Pas was ik in een boekenzaak met een uitgebreide afdeling managementliteratuur. Enigszins verbaasd was ik toen ik daar het inmiddels vijf jaar oude boekje van Manfred Kets de Vries getiteld ?Het geluk; een handleiding' aantrof tussen de actuele managementboeken. Kennelijk spreekt dit thema veel mensen aan.
Geluk en streven naar geluk heeft de mens altijd bezig gehouden. Het recht van de mensheid om geluk na te streven is zelfs in de Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring opgenomen. Voor velen is geluk het levensdoel bij uitstek. Wat geluk precies is, is lastig te defini?ren. In ieder geval is geluk iets wat er niet continu is. Het bestaat bij de gratie van de aanwezigheid van de tegenpool ongeluk. Tegelijkertijd lijkt er ook een constante ervaring van geluk te bestaan. Immers mensen zeggen ook dat ze in het algemeen wel gelukkig zijn. Kets de Vries gaat vooral in op het ervaren van geluk over langere tijd, of mensen hun leven ervaren als gelukkig en wat dat dan betekent.
Uit onderzoek blijkt dat geluk voor een deel erfelijk bepaald is. Daarnaast is het aangeleerd gedrag. Omdat het meeste gedrag wordt aangeleerd in onze jeugd is die periode erg belangrijk voor de geluksbeleving. Hoe we uitleg en betekenis geven aan wat we meemaken speelt een cruciale rol bij onze geluksgevoelens. De manier waarop we tegen de oorzaken van onze successen en mislukkingen in het leven aankijken maakt groot verschil.
Opvallend is dat geld geen belangrijke factor is wanneer tenminste aan de basisbehoeften is voldaan. Ook sociale status en opleidingsniveau zijn minder belangrijk. Een sterk verband bestaat tussen geluk en tevredenheid in het werk. Mensen zonder baan zijn ongelukkiger dan mensen met een baan. Geluk trekt zich weinig aan van geslacht en van leeftijd. Interessant is dat mensen zich snel aanpassen. Veranderingen in levensomstandigheden hebben slechts tijdelijk invloed op ons geluk, maar hebben weinig effect op de lange termijn. Ook mensen die getroffen worden door grote tegenspoed kunnen weer gelukkig worden. Getrouwd zijn helpt, evenals hobby's, sporten en vakanties.
Hoewel aanleg een belangrijke rol speelt blijft er ruimte voor be?nvloeding van ons geluksgevoel. Hoe we reageren op situaties en hoe we die interpreteren is daarbij bepalend. In feite zijn we zo gelukkig als we onszelf vertellen dat we zijn! Essentieel is dat we denken dat we greep hebben op ons leven, dat we onze omstandigheden kunnen veranderen. Wanneer we denken dat we het slachtoffer zijn van anderen of van onze omgeving dan wordt het niks. Er zit ook iets in van een self-fulfilling prophecy. Mensen die positief denken, maken eerder positieve dingen mee.
Manfred Kets de Vries haakt aan bij een oud Chinees gezegde dat zegt dat geluk bestaat uit drie dingen: iemand om van te houden, iets om te doen en iets om op te hopen! Ervaringen delen met mensen waarvan we houden geeft verbondenheid. Dat kan in de familiesfeer of met vrienden. Relaties zijn echter geen vanzelfsprekendheid en vragen om actief onderhoud. Werk geeft ons iets om te doen en een doel. Het mooiste is werken aan een uitdaging die plezierig is en die ertoe doet. Hoop kan allerlei vormen aannemen. Hoop geeft richting voor de toekomst, een doel om naartoe te werken. Een valkuil is de lat te hoog leggen. Ambities worden zo een last. Beter is het om het einddoel op te delen in realistische tussendoelen.
Voor velen is het evenwicht tussen werk en priv? lastig. We zijn bedreven in het verzinnen van argumenten waarom we juist nu moeten investeren in onze loopbaan. Kets de Vries neemt hier stelling tegen. Hij vindt dat als we van het leven willen genieten, we dat vandaag moeten doen. Hij houdt ons de keuze voor tussen een volledig leven en een uitgesteld leven. Dit betekent dat we stelling moeten nemen – ook ten opzichte van onze werkgever – om de balans te bewaken. Veel mensen concentreren zich op uiterlijk succes, zoals rijkdom, positie, macht en roem. De innerlijke onrust en ontevredenheid waarmee het najagen van uiterlijk succes gepaard gaat heeft velen tot de ondergang gebracht. Gelukkige mensen zijn, volgens Kets de Vries juist die mensen die streven naar dingen die ze kunnen bereiken en die voldoening halen uit hun huidige situatie.
Gelukkige mensen maken meer vergelijkingen met anderen die slechter af zijn. Ongelukkige mensen kijken juist naar vergelijkingen die voor hen negatief uitvallen. Bij sociale vergelijkingen ontstaat een risico van afgunst. Daar kunnen mensen in verstrikt raken.
Een speelse houding ten aanzien van het werk en veel interesses naast het werk maakt ons creatief, geeft een andere blik op zaken. De mens wil de wereld om hem heen verkennen. Dat kan hij zijn hele leven doen. Hoe breder onze interesses, hoe intenser we leven en hoe meer we leren.
Kets de Vries hecht veel waarde aan authenticiteit. Authentiek zijn betekent dat we dingen doen die bij ons passen, doelen waar we echt in geloven, die aansluiten op onze behoeften, waarden en dromen en dus betekenis hebben. Dit vraagt dat we in de spiegel kijken en onszelf kennen.
Ik ben er nog niet uit! Gelukkig hoeft dat ook nog niet want ik ben net begonnen in mijn nieuwe baan. Wel merk ik dat de lessen van Kets de Vries bij mij nu anders vallen dan vijf jaar geleden toen ik veel meer in beslag werd genomen door de ambitie van een volgende loopbaanstap en de afronding van een studie. De bespiegelingen van Manfred Kets de Vries hebben me opnieuw aan het denken gezet. Ik hoop dat dat bij u ook het geval is!
hoofd Algemene Zaken gemeente Maassluis,
augustus 2005
