De overheid staat voor de schone taak een samenleving te besturen die voortdurend verandert en waar complexe vraagstukken spelen waarbij de invloed zich uitstrekt tot verre velden. De vergrijzing, de ombouw van het sociale stelsel of de veranderende culturele identiteit van de bevolking. Naast de noodzaak de creatieve netwerken te faciliteren die nodig zijn voor een innovatief en inspirerend ondernemingsklimaat. Het benutten, stimuleren en besturen van dynamiek.
Een maatschappij van mensen. In die zin is het engelse woord Civil Servant toepasselijker dan ambtenaar. We leven in een Civil Society, een maatschappij met actieve mensen die zich verenigen in netwerken, op zoek gaan naar de beste mogelijkheid en invloed uitoefenen op het private en publieke domein. Mensen die hun ambities en dromen in Nederland willen realiseren.
De manier waarop de organisatie van het publieke domein is ingericht is niet langer toereikend voor de moderne maatschappelijke verhoudingen. Er wordt gesproken over ?luisteren naar de burger', klantgericht werken en interactieve beleidsvorming. De overheid twijfelt tussen terugtreden en optreden. De term ?de andere overheid' is inmiddels actueel en wijdverspreid. Hoe is het mogelijk naast innovatie stabiliteit te bieden? Hoe richt je een organisatie in die adequaat in kan spelen op maatschappelijke ontwikkelingen?
Dit vraagt om nieuwe doeltreffende besturingsmodellen, gericht op de interne organisatie en gericht op een interactieve relatie met de maatschappij. Pentascope heeft er twee ontwikkeld: Onverwacht Slagvaardig Mensgericht Organiseren (OSMO) en Maatschappelijk Participeren.
Synergie tussen mens en organisatie
De mens staat centraal. Voor de interne organisatie betekent dit mensen inzetten op hun competenties en functies cre?ren die hierbij passen met een heldere visie en heldere communicatie die daadkracht mogelijk maken. Voor de externe betrekkingen betekent dit de mens als uitgangspunt nemen in het te ontwikkelen beleid en processen. Te vaak sluit dit nu niet aan bij de dynamiek van de burgers.
Iedere organisatie ontleend haar bestaansrecht aan de toegevoegde waarde richting de omgeving. De verbinding tussen buiten en binnen en de verbinding op operationeel, tactisch en strategisch niveau zijn daarbij van cruciaal belang. Kosteneffici?ntie en effectiviteit van handelen zijn de dragers voor een vitale organisatie. Hier is synergie voor nodig tussen processen, mensen en het project. Verschillende stakeholders groeperen samen rond een bepaald vraagstuk, middels horizontale communicatievormen en gezamenlijke besluitvormingsprocessen waarin de kwaliteit centraal staat, kunnen vraagstukken adequaat worden opgelost.
Er ontstaan laterale relaties tussen regelende elementen, die in plaats van problemen door te sturen naar een hoger hi?rarchisch niveau, het besturingsvraagstuk in onderling overleg oplossen. Het voordeel van horizontale koppelingsmechanismen zit in het feit dat er slagvaardiger omgegaan kan worden met onzekerheid in het operationele proces. De besluitvorming verloopt effectiever, sneller, effici?nter en is integraal van karakter.
Daarbij is het streven niet ?consensus', maar ?tijdelijk werkbare oplossingen'. Het woord dialoog komt oorspronkelijk van het Griekse dia en logos wat vertaald kan worden als `doorstroom van betekenissen'. Om medewerkers en management te laten ondervinden dat de organisatiewerkelijkheid groter is dan hun eigen werkelijkheid, en alle strategische informatie te benutten, is het van belang dat de aanwezige werkelijkheden ofwel perspectieven binnen de organisatie worden uitgewisseld en met elkaar worden geconfronteerd. De kennis en het vermogen om problemen op te lossen bevindt zich niet alleen bij het management maar zit in de gehele organisatie en soms zelfs daarbuiten.
Hier biedt Maatschappelijk Participeren perspectief. Dit is het tot stand brengen van een interactieve kennisrelatie tussen verschillende stakeholders rondom een maatschappelijk vraagstuk. Gericht op een win-win situatie en het realiseren van synergie tussen de ambities van de betrokken partijen. Vele organisaties (burgers, organisaties, visionairs, de wetenschap en de overheid) stellen zich dezelfde vragen zonder elkaar te ontmoeten in een actuele situatie. Dit is niet alleen een verkwisting van energie, maar ook van tijd, geld en toekomstverwachtingen. Het onverwachte schuilt in de oplossingen die ontstaan bij het w?l tot stand brengen van deze relatie. Enige creativiteit is hiervoor noodzakelijk.
De onverwachte invalshoek
Compete with Creativity was het thema van de Innovation Lecture van 27 april jl. Minister Laurens Jan Brinkhorst sprak over het belang van creativiteit en de contradictie tussen Homo Economicus en de Homo Ludens; de daadkracht en de creativiteit. Kunnen zij wel naast elkaar bestaan? De Homo Ludens heeft ruimte nodig om creativiteit te laten sprankelen, vaak is het niet precies duidelijk waar dit toe zal leiden. Een creatief proces geeft onverwachte perspectieven. Creativiteit is ook loslaten, beslissen dat sommige conventies niet langer noodzakelijk zijn. Immers, als je doet wat je altijd al deed, krijg je wat je altijd kreeg. En innovatie is iets nieuws en kan daarmee het onverwachte niet uitsluiten. Een van de elementen die de overheid zou moeten loslaten volgens een van de sprekers, Igor Byttebier is voorzichtigheid. Dit leidt nu tot grote bergen op de weg die bij voorbaat het enthousiasme wegnemen een spannend proces te initi?ren.
Het loslaten van voorzichtigheid wil niet zeggen dat de overheid zich in het ongewisse stort. De zekerheid verplaatst zich meer richting de intenties en het vormgeven van een creatief proces in plaats van op controlemechanismen en conventies. De ruimte die hierdoor ontstaat maakt verrassende innovatie mogelijk. En de energie van mens en organisatie kan effectief worden benut.
Dit lijkt een utopie. Vele conferenties en publicaties worden gewijd aan dit onderwerp, goede intenties geuit en plannen gemaakt. De dagelijkse realiteit lijkt minder ontvankelijk. De waan van de dag, de urgentie van vragen van wethouders of de actualiteiten in de media staan een constructieve verandering vaak in de weg. De koppeling van OSMO met Maatschappelijk Participeren maakt een oplossing bereikbaar ?n heeft effect op het intern en extern functioneren van de organisatie. Rondom een vraagstuk kan een programma worden ontwikkeld. Enerzijds gericht op het ?oplossen' samen met betrokken partijen en kennisinstituten, anderzijds gericht op het aanleren van nieuwe competenties die nodig zijn voor deze nieuwe manier van werken.
Een schitterende organisatie maakt het mogelijk op onverwachte wijze maatschappelijke vraagstukken te ontrafelen en heldere procedures in te richten waarbij de mens als uitgangspunt wordt genomen. Een organisatie die werkt voor de maatschappij en met de maatschappij. Die zelf onderdeel is van de open netwerksamenleving en een actieve bijdrage levert door mensen mogelijkheden te bieden en in te spelen op hun wensen en belangen. Waarbij de relatie tussen burger, organisaties en bestuur transparant is en toegankelijk.
Een schitterende organisatie realiseert schitterende projecten!
Noor Bongers voor Pentascope 2005
