In het boek ?De kunst van geluk op het werk' geeft de Amerikaanse psychiater Howard C. Cutler een weergave van de discussies die hij heeft gevoerd met de Dalai Lama over geluk op het werk. Vanuit boeddhistisch perspectief kijken naar werk in de westerse cultuur moet, voor wie gewend is aan de westerse kijk op werk, wel verrassende gezichtspunten opleveren. Dat doet het dan ook!
De boeken van de Dalai Lama mogen zich in een ongekende populariteit verheugen. Door zijn aansprekende persoonlijkheid weet hij miljoenen mensen te inspireren en brengt hij het Tibetaanse boeddhisme onder de aandacht van velen. Als politiek en geestelijk leider van het Tibetaanse volk leeft hij sinds 1959 in ballingschap in India omdat Tibet nog steeds bezet is door China. In 1989 ontving hij de Nobelprijs voor de Vrede vanwege zijn constructieve en vooruitziende voorstellen voor de oplossing van internationale conflicten, mensenrechtenvraagstukken en milieuproblemen.
Daarbij kunnen we onze menselijke intelligentie gebruiken om de situatie te analyseren en deze vanuit een ander perspectief te bekijken. Je kunt bijvoorbeeld jezelf de vraag stellen of reageren met emoties als woede of jaloezie je op de lange termijn voordeel oplevert of juist schaadt. Je kunt je ook afvragen wat toegeven aan die emoties je in het verleden heeft geholpen en wat het met je gezondheid heeft gedaan. Bedenk ook dat geen enkele situatie 100 procent goed of slecht is. Mensen in het Westen zijn geneigd erg zwart-wit te denken, terwijl in werkelijkheid alles in het leven relatief is. Enige ontevredenheid zal er altijd blijven. Hoe beter we dat kunnen accepteren, hoe beter we kunnen omgaan met teleurstellingen. Tenslotte kun je ook bedenken dat je het nog altijd beter hebt dan vele anderen!
Je houding ten opzicht van anderen op je werk is cruciaal voor hoe je je voelt. Als je investeert in het opbouwen van een goede relatie met mensen op het werk, je probeert anderen te leren kennen en je menselijke kwaliteiten als mededogen en genegenheid inzet in je werkomgeving, kan je werk een bron van voldoening worden. Zonder zelf initiatief te nemen zal dit echter niet lukken. Bedenk dat ??n persoon de sfeer op werkvloer kan veranderen in positieve en negatieve zin! Realiseer je ook dat we op het werk van elkaar afhankelijk zijn. Als we niet samenwerken wordt het sowieso niets!
Geld verdienen om te voorzien in je levensonderhoud is niet iets waar de Dalai Lama zich tegen keert. In zijn ogen wordt het een probleem als het een doel op zich wordt in plaats van een middel om iets te bereiken. We kunnen pas echt tevreden zijn als we in staat zijn te zeggen dat we genoeg hebben. Als we meer geld nastreven dan gaat het om macht. De Dalai Lama stelt dat echte macht voortkomt uit het respect dat mensen voor je hebben. Macht op grond van rijkdom is niet blijvend en geeft ook geen vrijheid. Je wordt dan een slaaf van het geld.
Uitdagingen op het werk zijn belangrijk voor menselijke ontplooiing. Het is echter geen absolute vereiste. Vriendelijkheid in de omgang met anderen vraagt bijvoorbeeld geen inspanning, maar geeft wel voldoening. Belangrijk is ook het grote geheel niet te vergeten. Er zijn ook andere bronnen van vreugde en voldoening. Een gelukkig leven is een afwisselend leven, het moet ??n geheel vormen en compleet zijn. Hoe bevredigend ons werk ook is, het is niet goed het als enige bron van vreugde te beschouwen.
Voor voldoening in het werk zijn je houding ten opzichte van het werk en zelfbewustzijn, inzicht in jezelf, het belangrijkste. Dit is belangrijker dan wat je ermee verdient of het prestige dat een baan geeft. Een onderscheid op grond van het soort werk is niet te maken. Bij ieder werk is de houding die je er tegenover hebt bepalend. Volgens de Dalai Lama heeft ieder van ons de capaciteit om zijn arbeidsvreugde te vergroten door het werk te veranderen in een roeping. Je kunt in ieder geval beseffen dat door actief deel te nemen aan het arbeidsproces je een rol als goed burger en productief lid van de samenleving kunt vervullen.
De boeddhistische psychologie hecht veel waarde aan een belang van zelfbesef gebaseerd op de realiteit. De visie daarachter is dat er een nauw verband bestaat tussen hoe wij onszelf zien en hoe wij met anderen en de wereld omgaan. Je sterke eigenschappen ontdekken en toepassen maakt dat werken een verlengstuk van je menszijn wordt. Meer zelfinzicht betekent dat je meer greep krijgt op de realiteit. De twee uitersten, overdrijving en onderwaardering zijn beiden destructief. Een realistische visie geeft je meer zelfvertrouwen en innerlijke kracht. Je weet waar je toe in staat bent en waartoe niet. Je laat je minder uit het veld slaan door de mening of kritiek van anderen, doordat je meer op je eigen oordeel kunt vertrouwen.
Internationaal is werkloosheid een van de weinige factoren die de levensvreugde aanmerkelijk doet verminderen. Het concept van negen tot vijf werken is de traditionele Tibetaanse maatschappij volkomen vreemd. Het idee dat je een vast aantal uren werkt bestond daar niet. We moeten ons als het gaat om werkgelegenheid realiseren dat onzekerheid en verandering deel uitmaken van de moderne economie.
Hierdoor hoeven we ook niet altijd te denken dat de oorzaak ligt in persoonlijk falen. Ook in geval van
werkloosheid zijn twee reacties mogelijk: je kunt ontmoedigd raken of het oppakken als een mogelijkheid om je leven een andere wending te geven. Ook hier is je zelfbeeld weer van groot belang. Sommige mensen identificeren zich zo sterk met hun baan dat het lijkt alsof het leven ophoudt als zij hun baan verliezen. Ook hier adviseert de Dalai Lama dat je je leven in evenwicht brengt en beseft dat er meerdere rollen zijn die belangrijk zijn en je identiteit bepalen dan alleen de rol als werknemer.
Vroeger was het nauwelijks mogelijk om je eigen carri?re te kiezen. Inmiddels bestaat er in het Westen een enorme verscheidenheid aan banen. De Dalai Lama stelt dat je het beste werk kunt kiezen dat bij jezelf past. Dat vereist echter zelfinzicht. Leidend in het boeddhisme zijn ethische principes. Help anderen als je kunt. Als dat niet kan breng anderen dan geen lijden of schade toe en handel niet vanuit misleiding of bedrog. Dit kan wel tot lastige vragen leiden wanneer je bijvoorbeeld werkt bij een wapenfabriek werkt. Er zijn uiteraard vele factoren die bij deze afwegingen een rol spelen. Cruciaal zijn je eigen afwegingen. Een verschil tussen Tibetanen en medewerkers uit het Westen is volgens de Dalai Lama dat Tibetanen minder belang aan geld hechten.
Hoewel duidelijk is dat werk en geluk samenhangen is er verschil van mening over de mate waarin en de wijze waarop werk bijdraagt aan geluk. Veel factoren spelen hier een rol. Voor de Dalai Lama zelf speelt deze vraag niet zo sterk Hij is iemand bij wie het zelf volledig is versmolten met het werk. Priv? en arbeidsleven gaan in elkaar op. Hij kan daardoor altijd zichzelf zijn!
