In zijn boek ‘Negen plagen tegelijk: Hoe overleven we de toekomst?’ schetst voormalig minister Joris Voorhoeve zijn visie op de problemen die de wereld op dit moment bedreigen. Waar hij zich vooral op richt is hoe deze negen plagen elkaar versterken. Tevens biedt hij oplossingsrichtingen op wereldschaal, maar ook op Nederlands niveau en op individueel niveau. Iedereen kan dus aan de slag na lezing van zijn boek. Voorhoeve kondigt in het begin van zijn boek aan dat de lezer niet vrolijk zal worden van zijn boek. Naar zijn mening is het nodig om te beseffen dat in de 21ste eeuw sprake kan zijn van rampzalige wisselwerkingen die honderden miljoenen mensen keihard zullen treffen. Hij betwijfelt of het vooruitgangsgeloof in wetenschap en technologie gerechtvaardigd is.
Een overzicht van de negen plagen:
1. Wereldbevolking groeit
De wereldbevolking zal tussen nu en 2050 groeien van 6,9 miljard tot 9,2 miljard. Deze groei zal vooral plaatsvinden in de armste en slechtst geregeerde landen. In het Westen en Japan is sprake van een krimpende bevolkingsomvang. In bijna dertig landen zal de bevolking zich naar verwachting verdubbelen, omdat hun huidige bevolking erg jong is en het aantal kinderen per vrouw zeer hoog. De vraag is of deze groei erbij kan terwijl we nu met elkaar al veel meer consumeren dan goed is voor natuur en milieu. De bevolkingstoename in arme gebieden zal leiden tot meer spanning en geweld. Maatregelen voor voorlichting, gezinsplanning, anticonceptiemiddelen, onbekwaam uitgevoerde abortussen en kindersterfte blijven vaak steken in mooie voornemens.
2. Honger neemt toe
Eén op de zeven mensen lijdt honger. Dat is bijna een miljard. Honger is niet alleen het gevolg van armoede, maar ook de belangrijkste oorzaak. Honger belemmert mensen voedsel te kopen of te produceren. In 2050 is 70 procent meer voedsel nodig, maar de groei van het voedselaanbod blijft sterk achter. De voedselprijzen zullen stijgen en de armen zullen honger lijden. Twee derde van de mensen die honger lijden bevinden zich in maar zeven landen: Bangladesh, China, Democratische Republiek Congo, Ethiopië, India, Indonesië en Pakistan. Vooral de landbouw in ontwikkelingslanden zal getroffen worden door klimaatverandering. Vooral verbetering van de landbouw en vermindering van de vleesconsumptie zijn kunnen helpen om de honger in de wereld te verminderen.
3. Meer ziekten, plagen en rampen
Door de grotere mobiliteit en de toenemende verstedelijking in landen met slechte voorzieningen neemt de kans op ziekten toe. Ook de toename van rampen zal leiden tot meer risico’s op epidemieën. Oude ziekten als malaria en tbc en nieuwe als hiv/aids vragen om alertheid. Veel is te bestrijden door betere gezondheidszorg. Globalisering vraagt om betere internationale regels ter bescherming van de volksgezondheid.
4. Toename van conflicten
Er is geen reden om te verwachten dat het aantal conflicten zal gaan afnemen. De groei van de bevolking vooral in slecht ontwikkelde en slecht bestuurde staten zal naar verwachting leiden tot meer conflicten. Ook door de competitie om grondstoffen zijn meer conflicten te verwachten. Bovendien zijn er risico’s op wapenwedlopen, bijvoorbeeld in het Midden-Oosten in het geval Iran kernwapens verkrijgt. Het conflict tussen India en Pakistan is eveneens een mogelijke bron van geweld. Tevens is de criminaliteit in arme staten bij gebrek aan alternatieve inkomstenbronnen een manier om aan geld te komen. Tenslotte is ook de islamitische radicalisering een mogelijke bron van toenemend geweld.
5. Kaalslag van de natuur
Uit onderzoek blijkt dat de diversiteit van planten en dieren de afgelopen veertig jaar drastisch is afgenomen. Door klimaatverandering wordt dit de komende tijd alleen maar erger. Gesteld kan worden dat het evenwicht tussen mens en natuur verstoord is geraakt. Het is van cruciaal belang dat dit evenwicht hersteld wordt. Nederland behoort tot de top 15 van de meest consumerende landen in de wereld. De rijke landen veroorzaken daarmee problemen die vooral de arme delen van de wereld treffen. Gevolgen zijn bijvoorbeeld ontbossing en overbevissing. Een belangrijk probleem is het broeikaseffect. Dit kan een spiraal van ontwikkelingen in gang zetten. Rivierdelta’s en lage eilanden komen in de problemen. Andere gebieden worden veel te droog. Mensen zullen verhuizen, hetgeen leidt tot een toename van conflicten en vluchtelingen. Ook natuurrampen worden omvangrijker.
