'Geen pech is voldoende geluk.'
– Hendrik van Dijk –
Ter nagedachtenis aan Hendrik van Dijk (oud eigenaar van Unidek, Gemert en Ridder in de Orde van Oranje Nassau). Overleden op dinsdag 19 juli 2011 in de ochtend op de leeftijd van 66 jaar. Een geweldig mens, ondernemer,vakman, materialenkenner bij uitstek, positivist, innovator, inspirator en iemand waar ik veel van heb mogen leren. Ik sprak Hendrik zaterdag 16 juli geruime tijd met de wens nog een volgend gesprek met hem te hebben. Dat heeft helaas niet meer zo mogen zijn.
‘Zeg Max, je moet nog een extra hoofdstuk voegen aan dat derde boek van je (titel: Ondernemen Natuurlijk!) over bestuurders versus ondernemers.’
Aan het woord die zaterdag is Hendrik van Dijk, een van de mensen die ik uitgebreid juist in dat boek heb beschreven en met wie ik een gesprek heb. Een topondernemer pur sang. Ooit begonnen met niets in een schuurtje achter zijn ouderlijk huis.
Hendrik heeft van zijn artsen te horen gekregen dat hij niet meer lang te leven heeft, maar terwijl ik met hem praat, valt me weer eens op hoe onwrikbaar zijn positieve ondernemersinstelling is. Zelfs de laatste dagen van zijn leven is hij nog bezig met het afronden en opzetten van innovatieve bouwprojecten. Tegelijkertijd in alle rust de situatie accepterend dat zijn leven een aflopende zaak is.
En waar hebben zijn innovaties niet allemaal aan bijgedragen! Niet iedereen beseft de werkelijke waarde van wat Hendrik in zijn leven heeft gerealiseerd voor de gemeenschap en voor de natuur. Op het gebied van dakkapellen, spouwmuurisolatie, nieuwe funderingstechnieken en ga maar door. Al decennia wonend in een huis dat ook als proefstation dient voor energie en milieu-ideeën. Talloze innovaties, ontsproten aan zijn eigen geestkracht. Innovaties die een ongelooflijke besparing van energie, en vermindering van CO2-uitstoot, in heel Nederland hebben weten te realiseren. Ga maar na, bijna de helft van alle dakkapellen in Nederland zijn gebaseerd op de patenten van Hendrik. En dan hebben we het nog niet eens over bijvoorbeeld de ‘balansballen’, onverwoestbare bushokjes en dito kunstwerken die hij vormgaf vanuit zijn vakmanschap. Denk daarbij nog eens aan de werkgelegenheid die al die vindingen voor zo velen heeft opgeleverd.
Maar, en dat mag wel duidelijk zijn, ook in termen van het leiden en ontwikkelen van een bedrijf en ondernemen ‘an sich’ was Hendrik een fenomeen. Daarbij waren eenvoud, betrouwbaarheid, menselijkheid, oog voor de lokale omgeving, vakmanschapskwaliteit, doorzettingsvermogen, en innovatie leidend in zijn denken en handelen en lagen deze waarden, in mijn ogen, mede ook aan de basis van zijn successen. Ook heeft hij het Hendrik van Dijk fonds opgericht waarmee projecten in Afrika worden gefinancierd (Zie: www.hendrikvandijkfonds.nl )
‘Hoe bedoel je, Hendrik?’, antwoordde ik, ‘er staat toch iets over bestuurders versus ondernemers in ‘Ondernemen natuurlijk’?’
