De oorsprong van het socratisch gesprek is in een ver verleden te vinden. Het socratisch gesprek lijkt nu een revival door te maken. Dit houdt mogelijk verband met een toenemende belangstelling voor zingevingsvraagstukken, waarden en normen. De inhoud van begrippen als waarheid, loyaliteit en eerlijkheid houdt veel mensen bezig. Het socratisch gesprek biedt de mogelijkheid om inzicht te krijgen in wat u beweegt en hoe de ander het beleeft. Voor organisaties is het belangrijk om zo ontwikkeling en verandering op gang te brengen, te richten, te begrijpen en te borgen.
Wat is het socratisch gesprek?
Hoe zag Socrates zichzelf? Hij was op zoek naar waarheid en ultieme kennis van het diepste zelf. Hij noemde zijn gesprekstechniek "de vroedvrouwtechniek". Het leidmotief dat hij hanteerde was "ken u zelf". Hij en zijn gesprekspartners waren op de agora (marktplaats) met elkaar in dialoog. Echte kennis vond je volgens Socrates in jezelf, al het overige was namaakkennis. Hij zag zichzelf als een vroedvrouw die het kind ter wereld hielp komen. Hij perste (als een vroedvrouw) de kennis uit zijn gesprekspartners en toetste hun antwoorden op waarheid en houdbaarheid.
Socrates was in zijn tijd vooral op zoek naar de deugd. Zijn vraag: wat is deugd en is dit te leren? In het socratisch gesprek van vandaag kan het bijvoorbeeld gaan over zelfsturing. Wat is zelfsturing en is dit te leren? Maatschappelijke thema's met betrekking tot het individu en collectiviteit (samen werken, samen leven) lenen zich ook goed voor socratische ontmoetingen.
Een ander (actueel) thema kan zijn: loyaliteit. Wat is loyaliteit en waarin kan je loyaliteit waarnemen? Is het aantal nationaliteiten een kenmerk van loyaliteit en waaraan willen we dat iemand loyaal is? Dit thema is ook actueel binnen organisaties. Waaruit leiden we binnen organisaties immers de loyaliteit af. Is de arbeidsverhouding daarvoor een bepalende factor (parttime percentage, parttime ondernemen, zelfstandige zonder personeel, enz)? Tekort aan arbeid zal in de komende jaren de arbeidsverhoudingen be?nvloeden en wat betekent dit voor de loyaliteit van mensen?
Kort en goed. De revival van het socratisch gesprek vind ik goed te begrijpen. Wij staan als mens vandaag de dag voor boeiende vraagstukken die ons bepalen bij onze identiteit. Het socratisch gesprek stemt tot nadenken en levert inzichten op die ook nog eens geborgd zijn. Inzichten en kennis komen immers hierin vanuit het diepste zelf en zijn niet nagemaakt of aangeleerd. Een debat over nut en rendement zou ik dus wel aandurven.
Uitdagingen
Het socratisch gesprek is een zeer goed middel om processen op gang te brengen en te houden. Het zorgt voor betrokkenheid bij de ontwikkeling van het team en de nieuwe inzichten zijn geborgd in de persoonlijke set van overtuigingen. Er ontstaat een gelijk referentiekader bij de deelnemers en een stevig fundament voor ontwikkeling en verandering.
Het socratisch gesprek
Redactie: Jos Delnoij en Wieger van Dalen
Uitgeverij Damon
ISBN 90 5573 415 2
Timothy Wilson
Uitgeverij Contact
ISBN 90 254 4134 3