De benadering van leren en cognitieve ontwikkeling is de afgelopen jaren sterk veranderd. Vooral het besef dat personen op verschillende wijzen leren. Desondanks is de manier waarop we binnen de scholen lesgeven nog sterk gericht op de gemiddelde student, terwijl de gemiddelde student een mythe is. Veel mensen, die worden buitengesloten van reguliere studies, zijn bijvoorbeeld creatieve denkers, personen die op alternatieve manieren leren. Personen die mogelijke innovators van de toekomst zijn.
In die zin is het een indrukwekkend boek dat Peter Riezebos heeft geschreven……over zichzelf. Het laat zien hoe een schoolsysteem al dan niet aansluit op de leerstijl van iemand. En hoe intelligentie daardoor vanuit een schoolsysteem compleet verkeerd kan worden geïnterpreteerd. Hoe zo’n persoon met een afwijkende leervoorkeur daardoor al op zeer jonge leeftijd denkt dat h/zij ‘niks kan’. En meer dan een decennium later blijkt, ‘alles te kunnen leren’. Een verandering in besef tussen niets te kunnen doen met je talenten tot ‘werkelijk alles’. Iemand die gelabeled werd als ADHD en Asperger-client, en zich begon te realiseren dat daarin unieke leertalenten zitten.
Ontwikkeling en ‘los van stempels komen’
Peter Riezebos praat daardoor, kijkend naar zijn leven tot nu toe, liever over ontwikkeling en niet opleiding. Naast zijn studies hebben namelijk veel andere ontwikkelingen bijgedragen aan zijn huidige kennis en vaardigheden. Terzijde: Riezebos heeft in 9 jaar 4 complete studies afgerond: psychologie, communicatiewetenschap, bedrijfskunde en wijsbegeerte. In totaal 900 ECTS (internationaal geaccepteerde studiepunten waarbij elk punt staat voor 28 uur studie). Met studies in Nederland, de VS en China. En dat was wel het laatste dat je gezien zijn tienerjaren zou verwachten…..
Riezebos zijn verhaal illustreert een persoonlijke omwenteling en meer in het bijzonder hoe hij zijn leven uiteindelijk heeft aangepakt. Van een uitzichtloos leven tot maximaal kansrijk. Van klinisch probleemgeval tot uitblinkend student. Van lastpak tot boekenwurm.
Door al zijn persoonlijke ervaringen en wetenschappelijke kennis durft Riezebos te zeggen:”Geloof mij, iedereen is intelligent!” En wat er ook gebeurt, veel dingen heb je zelf in de hand.
Mocht je zelf ooit ervaringen hebben gehad die een permanent stempel op je leven hebben gedrukt, hetzij door niet passend onderwijs, het zij door bureaucratische ervaringen, dan is dit een boek dat je ervaringen in een nieuw daglicht kan zetten.
Gezinssituatie
Riezebos kon als jongere niet omgaan met passieve lessen en rigide regels. Luisteren en stilzitten was niet aan hem besteed. Dat maakte het op de lagere school erg lastig voor hem om te kunnen leren. Het was een verplichting en routinematig zonder drang om te leren. Thuis leerde hij wel. Bijv. met Lego.
Omdat hij zo afwijkend was, waren de meester en de juf al lang geen vraagbaak meer. Ze blonken in zijn ogen uit als strafgevers (iets dat hij heel vaak kreeg). Toch vielen zijn ouders hem niet af. Niet dat ze de school ter discussie stelden maar wel dat ze hem geborgenheid boden.
Zijn vader is een nette en gedisciplineerde man die loyaal is naar gezin en werk. Iemand die zich opwerkte van hulp naar kraanmachinist naar planner en uiteindelijk directeur en aandeelhouder. Een persoon die onvermoeibaar kon werken tijdens zijn arbeidszame leven.
Zijn moeder is een lieve en zorgzame vrouw. Een vrouw die vanuit haar geloof en maatschappelijke betrokkenheid naast het gezin altijd druk was/is om anderen te helpen. Bijv. mensen die ziek waren of, zoals ze wel eens zei, die ‘helemaal niemand hadden’.