‘Daar is echter nog heel wat meer over te vertellen’, was zijn antwoord waarna hij verder ging:
“Het gaat zo geleidelijk dat je het bijna niet merkt. Een grote multinational koopt je bedrijf over en het eerste dat ze doen is de afschrijvingen verminderen. Vervolgens worden de investeringen er uit getrokken. En dat allemaal vanwege de korte termijn winst voor aandeelhouders en uiteraard zichzelf. Kortom wat je ziet is dat bestuurders geld aan bedrijven onttrekken als ‘parasieten’. Ze zuigen de opgekochte bedrijven letterlijk stukje bij beetje uit. Dat maakt bepaalde rijken steeds rijker maar niet op de manier dat een land of regio er beter van wordt. Als dit de lijn van denken en handelen in een heel land wordt, is dat funest voor de gewone man. Sommigen zullen denken dat dit zo hoort omdat ze wat ze betaald hebben voor een bedrijf ook moeten terugverdienen. Maar dat is allemaal korte termijn politiek. Het schaadt de economie, de ondernemersgeest en niet te vergeten de werkgelegenheid.”
Ik laat zijn woorden op me inwerken en bedenk dat deze ontwikkeling tegenwoordig een zeer grote vlucht heeft genomen.
Natuurlijk bestaan er goede bestuurders maar tegelijkertijd is er sprake van een toenemende ‘vervuiling’, in termen van aantallen en gedrag in diezelfde categorie bestuurders, die werkelijk belastend is en een negatieve uitwerking heeft op mens en maatschappij.
Box: Bestuurder als erebaan.
Al in 1530 was het de Zeeuwse waterbouwkundige Andries Vierlingh die zich bijzonder stoorde aan de Brusselse adellijke lieden die als een soort erebaan de functie van dijkgraaf kregen. Dat terwijl ze nog nooit een druppel zeewater hadden gezien. ‘Zij weten net zo veel van verlopen, zeewateren of dijken als een zeug van ’t eten met een lepel’, zo schreef hij in die tijd.
(Bron: Geert Mak: de goede stad)
De bestuurder is geen ondernemer in de ogen van Hendrik. Bestuurders zoals Hendrik er velen heeft ervaren in zijn lange en intense ondernemersleven. Ze zitten teveel op afstand en hebben geen binding met een bedrijf of product.
Hendrik:“Banken zijn nog erger. Als ze het verkeerd doen, worden ze in leven gehouden door de staat. Vervolgens wentelen ze alle kosten af op hun klanten en betalen de bestuurders zichzelf weer ruimschoots uit.”
Terwijl Hendrik aan het woord is, moet ik onwillekeurig ook denken aan een uitspraak van Hennie van de Most.Dat is een ondernemer uit Overijssel. Die stelde dat er grofweg drie soorten ondernemers waren:
– I: De ondernemer die met niets begint en werkgelegenheid schept.
– II: De ondernemer die het familiebedrijf overerft, het weet te continueren en zelfs uit te bouwen.
– III: De overname ‘ondernemer’.
Die laatste zou een goede ondernemer kunnen zijn als de overname gericht is op het verbeteren van het bedrijf. Maar met een bestuurdersmentaliteit zoals beschreven, is dat helaas vaak een ‘idee fixe’.
'Maar wat zouden we in Nederland moeten doen?', is mijn vraag.
‘Heel simpel’, is het antwoord van Hendrik, ’je moet de MKB ondernemer veel centraler stellen. Ook in termen van macht.’
Hij gaat verder:’Echte inspiratie en innovatie wordt in zijn algemeenheid niet gerespecteerd in grote bureaucratische multinationals. Daar zit geen echt enthousiasme in. Mensen in een dergelijke organisatie, worden procedureel gemaakt en stoppen met verantwoording te nemen en zelf na te denken. Dus Economische Zaken (tegenwoordig: Economie, Landbouw & Innovatie), en eigenlijk de hele politiek, dient het MKB als dé innovatiemotor van Nederland te zien en als zodanig te behandelen.’
Stel je eens voor: een MKB-macht (van de genoemde ondernemerstypen I en II) die, in de vorm van een soort VVD-MKB, gezond MKB denken en handelen een centrale politieke plek geeft en een tegenkracht biedt aan destructief bestuurlijk gedrag!