6. Mondiale migratie
Het overgrote deel van de migrantenstroom vindt plaats binnen regio’s van vergelijkbare ontwikkelingslanden. Het beeld dat mensen wegtrekken naar rijkere gebieden klopt niet. Vooral waar het staatsgezag is ingestort ontstaan grote aantallen vluchtelingen. Ongeveer een derde van alle vluchtelingen wordt opgevangen in vluchtelingenkampen, waar de Verenigde Naties en andere hulpinstellingen voor onderdak en voedsel zorgen. Er is steeds meer aandacht voor een nieuwe categorie vluchtelingen: milieuvluchtelingen. Zij trekken weg vanwege droogte, overstroming, ziekte of honger. Het is de vraag of de arme massa’s nog lang stil zullen blijven. Er zijn heel veel jonge mannen die gemakkelijk aan wapens kunnen komen. Vervallen zij in politiek extremisme of gewelddadigheid. Of komen zij als migranten naar het Westen?
7. Energieverslaving
Er wordt veel gesproken over nieuwe energiebronnen. Vooralsnog brengen deze echter geen beperking van de sterk toenemende consumptie van olie, gas en steenkolen. Fossiele brandstoffen worden schaarser en duurder. Alleen een forse vermindering van het gebruik van fossiele energie in rijke en snelgroeiende landen zal helpen. Het is de vraag of zij daartoe bereid zijn. Tegelijkertijd zijn er nog geen grootschalige alternatieven aanwezig. Wel is het zo dat door stijgende prijzen alternatieve energiebronnen geleidelijk goedkoper worden. Op korte termijn lijkt er maar één oplossing die werkt en dat is fors besparen op energieverbruik.
8. Zwak of kwaadaardig bestuur
Maar één derde van de staten in de wereld kent een democratische bestuursvorm. Arme landen worden vaak slecht bestuurd. Veel leiders buiten hun bevolking uit. Slecht geleide landen zijn een risico voor de wereldrechtsorde. Ook democratieën zijn bestuurlijk niet in staat om de noodzakelijke maatregelen te nemen door zwak leiderschap en angst voor het consumentisme. Bestuurlijk handelen is vaak meer gericht op de volgende verkiezingen dan op volgende generaties. Versterking van het democratisch bestuur is een belangrijke doelstelling.
Een opvallende ontwikkeling is dat de jonge generatie niet langer de werkloosheid, onvrijheid en corruptie van onderdrukkende stelsels lijkt te aanvaarden. De omwentelingen in het Midden-Oosten zijn daar uitingen van. De roep om hervorming is sterk.
9. Ineffectieve internationale organisaties
Internationale organisaties als de Verenigde Naties en de Europese Unie komen er niet toe om een bestuurslaag boven de staten te vormen. Het is de vraag of zij in staat zullen zijn het tij te keren. Versterking zou nodig zijn.
Voorhoeve komt tot de conclusie dat veel van het huidige beleid onvoldoende resultaat oplevert. Ander, krachtiger beleid is nodig om tot de noodzakelijke veranderingen te komen.
Hij vindt dat we ons zouden moeten houden aan een vijftal uitgangspunten:
a. Rechtvaardigheid in het heden. Dit betekent dat de consumptie eerlijker verdeeld moet worden.
b. Rechtvaardigheid naar de toekomst. We moeten zorgen voorvolgende generaties.
c. Consequentialisme. Regels en beleid moeten worden gericht op de gevolgen.
d. Rentmeesterschap. De mensheid moet verantwoord omgaan met natuurlijke hulpbronnen, dieren en planten.
e. Mondiale solidariteit. Andere mensen moeten we helpen met het realiseren van hun rechten.