De middelbare school
Peter Riezebos werd aan het einde van de basisschool gezien als iemand met een achtergebleven sociaal-emotionele ontwikkeling. Gecombineerd met een niet al goede score op de CITO-toets. Dus het werd de MAVO (thans VMBO).
Op de middelbare school golden andere (ongeschreven) regels voor wat betreft status en hiërarchie vergeleken met de basisschool. En hij begreep niet waarom mensen zijn spullen stalen of zomaar bespuugden. Op de MAVO merkte hij dat hij wel goed kon luisteren als hij tegelijk tekende. Dan was met zijn handen bezig. En dat tekenen bleek hij uitstekend te kunnen. Maar alles tot grote ergernis van enkele docenten die dachten dat hij ongeïnteresseerd was.
Terzijde: zijn tekenkunst wordt inmiddels in verschillende internationale galerieën geëxposeerd en verkocht.
Hij haalde de MAVO wel…..op 18 jarige leeftijd en ging naar het MBO, mislukte en daarna na een versnelde HAVO, waar hij eveneens faalde. Daarbij veranderde alles van kwaad naar erger. Een leven van joints roken, frikandellen bakken, tatoeages laten zetten en videogames spelen.
Opgenomen als psychiatrisch probleemgeval en zélf de uitweg creëren!
Toch kwam er een moment waarbij hij begon na te denken waarom zijn leven een puinhoop was en waarom hij zijn ouders het zo moeilijk maakte. Hij zat bol van de angstcomplexen en onzekerheden. Op een gegeven moment was hij gewoon op. Moe van het vechten en moe van alle gevoelens.
Hij werd opgenomen in een instelling en onderworpen aan therapieën. Na enkele weken merkte hij bij zich zelf dat zijn hoofd vol zat met negatieve gedachten gecombineerd met gevoelens van minderwaardigheid. Dat was een moment dat hij zich realiseerde dat hij zijn ‘doe-kwaliteiten’ constructief kon richten op zichzelf.
Zoals hij zelf schrijft:
”Ik moest iets doen om uit de negatieve gedachtenspiraal te komen en mijzelf zien op te peppen om die vicieuze cirkel te doorbreken. Het was mij opgevallen dat ik de ochtenden erg zwaar vond en om daarna deel te nemen aan een nieuwe dag. Ik moest dus niet in bed blijven liggen. Ik mocht niet meer wegkruipen onder de dekens als ik wakker werd, maar met goede moed de nieuwe dag beginnen. Dit had ik al vaker geprobeerd en het was ook al vaak mislukt. Als een Eureka moment schoot mij de oplossing te binnen. Ik zou mijzelf moeten forceren met positieve prikkels. Ik had een dagelijkse reminder aan een positieven mind-set nodig. Zo simpel was het gewoon.
Ik scheurde vier bladzijden uit mijn schrijfblok en plakte deze met plakbanden aan elkaar. Vervolgens schreef ik op de voorkant, met pen, in grote letters ‘Vandaag ga ik positief denken’. Wanneer je minderwaardig over jezelf denkt, kan het bijzonder lastig zijn om iets voor jezelf te doen. Gemotiveerd te zijn voor jezelf. Deze poster maakte ik vast aan de muur boven het uiteinde van mijn bed. Voortaan zou ik iedere dag wakker worden en deze spreuk zou dan het zijn dat ik zou zien. Aangezien je niet ‘niet’ kunt lezen, wanneer er begrijpelijke zinnen staan, wist ik dat ik me mentaal zou beïnvloeden met deze tekst.”
Later werd ook nog eens Ritalin voorgeschreven waarvan Riezebos schrijft dat het hem heeft geholpen om geestelijke rust te krijgen. Maar hij besloot zelf om het op een gegeven ogenblik volledig af te bouwen. Ook al vond zijn toenmalige psychiater dat onverstandig. Hij had een andere (innerlijke) kracht ontdekt. Bovendien leerde hij maanden later zichzelf te laten zien. Hij constateerde dat hij moest stoppen zich dommer voor te doen dan hij was. Er was ruimte voor hem, zijn ‘stoornissen’, zijn leerobstakels en zijn intelligentie.
