De verhouding tussen burgers en hun overheid is nogal eens gespannen of zelfs conflictueus. Bestuurders maken soms (grote) fouten of zijn nalatig en dat wordt hen vervolgens kwalijk genomen door burgers die daar nadelen van ondervinden. De overheid bedenkt nogal eens beleidsmaatregelen die weinig opleveren en eigenlijk alleen maar belastinggeld kosten plus overlast voor burgers. En ook, zoals onder meer blijkt uit allerlei zaken die de nationale ombudsman voorgelegd krijgt, worden burgers nogal eens klemgezet door de overheid of neemt de overheid ze niet serieus terwijl dat wel had gemoeten.
Aan de andere kant nemen sommige burgers een loopje met allerlei regels, niet al-leen door die regels te overtreden maar vooral ook door de grenzen ervan op te zoeken. Er zijn ook burgers die de overheid voortdurend onnodig lastig vallen met allerlei procedures en klachten, waardoor de overheid een negatief beeld over burgers ontwikkelt wat natuurlijk niet bevorderlijk voor een goede relatie. En heel wat problemen die burgers hebben worden te gemakkelijk bij de overheid neergelegd, in de veronderstelling dat de overheid alles moet oplossen waar burgers tegenaan lopen, wat natuurlijk onmogelijk is.
Het lijkt wel of er tegenstanders tegenover elkaar staan die elkaar het leven zuur maken, terwijl er eigenlijk sprake zou moeten zijn van synergie. Die synergie is er in veel gevallen ook wel, alleen komt die minder goed uit de verf wegens de eenzijdige belangstelling van pers en media voor wat er allemaal niet goed gaat. Dat laatste heeft natuurlijk wel een nuttige functie, want wegstoppen is nog veel erger en verbeteringen kunnen pas beginnen als wordt erkend dat er iets niet goed gaat. Veel van wat niet goed gaat kan trouwens best voorkomen worden, als de verhouding tussen burgers en overheid aanmerkelijk zou verbeteren.
Hoe zou de relatie burger-overheid op een hoger niveau kunnen worden getild?
Dat kan alleen lukken als er van beide kanten aan wordt gewerkt en dat moet ook best kunnen, want aan beide kanten zijn er diverse mogelijkheden om tot een betere relatie te komen. Een belangrijke voorwaarde is wel, dat zowel burgers als overheid ervoor open moeten staan. Als burgers pogingen doen om de relatie met de overheid te verbeteren zal dat niet lukken als de overheid niet thuis geeft en zal de relatie juist verslechteren. Als de overheid zulke pogingen doet en de burger gaat er niet op in, lukt het evenmin en zal de slechte relatie hardnekkiger worden.
Welke mogelijkheden hebben burgers (en bedrijven) om de relatie met de overheid te verbeteren?
Het minste dat je kunt doen is contact opnemen met de verantwoordelijke bestuur-ders of hun ambtenaren zodat zij in elk geval op de hoogte zijn van wat er speelt, waarna er verdere communicatie op gang kan komen. Het is wel van doorslagge-vend belang om zo’n contact voor te bereiden door na te gaan wat de overheid en diverse stakeholders al hebben gedaan of hebben nagelaten, en ook om een realis-tische voorstelling te krijgen van wat een overheid vermag en wat eigenlijk niet van een overheid verwacht kan worden.
Als de communicatie met de overheid onbevredigend verloopt kunnen burgers actie ondernemen, met een burgerinitiatief om de kwestie op de beleidsagende te krijgen, door oprichting van een actiegroep die (onder meer via publiciteit) de nodige aandacht vraagt voor het betreffende probleem maar ook oplossingen bedenkt, met een eigen aanpak van het probleem door vrijwilligers in te zetten, of nog anders. Dergelijke acties vragen om een intensieve voorbereiding, anders kunnen ze makkelijk mislukken.
