Enkele weken geleden gaf Trouw een weekendbijlage uit over de film “Oceans”. Een indrukwekkende film van Jacques Perrin en Jacques Cluzaud over het leven in de oceanen. Trouw schetste een somber beeld over de oceanen. Waar je geneigd bent te denken dat de oceanen zo groot zijn dat ze wel wat kunnen hebben, bleek dat het leven in de oceanen onder invloed van menselijk handelen al behoorlijk aan kwaliteit en diversiteit heeft ingeboet. In de film worden prachtige beelden getoond van de schoonheid van de oceanen. Slechts marginaal wordt aandacht besteedt aan de bedreigingen van de oceanen door menselijk handelen. In de Trouwbijlage wordt dit uitgebreid gecompenseerd. De schrik zat voor mij in de combinatie van enerzijds prachtige beelden en anderzijds schrikbarende aantasting van de natuur.
Wetenschappers weten relatief weinig van de oceanen. De mens heeft als aardbewoner voornamelijk het leven op het land bestudeerd. We staan pas aan het begin van onderzoek van de oceanen. Voor de wetenschap is het belangrijk dat we meer te weten komen over hoe dieren reageren op veranderingen en hoe we toekomstige ontwikkelingen kunnen voorzien. Het is wel te hopen dat de kennis zich zo snel uitbreidt dat deze ook nog op tijd gebruikt kan worden om verdere ecologische rampen te voorkomen. Toch is nu al wel duidelijk dat de oceanen behoorlijk te lijden hebben gehad van menselijk ingrijpen. Door visvangst, vervuiling en klimaatsopwarming wijzigen zee-ecosystemen snel.
Visvangst en jacht hebben de meeste grote dieren uitgeroeid of gedecimeerd. Als gevolg hiervan hebben kleine visjes en ongewervelde dieren zich vermenigvuldigd. Doordat de commerciële soorten overbevist en daardoor schaars werden, werd gevist op grotere diepten. Daar leven echter veel vissen die slechts langzaam groeien en laat geslachtsrijp zijn, waardoor overbevissing snel leidde tot uitroeiing. De keizerbaars, bijvoorbeeld, kan honderd jaar worden, maar is niet voor zijn dertigste geslachtsrijp. Trouw concludeert dat de visvangst al dertig jaar geleden de natuurlijke limiet van de oceanen heeft bereikt.
De zeestromen nemen ons afval mee naar afgelegen streken. Sporen van de schade die hierdoor ontstaat zijn nauwelijks zichtbaar, zodat het lijkt alsof de vis en de zee gezond zijn. Schijn bedriegt. Oceanen voeren jaarlijks tonnen plastic mee die vissen vergiftigen en zeebodems bedekken met afval. Hierdoor ontstaan zones waar geen leven meer bestaat. In deze dode zones is geen zuurstof meer aanwezig. In 2008 zijn er tweehonderd van zulke zones geteld, een derde meer dan in 2006. Ontwikkelingen gaan dus snel.
Door de verwarming van het water in de oceanen ontwikkelen soorten die in warm water leven zich sneller en verliezen we soorten die in koud water leven. Een evenwicht van eeuwen wordt zo snel verstoord.
Een gevolg van overbevissing is ook dat er steeds minder vis beschikbaar is voor bevolkingen van de derde wereld die er afhankelijk van zijn. Grote schepen uit rijke landen plunderen hun viswateren, zodat er in die landen altijd vis aanwezig is. De verdeling van de visvangst tussen rijke en arme landen wordt daardoor steeds onrechtvaardiger. Wat ook gebeurt is dat tonnen vis, schaaldieren en weekdieren in zee terug gegooid worden omdat klanten er niet om vragen. Tegelijkertijd worden vissen gevangen voor kwekerijen van vogels, vee en vissen. Om vissen in kwekerijen een kilo te laten groeien is een veelvoud van dit gewicht aan voedsel nodig.
Er is ook een andere kant van de medaille. Veel van de effecten hierboven geschetst zijn omkeerbaar. Door vissen en hun leefgebieden te beschermen is herstel opgetreden. Veel grote soorten zijn zo van de ondergang gered en ook zeeën die beschermd zijn, zijn nu weer schoner. De Baltische Zee is hiervan een aansprekend voorbeeld. Deze voorbeelden zijn hoopgevend en tonen aan dat het zinvol is om voor het milieu op te komen.
Bert van Ravenhorst,
December 2010.
Meer weten?
DVD
Oceans
Jacques Perrin
Boek
Oceans / Nederlandse Versie
–