Terug naar school
Hij kreeg een gericht doel: een missie in zijn leven. De universiteit halen en afmaken. Hij ging terug naar school. Die terugkeer was niet gemakkelijk. Stapels boeken en andere verplichte literatuur waren een flinke hindernis. En het was lastig om lang achter elkaar in de boeken te zitten.
Toch lukte hem dat en haalde de ene 10 na de andere. Zijn doel was een propedeuse te halen om naar de universiteit te kunnen. Uiteindelijk deed hij vier universitaire studies tegelijk (maakte ze allemaal af), gecombineerd met o.a. een lidmaatschap van de jongerenclub van de VVD en bijbaantjes.
De onderzoeker in hem hielp daarbij. Hij bedacht telkens kleine experimenten om zijn algemene kennis en vaardigheden te verbeteren. Hoe dat op hem uitwerkte in termen van het opnemen van kennis en vaardigheden, bestudeerde hij tegelijk. Kleine dingen bijvoorbeeld. Hij ging bijvoorbeeld ’s ochtends voor het ontbijt eerst 15 minuten schaakoefeningen doen om zijn concentratie te trainen en kijken of dat effect had. Of eerst spinning lessen om overtollige energie kwijt te raken en dan studeren.
Langzaam merkte hij dat zijn concentratie vooruitging. De focus bij zijn persoonlijke experimenten lag steeds op toewerken naar 80% van het resultaat in 20% van de tijd.
De successen van het studeren en zelf-experimenteren zetten zijn ideeën en overtuigingen behoorlijk op zijn kop. Wanneer iemand jaren lang leeft vanuit de overtuiging dat je niets bent en kunt, is het lastig om te accepteren dat er meer mogelijkheden zijn. Toch veranderde dat: van totaal onzeker naar onbegrensde mogelijkheden.
Harvard en een dubbel promotie-onderzoek
Daarbij kwam dat hij voor zijn universitaire studies ook steeds meer ging reizen om onderzoek te doen. Hij kwam zelfs op Harvard als ‘visiting scholar’. Harvard was voor hem een ‘cognitieve speeltuin’. Nu is hij bezig met een dubbel promotietraject. Op de universiteit in Groningen én een traject in China.
Die richten zich op flexibilisering van het onderwijs. Dat personen op basis van hun specifieke profielen via nieuwe technologische middelen, speciaal gericht op de inzet in het onderwijs, optimaal kunnen leren. Uit onderzoek van Harvard blijkt dat slechts 20% van de scholieren daadwerkelijk aansluiting vindt bij hetgeen hij of zij in huis heeft. Slechts een marginaal deel van de lerende populatie kan zijn of haar talenten naar wens inzetten. Besef dat iedereen getalenteerd is.
Overigens in dat kader geeft Riezebos aan dat het verschil tussen HBO en universitair niet in intelligentie moet worden gezocht. De ene is niet meer of minder dan de andere. Op het HBO (bachelor) leer je gewoon andere probleemoplossende vaardigheden.
Effectief leren
Tot slot enkele generieke tips van Peter Riezebos voor effectief leren.
- Test jezelf
Onderzoek laat zien als je jezelf test voor een examen dat een positief effect heeft op het te behalen cijfer. - Leren over de tijd heen
Gedistribueerd oefenen werkt beter dan alles op het laatste moment. De leerstof periodiek ‘oprakelen’ na een pauze leidt tot hogere resultaten. - Proactief leren
Denk na over hetgeen je leert. Wat vind je daarvan? Nadenken OVER hetgeen je leert blijkt doorslaggevend voor her werkelijk verstaan van kennis. - Leer doceren
Als je zelf ergens les over geeft, neem je de stof beter op. Leer wat je leert anderen.
Max Herold
Februari 2015
Meer weten?
Van Mavo tot Harvard
Auteur: Peter Riezebos
Uitgeverij Metis, Hengelo, 2014
Klik op: https://www.managementboek.nl/boek/9789082191011/
van-mavo-tot-harvard-peter-riezebos?affiliate=1910
