijd leidt tot middelmatigheid, want „middelmatigheid is waar angstige mensen altijd genoegen mee nemen.” Ko r t o m, het belang van een open houding ten aanzien van risico nemen, uitproberen, durven mislukken en daarvan leren neemt toe.
Temeer daar de genoemde verschuivingen op het wereldtoneel sowieso gepaard gaan met toenemende onzekerheden.

Volgens strategisch management-goeroe Igor Ansoff (1918-2002) beperkt onzekerheid de
mogelijkheid van mensen en organisaties om vooruit te plannen. Dus hoe meer onzekerheid, des te meer behoefte aan wat hij ‘proactieve flexibiliteit’ noemt; de vermogens om van nature te reageren voordat anderen dat doen, om te kunnen gaan met verrassende uitkomsten en de snelle veranderlijkheid van onze omgeving.

Om je weg te vinden in deze tijd wordt navigeren, in plaats van beheersen en beheren, steeds belangrijker. En deze vermogens leer je nu juist door te experimenteren, fouten te maken en bij te sturen.

Parallel aan deze verschuivingen is er een toenemend aantal mensen dat een vast dienstverband inruilt voor een ondernemend bestaan en daarmee kiest voor meer flexibiliteit, vrijheid en risico. De Kamer van Koophandel registreerde vorig jaar een record aantal van 100.000 starters. En FNV voorspelt dat het aantal zelfstandigen zonder personeel zal groeien van 550.000 in 2006 naar één miljoen in 2010. Steeds meer mensen wagen dus de stap, maar lopen nog vaak op tegen onbegrip in de omgeving als het succes nog even uitblijft.

Het Instituut voor Briljante Mislukkingen wil een positieve houding ten opzichte van mislukkingen bevorderen. De term ‘briljant’ slaat in dit verband op een oprechte poging met een andere uitkomst dan gewenst en een leermoment. Het gaat dus om inspirerende zaken, die het zeker niet verdienen om ‘weggemoffeld’ of weggehoond te worden. Het instituut is een van de projecten van Dialogues, een initiatief van ABN Amro, dat ondernemend denken en gedrag wil stimuleren, niet alleen bij ondernemers maar in de maatschappij als geheel. Iedereen kan een bijdrage leveren aan ‘v o o r z i ch t i g h e i d s – reductie’ en grotere tolerantie ten aanzien van fouten maken.

Dat geldt in eerste instantie voor wetgevers, beleidsmakers, sociale partners en topmanagers. Zij kunnen ervoor zorgen dat regelgeving wordt vereenvoudigd en dat sancties bij het mislukken worden omgezet in een positieve prikkel om je nek uit te steken.
Ten tweede kunnen ook de media een belangrijke rol spelen bij berichtgeving over de positieve kanten van mislukkingen. Uiteindelijk kan iedereen in zijn eigen omgeving meer ruimte creëren voor het uitproberen van zaken en fouten tolereren.

Op de website van het instituut wordt de beperkte Nederlandse tolerantie ten aanzien van briljant mislukken gestaafd met uitspraken van ervaringsdeskundigen. Nadat Michiel Frackers in Nederland bijvoorbeeld hard onderuit ging met zijn internetbedrijf Bitmagic, kreeg hij mooie aanbiedingen vanuit de VS. Frackers: „Om voor Google bijvoorbeeld de Europese markt te doen als managing director Europe. Uit Nederland kreeg ik nul aanbiedingen. In de VS werd gezegd: Good! Now you’ve a little blood on the nose… Iedereen zegt dat je meer leert van je mislukkingen dan van je successen, dat is ook mijn persoonlijke ervaring. Maar in Nederland lijken we dat niet echt
te willen zien.”

Veel briljante mislukkingen ontstaan volgens het Columbus-principe. Iemand is op zoek naar het één en komt stomtoevallig tot een heel ander resultaat. Dit fenomeen heet in het Engels serendipity. Een briljante mislukking hoeft echter niet altijd een onbedoeld succes op te leveren.

Het leermoment kan ook schuilen in de mislukking zelf. Maatschappelijk ondernemer Marcel Zwart begon vorig jaar met de ontwikkeling van een elektrisch aangedreven bestelauto voor stadstransport. De luchtkwaliteit in urbane omgevingen met een grote verkeersdichtheid zou met de komst van de nieuwe polyester bestelwagen aanzienlijk kunnen verbeteren. Het plan was om in het productieproces lokale jongeren met technische achtergrond zonder baan in te schakelen. Er was startkapitaal beschikbaar, de technologie was gereed en marktonderzoek in binnen- en buitenland toonde goede afzetkansen. Toch lukt het niet om het project in een privaatpublieke samenwerking van de grond te krijgen.

Investeerders zien nog te veel risico, overheden vinden de technologie nog onvoldoende bewezen en voor subsidies is een eigen inbreng van 50-70 procent nodig. Samen met de complexe regelgeving kwam het project in een vicieuze cirkel terecht en ligt het inmiddels nagenoeg stil.

Zwart: „Ik heb ervan geleerd dat je nooit moet onderschatten hoe moeilijk het is voor mensen om los te komen van de hokjesgeest en over hun eigen belang heen te kijken. Zo’n project
moet je vanaf het begin integraal aanpakken. Dat heb je als kleine initiatiefnemer nodig. Verder is de realisatie van een dergelijke auto wel dichterbij gekomen. Mocht het initiatief
weer worden opgepakt, dan zijn we al een heel eind op de goede weg.”

Paul Iske is directeur van het ABN AMRO Dialogues House waar men zich bezighoudt
met ondernemerschap en radicale en open innovatie.
Bas Ruyssenaars versterkt organisaties en bedrijven met creatieve strategievorming en is als zelfstandigeaangesloten bij FCTB en The Beach, netwerkorganisatie voor creatieve innovatie.