Ik bedenk me dat dit de wereld op zijn kop is omdat op dit moment juist grote multinationals en andere grote bureaucratische organisaties (lees: organisaties met bestuurders) de meeste invloed hebben in de Haagse circuits (de zogenaamde 'usual suspects'), en die uiteraard voor zichzelf benutten, maar besef ook dat Hendrik een belangrijk punt aankaart.
Toen bijv. DAF failliet ging, heeft dat geleid tot een 'boost' van vele kleine nieuwe bedrijven en bevlogenheid in de Eindhovense regio omdat vele vakmensen voor zichzelf begonnen: een fantastische innovatie en nieuwe werkgelegenheid scheppende motor. Die bevlogenheid was kennelijk in de oude grote DAF-organisatie minder aanwezig.
Bij grote concerns? Passie heeft plaatsgemaakt voor beheersen, voorspellen en meetbaarheid. Alsjeblief géén verrassingen!
– Pim van de Berg –
(Bron: P. van den Berg. Ondernemen is een straatfeest.)
Box: waar zit innovatie?
In zijn algemeenheid kun je stellen dat een onderneming die werkzaam is in een branche met een hoog innovatief gehalte en snelle veranderingen interessanter is om in te investeren dan een meer traditionele sector. De snelle veranderingen stimuleren doorgaans de creativiteit en maken ook in termen van winstgevendheid meer mogelijk. Bovendien zie je in deze sectoren, die vaak ook nog relatief jong zijn, meer ondernemingsgeest en minder een traditionele, en vaak risicomijdende, bestuurdersmentaliteit.
(Bron: Beleggen: hoe bedrijven te selecteren? Managementissues.com)
Opnieuw schieten enkele gedachten door mijn hoofd. Vince Packard, een beroemd organisatie – onderzoeker uit de jaren ’60, kreeg letterlijk van enkele staf-medewerkers van grote multinationals in die tijd te horen:” U zou ons een grote dienst bewijzen door uit de doeken te doen wat er gebeurt met de rechten en de waardigheid van het individu in een moderne onderneming. Al dit isoleren, dit ontmenselijken, dit ont-individualiseren heeft een blijvend effect op velen. Heel wat van mijn collega’s hebben het gevoel dat er iets in hen is stukgemaakt. Durf, verbeeldingskracht en initiatief zijn verdwenen.”
Er blijkt in al die jaren bij vele grote organisaties anno 2011 weinig te zijn veranderd.
Hendrik van Dijk was een positieve uitzondering. Mensen in zijn bedrijf konden mens zijn met durf, verbeeldingskracht, initiatief en waardigheid. En hadden ze dat niet, dan stimuleerde hij dat wel!
Hendrik, moge je rusten in vrede.
Max Herold,
Juli 2011
Biografie Hendrik. Zie: http://www.managementissues.com/specials%2a/specials%2a/
hendrik_van_dijk%3a_biografie_van_een_echte_ondernemer._20060902388.html
Met het verzoek het Hendrik van Dijk Fonds te steunen.
Hendrik & positief denken: Zie: http://www.managementissues.com/kennismanagement/
kennismanagement/
informatie_versus_kennis_over_%27positief_denken%27._20071103470.html
Hendrik & Duurzaamheid: Zie: http://www.managementissues.com/duurzame_ontwikkeling/
duurzame_ontwikkeling/hendrik_van_dijk%3a_duurrijk_ondernemen_en_innoveren._2
0080722514.html
Ondernemen natuurlijk! De ondernemerswetten van Wagtmans & Van Dijk.
Zie: http://www.managementissues.com/
specials%2a/specials%2a/ondernemen_natuurlijk!_20080403493.html
Vakmanschap: de motor van de échte economie!
Zie: http://www.managementissues.com/duurzame_ontwikkeling/
duurzame_ontwikkeling/vakmanschap%3a_de_motor_van_de_%e9chte_economie!_
20101113677.html