Belangrijke punten zijn dan: zaken niet alleen vanuit de burger bekijken maar ook vanuit de kant van de overheid, nagaan hoe de krachten van burgers en overheid gebundeld kunnen worden, nagaan wat burgers zelf aankunnen en waarvoor zij in elk geval de overheid nodig hebben.
Burgers doen er natuurlijk goed aan bij verkiezingen proberen uit te maken welke partijen positief staan tegenover burgerinitiatieven, gevoelig zijn voor opbouwende kritiek van burgers en die tegelijkertijd weinig regentesk gedrag vertonen. Stemmen op dergelijke partijen zal zeker helpen om tot een betere relatie te komen.
Welke mogelijkheden heeft de overheid om de relatie met burgers (en bedrijven) te verbeteren?
Het is natuurlijk van cruciaal belang om open te staan voor inbreng van burgers, niet alleen door te luisteren maar ook door er actief mee om te gaan. Dat houdt niet in dat de overheid klakkeloos moet overnemen wat burgers willen. De mogelijkheden van de overheid zijn immers niet onbeperkt en het kan ook zijn dat burgers dingen willen die juist niet gewenst zijn.
Een meer structurele benadering zou zijn om te gaan werken vanuit wat je kunt noemen een omkering van de beleidsketen. Daarbij vormen behoeften van burgers het uitgangspunt in plaats van de opvattingen van politici. Dit kan vervolgens leiden tot een soort coproductie gedurende het gehele beleidsproces, niet alleen in de fase van beleidsontwikkeling maar ook in de fase van beleidsuitvoering. De beleidscyclus begint en eindigt dan bij de burger in plaats van bij het bestuur. Projecten waar deze werkwijze is toegepast blijken steevast tot goede resultaten te leiden voor zowel burgers als de overheid.
Falend en overbodig beleid kunnen worden vermeden door systematisch gebruik te maken van ex ante evaluaties, waarbij in het bijzonder de beleidstheorie wordt ge-toetst die aan beleidsvoorstellen ten grondslag ligt. In veel gevallen is die beleids-theorie niet eens expliciet aan de orde gekomen, waardoor het risico van foute veronderstellingen extra groot is. Een ander punt dat in ex ante evaluaties kan worden nagegaan is wat beter door burgers en bedrijven zelf kan worden gedaan dan door de overheid. De overheid moet zulke zaken niet naar zich toe trekken, zelfs niet als burgers dat gemakshalve graag zouden willen.
Als zowel burgers als de overheid zich langs deze lijnen gaan gedragen, kan er allengs een nieuwe overheidscultuur ontstaan waarin de overheid er voor de burgers is en de burgers de overheid kunnen respecteren.
Peter van Hoesel
December 2012
Boeken van Peter van Hoesel en verdere informatie.
– http://www.ambachtseconomie.nl/
– Hoesel, P. van (2008) Partij van de Eenvoud. Uitgeverij Sdu, Den Haag
Via Bol.com
Partij voor eenvoud / druk 1
Hoesel, P. van
Via Managementboek.nl
Samenvatting van ‘Partij voor eenvoud’
Het beleid van de overheid is in de afgelopen decennia allengs ingewikkelder geworden. Bij elkaar genomen is het beleidssysteem inmiddels zo ingewikkeld, dat de kwaliteit van het beleid in ernstige mate is aangetast. Beter beleid wordt regelmatig belemmerd door bestaand beleid. Ernstiger is dat bestaand beleid in veel gevallen onvoldoende blijkt te werken of zelfs negatieve effecten oplevert. Het vertrouwen in de overheid heeft daardoor flinke schade opgelopen.
Het is voor onze samenleving van wezenlijk belang om deze schade te gaan herstellen. Daarvoor zijn drastische beleidswijzigingen nodig om dat kleine aanpassingen niet altijd tot vereenvoudiging leiden. Helaas zijn grote veranderingen bijzonder lastig te verwezenlijken, want politieke partijen houden elkaar voortdurend in een patstelling. De kiezer weet daardoor niet meer waar hij zijn stem moet laten.