Interessant is de schets van de contouren van de toekomstige wereld zoals Voorhoeve die ziet. In die wereld zullen de Verenigde Staten hun dominante positie geleidelijk verliezen. Dit mede als gevolg van hun ambitieuze buitenlandse politiek en hoge uitgaven. Washington heeft zich vertild aan pogingen andere landen – zoals Irak en Afghanistan – om te vormen. De EuropeseUnie is wel een groot handelsblok, maar heeft in de machtspolitiek weinig in te brengen. Rusland lijkt in opkomst, maar heeft een zwakke basis omdat het door corruptie en machtsmisbruik geplaagd wordt. Bovendien is er sprake van een sterk krimpende bevolking. De opkomst van China en India is overduidelijk. Zo ontstaat er volgens Voorhoeve een wereld met drie hoofdrolspelers, India, China en de Verenigde Staten, en een groep met een minder prominente rol: Rusland, Brazilië, Japan.
Europa kan de vierde topspeler worden als zij in staat is haar eigen leiding effectiever te maken.
Voorhoeve voorziet niet dat de hoofdrolspelers oorlog met elkaar zullen gaan voeren. Zij concurreren liever economisch met elkaar. Het oorlogsrisico zal in de toekomst vooral komen van zwakke en slecht geleide staten, waar grote onrust en armoede blijven heersen. Dit risico wordt versterkt door de voortgaande bevolkingsgroei, klimaatverandering en uitputting van de natuur door overexploitatie.
Nederland is in staat om op internationaal niveau invloed uit te oefenen. De Nederlandse staat, economie en samenleving stonden de afgelopen decennia goed aangeschreven en worden als modern gezien. Actief meedoen in de internationale organisaties is daarbij een eerste vereiste. Verder moet Nederland natuurlijk wel zelf doen wat ze internationaal propageert. Dat geldt bijvoorbeeld voor een actieve steun aan Europese samenwerking, het milieubeleid en de bijdrage aan ontwikkelingssamenwerking. Op al deze thema’s lijkt Nederland een terughoudender opstelling te kiezen.
Joris Voorhoeve heeft een toegankelijk overzichtswerk geschreven over de belangrijkste problemen die de wereld bedreigen. Het boek is gelardeerd met interessante intermezzo’s over betrokken personen die het verschil maken door in uitzichtloze situaties stand te houden en resultaten te boeken. Aan het slot van zijn boek komt Voorhoeve met een overzicht van wat op mondiaal, nationaal en lokaal en persoonlijk niveau kan bijdragen aan oplossingen. Daarmee spreekt hij de lezer direct aan om van het lezen van zijn beschouwingen over de wereldproblemen zelf te veranderen. Hoewel het boek op sommige punten wat ver uitweidt en daarmee de lezer van de hoofdlijnen doet afdwalen, is het bijzonder lezenswaardig en beslist een aanrader.
Bert van Ravenhorst,
Juli 2011.
Meer weten?
Via managementboek.nl
Klimaatonzekerheid, burgeroorlogen en strijd om grondstoffen drijven de spanningen in de wereld op. Eén op de zeven mensen lijdt dagelijks honger. Ondertussen blijft de wereldbevolking groeien. De wisselwerking van consumptiegroei van de rijken met de diepe armoede en zwak of kwaadaardig bestuur in derde-wereld landen, verspreiding van wapens en nieuwe ziekten wordt desastreus als zij niet door beter beleid wordt gekeerd.
In 'Negen plagen tegelijk' geeft Joris Voorhoeve aan wat iedereen zelf kan ondernemen, wat Nederland kan bijdragen en hoe de Europese Unie en de VN de grote vraagstukken kunnen aanpakken. Persoonlijke geschiedenissen van mensen die onrecht aanvechten bewijzen wat een verschil geïnspireerde personen kunnen maken. Ze geven de lezer moed de bedreigingen van de 21ste eeuw het hoofd te bieden.
Inhoudsopgave
Een stem uit 2050?
1. Inleiding: de negen plagen van onze tijd – verontrustende trends 2011-2050
2. Mondiale ethiek
3. Van zeven naar negen miljard zielen
4. Eén miljard lijdt honger
5. Ziekten, plagen en rampen
6. Conflicten en wapengeweld
7. Kaalslag van de natuur
8. Mondiale migratie
9. Energieverslaving
10. Zwak of kwaadaardig bestuur
11. Zwakker internationale organisaties
12. Nationaal: wat kan Nederland doen?
13. Lokaal: wat kun je zelf?
14. Tijdig bijsturen
Overzicht van de 30 belangrijkste conclusies en aanbevelingen.
Zie verder: http://www.managementboek.nl/boek/9789025434632/
negen_plagen_tegelijk-joris_voorhoeve?affiliate=1910
