Als burger krijg je heel wat verontrustende informatie te verstouwen. Economische tegenspoed die maar niet voorbij gaat, dreigende gevolgen van opwarming van de aarde, dreigende gevolgen van ongezonde leefgewoonten, dreiging van terroristische aanslagen, toenemende internationale spanningen, onzekerheid over collectieve voorzieningen, groeiende sociale ongelijkheid, signalen die wijzen op corruptie waarvan je altijd dacht dat die hier nauwelijks voorkomt.
Tegelijkertijd merken de meeste burgers maar weinig van al die rampspoed en zouden ze trouwens ook niet weten hoe ze zich daartegen zouden moeten verdedigen. Degenen die het wel merken voelen zich ondertussen totaal machteloos. Het belangrijkste effect van al dat slechte nieuws is eigenlijk dat mensen in grote verwarring verkeren.
De overheid draagt nog eens bij aan die verwarring door zichzelf regelmatig tegen te spreken, nieuwe maatregelen te nemen die de verwarring verder vergroten, niet echt te luisteren naar onrust onder burgers, te laten merken dat zij ook niet weten wat je ertegen kunt doen. Blijkbaar verkeert ook de overheid in verwarring. De burger verliest daardoor vertrouwen in de overheid.
Het is natuurlijk een illusie om te denken dat welke overheid dan ook op afzienbare termijn kan zorgen voor afdoende oplossingen voor dit soort wereldwijde problemen. Dat neemt niet weg, dat de overheid in ons land alsmede overheden in andere Europese landen wel erg beducht zijn voor het nemen van adequate maatregelen.
Die beduchtheid is niet louter te verklaren uit de verwevenheid van politici met allerlei gevestigde belangen. Maatregelen kunnen in de meeste gevallen alleen adequaat zijn als ze voldoende drastisch zijn en daardoor is het voor allerlei tegenstanders niet zo moeilijk om voorstellen m.b.t. dit soort maatregelen stevig onder vuur te nemen.
Dat ontneemt politici de moed om zulke maatregelen zelfs maar in overweging te nemen. Helaas worden de problemen als gevolg daarvan niet alleen erg hardnekkig maar groeien ze ook nog verder door, waardoor het steeds lastiger wordt om ze op te lossen. Hoe komen we uit deze diepe put?
Voorbeelden van drastische maatregelen zijn bepaald niet moeilijk te vinden, er zijn genoeg mensen met de nodige kennis die laten zien hoe je tot adequate oplossingen kunt komen. Denk bijvoorbeeld aan oplossingen als: een hoge tax op fossiele brandstoffen, een basisinkomen, een Europees leger, verbod op ongezonde stoffen in voedsel, verbod op speculatieve handel, afschaffen van onnodige bureaucratie.
Dat is allemaal makkelijk gezegd, maar hoe krijg je overheden zover dat ze dit ook echt gaan doen? Je kunt natuurlijk wachten totdat er een kalf verdrinkt, maar is dat de enige manier of kan het ook anders?
Radicale politieke partijen zijn tot op heden altijd klein gebleven, ook al omdat zij met hun extreme voorstellen niet in staat blijken om maatschappelijke tegenstellingen te overbruggen. Maar waarom zouden middenpartijen niet tot drastische oplossingen kunnen komen, als zulke oplossingen wel degelijk voldoende overbruggend blijken te zijn?
- Een basisinkomen bijvoorbeeld bedient zowel belangrijke waarden van linkse partijen als van rechtse partijen, want het is ter bestrijding van de sociale ongelijkheid een aanmerkelijk effectiever instrument dan de huidige sociale zekerheid, terwijl aan de andere kant de economie er juist meer door zou worden gestimuleerd.
- Een hoge belasting op fossiele brandstoffen is zowel goed voor vermindering van de CO2-uitstoot als voor ontwikkeling van bijvoorbeeld kleinschalige energiebronnen en daarmee voor de lokale economie.
- Verbod op speculatieve handel verkleint de sociale ongelijkheid en geeft meer ruimte aan de echte economie die gebukt gaat onder de extra lasten die speculatie met zich meebrengt.
- Een Europees leger kan effectiever optreden dan samenwerkende legers van afzonderlijke landen en is bovendien veel goedkoper.
- Verbieden van ongezond voedsel is goed voor de volksgezondheid en biedt goede voedselproducenten meer kansen.
- Afschaffen van allerlei overbodige bureaucratische regels vermindert de hoge kosten die daarmee gepaard gaan, vermindert de kans op corruptie en geeft ruimte aan burgers en bedrijven voor nieuwe initiatieven.
Dit type maatregelen zal er ook voor zorgen dat de burger weer weet waar hij aan toe is. Het vertrouwen in de overheid zal daardoor toenemen. Op bijna elk terrein zijn dit soort maatregelen te bedenken. Het zou goed zijn als er bij een nieuw regeerakkoord wordt gezocht naar dit soort oplossingen in plaats van de halfzachte maatregelen zoals die tot nu toe zijn bedacht. De middenpartijen zouden weer kunnen groeien als ze het aandurven om met elkaar in gesprek te gaan over een dergelijk beleidsprogramma en het resultaat daarvan vóór de eerstvolgende parlementsverkiezingen aan de kiezer voor te leggen.
Peter van Hoesel
Februari 2015