Het valt te hopen dat politici zich op afzienbare termijn durven te bevrijden uit deze patstelling. Zij kunnen daarvoor de nodige inspiratie putten uit dit boek, en politiek geïnteresseerde burgers zullen hen daarbij hopelijk aanmoedigen.
Inhoudsopgave
Voorwoord
1. Inleiding
2. Een synthese tussen links en rechts
3. Naar een organische economie
4. Economische groei
5. Kwaliteitscriteria voor overheidsbeleid
6. Valkuilen in het beleidsproces
7. Sociaal-economisch beleid
8. Economisch stimuleringsbeleid
9. Publieke dienstverlening
10. Binnenlands bestuur, democratie en grondrechten
11. Ruimtelijke ordening en infrastructuur
12. Veiligheid en milieu
13. Internationaal beleid
14. Een doortastend beleidsprogramma
Zie verder: http://www.managementboek.nl/boek/9789012129190/
partij_voor_eenvoud_peter_van_hoesel?affiliate=1910
Peter van Hoesel over methoden en technieken voor beleidsonderzoek
Via Bol.com
Beleidsonderzoek in Nederland / druk 1
P.H.M. van Hoesel & J.W.M. Mevissen
Via managementboek.nl
Samenvatting van ‘Beleidsonderzoek in Nederland’
‘Beleidsonderzoek in Nederland’ schetst een beeld van de wordingsgeschiedenis, de huidige stand van zaken en de te verwachten ontwikkelingen van het beleidsonderzoek in Nederland. Het gaat hier om een relatief jong vakgebied dat zijn wortels heeft in de wetenschap. Beleidsonderzoek is langzamerhand een belangrijke rol gaan spelen in de ontwikkeling en uitvoering van beleid bij overheden, organisaties in het maatschappelijke middenveld en, zij het nog in mindere mate, het bedrijfsleven. Het spreekt bijna voor zich dat de exacte invulling van die rol afhankelijk is van de behoeften van de opdrachtgever. Daarom wordt gebruik gemaakt van een veelheid aan methoden en technieken, theorieën, producten, rapportagetypen, enzovoort. Tegelijkertijd vindt er binnen het vakgebied een voortdurend proces van innovatie en professionalisering plaats waardoor sneller, beter en tegen minder kosten aan de vraag kan worden voldaan.
In tien hoofdstukken laat dit boek zien:
– wat beleidsonderzoek is;
– hoe het ontstaan is;
– welke rol het speelt in het beleidsproces en welk rendement het kan hebben;
– hoe de Nederlandse markt er uit ziet en hoe beleidsonderzoek in het buitenland georganiseerd is;
– welke kritiek erover geuit wordt en waarom;
– wat het toekomstperspectief voor het vak is.
Het boek is bedoeld voor beleidsonderzoekers (bij onderzoeksinstituten én bij interne onderzoeksafdelingen), opdrachtgevers, beleidsontwikkelaars en uitvoerders, toezichthouders en studenten die zich tot het vak aangetrokken voelen.
Inhoudsopgave
1 Geschiedenis van het beleidsonderzoek in Nederland
1.1 Inleiding
1.2 De ontwikkeling van beleidsonderzoek in drie perioden
1.3 Het prille begin (de periode tot 1945)
1.4 De overgangstijd (1945 – 1975)
1.5 Het tijdperk van professionalisering (1975 – heden)
1.6 Afsluiting
2 Geschiedenis van het beleidsonderzoek in de Verenigde Staten
2.1 Grondslag van Policy Sciences
2.2 Groeiende kennis, groeiende invloed
2.3 Drors nieuwe wetenschap
2.4 Verschillende opvattingen
2.5 Booming Business
2.6 Controverse
2.7 Great Society
2.8 Niet langer bijzonder
2.9 Rand Corporation
2.10 Speaking truth to power
2.11 Heroriëntatie en politieke actie
2.12 Uitwaaierend beleidsonderzoek
2.13 Evaluatie
2.14 Amerika en Europa
3 Wat is beleidsonderzoek?
3.1 Definitie en kenschets
3.2 Wat is beleidsonderzoek niet?
3.3 De groei van het evaluatieonderzoek
3.4 Afsluiting
4 Het beleidsproces in theorie en praktijk
4.1 Inleiding
4.2 Het begrip ‘beleid’
4.3 Het beleidsproces in fasen
4.4 Van probleem naar oplossing: de beleidstheorie
4.5 Typen van beleid
4.6 Het beleidsproces in de praktijk: de aanleg van IJburg
4.7 Kritiek op het fasenmodel
4.8 Samenvatting
5 Plaats en functies van beleidsonderzoek in het beleidsproces
5.1 Het belang van onderzoek voor de beleidsontwikkeling
5.2 Kennismanagement
5.3 Relatie tussen onderzoek en beleid
5.4 Het model van de beleidscyclus
5.5 Functies van beleidsonderzoek
5.6 Afsluiting en relativering
6 Wat is het rendement van beleidsonderzoek?
6.1 Inleiding
6.2 Voorwaarden voor het optreden van rendement
6.3 Rendementstypen
6.4Partijen die specifieke typen rendement kunnen ondervinden
6.5 Kan rendement van beleidsonderzoek gemeten worden?
6.6 Hoe kan het feitelijk gebruik van beleidsonderzoek verbeterd worden?
7 De markt voor beleidsonderzoek
7.1 Inleiding
7.2 Intern onderzoek
7.3 Intern of extern onderzoek?
7.4 De markt voor extern beleidsonderzoek
7.5 Is het beleidsonderzoek optimaal georganiseerd?
7.6 Conclusies
8 Beleidsonderzoek in onze buurlanden
8.1 Inleiding
8.2 Duitsland
8.3 Groot-Brittannië
8.4 Vlaanderen 138
9 Beleidsonderzoek onder vuur
9.1 Hoe meer onderzoeksrapporten, hoe meer elkaar tegensprekende resultaten
9.2 Beleidsonderzoek is ‘quick and dirty’
9.3 Er is te veel onderzoek, je ziet door de bomen het bos niet meer
9.4 Onderzoek levert lange, onleesbare en technische rapportages op
9.5 Goed onderzoek, maar met een verkeerde probleemstelling
9.6 Beleidsonderzoek levert conclusies op waarmee je alle kanten op kunt
9.7 Onderzoeksresultaten komen vaak als mosterd na de maaltijd
9.8 Opdrachtgever heeft de onderzoekers/het onderzoeksbureau gemanipuleerd
9.9 Beleidsonderzoek trapt open deuren in
9.10 Beleidsonderzoek is lastig omdat er steevast om meer of ander beleid wordt gevraagd
10 Een toekomstperspectief voor het beleidsonderzoek
10.1 Alles beweegt, maar waarheen?
10.2 Steeds sneller en beter door ICT
10.3 Het begrip ‘deskresearch’ krijgt een andere betekenis
10.4 Datamining als de nieuwe revolutie in het beleidsonderzoek
10.5 Van een passieve naar een actieve rol van de beleidsonderzoeker
10.6 De beleidsonderzoeker krijgt een eigen status
10.7 Evaluatieonderzoek evolueert naar een hoger niveau
10.8 Van een gesloten naar een open markt (of toch niet helemaal?)
10.9 Beleidsonderzoek vooral in samenwerking en netwerken
10.10 Beleidsonderzoek als uitvloeisel van professionalisering van het beleidsproces
10.11 De invloed van Europa blijft groeien
10.12 Tot besluit: de vergeten schakel in de Nederlandse kennis-infrastructuur
Methoden van beleidsonderzoekers
Marieke Boekenoogen & Carla Verheijen
