Samenvatting van het artikel ‘Genezen met placebo’s’. Geschreven door Lia Grainger, Het Beste, oktober 2022, pagina 40.
In sommige trials blijken placebo’s krachtiger te werken dan het echte geneesmiddel.
Michael Wharrad wist het zeker. Hij had het echte medicijn gekregen. Bij de toen 72-jarige voormalige bankier was negen jaar eerder de ziekte van Parkinson vastgesteld. Nu was het 2017 en hij had een jaar lang deelgenomen aan een trial waarin onderzoekers wilden testen of een geneesmiddel dat was goedgekeurd voor de behandeling van Diabetes type 2 ook de symptomen van Parkinson kon verlichten. Wharrad kreeg dagelijks een dosis van het medicijn of het placebo. Maar hij wist niet wat hij kreeg. Dit jaar voelde hij zich beter worden. Zijn gewrichten deden minder pijn, hij kon makkelijker opstaan uit een stoel en een blokje omlopen. Iedereen vond dat het duidelijk beter met hem ging. Groot was zijn verrassing toen hij las dat hij een placebo had gekregen. Hij kon het gewoon niet geloven. ‘Ik voel me zoveel beter!’, zei hij.
Wat is een placebo?
Een placebo kan een suikerpil, zoutoplossing of een glas gekleurd water zijn. Het is een inerte behandeling die geen fysiologische respons zou moeten veroorzaken. In geneesmiddelentrials blijken placebo’s vaak veel krachtiger te werken dan het geneesmiddel dat wordt getest – en zij zouden wel eens de sleutel kunnen zijn tot een vermindering van onze afhankelijkheid van medicijnen. Het placebo-effect treedt op wanneer de hersenen het lichaam ervan overtuigen dat een schijnbehandeling authentiek is. De ervaring leert daarbij dat alleen al de ervaring dat je behandeld wordt, invloed heeft op hetzelfde deel van onze fysieke hersenen dat fysieke gewaarwordingen zoals symptomen verwerkt.
Placebo-onderzoek als zelfstandig onderzoekdomein
Placebo-onderzoek is nu een zelfstandig onderzoekdomein geworden en deskundigen menen dat we strategieën die tot krachtige placebo-effecten leiden, moeten integreren in klinische behandelingen.
Onderzoek laat ook zien dat bij placebo’s die werken verwachtingsmanagement een rol speelt. Interessant is ook de ontdekking dat placebo’s ook kunnen werken als je weet dat je ze krijgt,
Verder kunnen ze werken door ‘farmacologische conditionering’ – als artsen patiënt ‘leren’ te reageren op een placebo door eerst het echte medicijn te geven. Bij dat laatste blijkt het placebo-effect groter en langduriger.
Sommige medicijnen niet langer beter dan placebo’s
In de afgelopen twee decennia hebben wetenschappers en farmaceutische bedrijven gemerkt dat placebo’s patiënten zo goed helpen dat sommige medicijnen niet langer beter werken dan placebo’s. Niet omdat de medicijnen niet effectief zouden zijn, maar omdat de macht van de geest over het lichaam lijkt toe te nemen. Die toename wordt niet goed begrepen, zegt Lene Vase, hoogleraar aan de Universiteit van Aarhus, maar is voor farmaceutische bedrijven wel een probleem. ‘Sommige geneesmiddelen die in het verleden werden goedgekeurd, zouden het vandaag afleggen tegen een placebo’, zegt ze.
Professor Jeffrey Mogil van de McGill University in Montreal publiceerde een onderzoek waaruit bleek dat het placebo-effect inderdaad sterker is geworden, vooral in de Verenigde Staten. ‘Misschien werken bepaalde medicijnen maar we kunnen het niet bewijzen omdat ze placebo-respons, die krachtiger is geworden niet kunnen verslaan.’ Waarom is dat zo? Mogil stelt dat omdat Amerikaanse geneesmiddelen trials vaak ruim zijn gefinancierd en in mooie klinieken worden gehouden, de patiënt geconditioneerd is om te denken dat, omdat het bedrijf veel geld uitgeeft aan het medicijn, het wel moet werken! Maar ook reclame over farmaceutische bedrijven zelf, als geneesmiddelenfabrikant (‘genezer’), kan gemakkelijk een rol spelen.
Open-Label-Placebo’s
Ted Kaptchuk van Harvard University laat in onderzoek zien dat ook het woord ‘placebo’ als opschrift een verbeterend effect kan hebben. Zijn team gaf een aantal patiënten met prikkelbare darmsyndroom inactieve pillen met dat opschrift. Bij deze patiënten trad een verbetering van 60% op terwijl die bij patiënten die niet werden behandeld slechts 35% bedroeg. Het klink misschien onwaarschijnlijk , maar de effectiviteit van deze ‘open-label placebo’s’ soms ook ‘zuivere placebo’s’ genoemd is ook in talloze andere studies aangetoond. Het leven van sommige mensen die hebben deelgenomen aan open-label placebo’s blijkt significant en blijvend verbeterd. Het belangrijkste ingrediënt voor een succesvolle behandeling is eerlijkheid, geen truc, betoogd Kaptchuk. Ze werken als de patiënt de arts vertrouwt. Maar duidelijk is dat de toepassing van ‘open label placebo’s’ voor bepaalde aandoeningen het medicijnverbruik kan verminderen.
In 2017 kwamen Kaptchuk en dertig andere placebo-onderzoekers bijeen in Leiden om officiële aanbevelingen op te stellen voor het gebruik van open-label-placebo’s door artsen. Een aantal hiervan zijn gepubliceerd in het tijdschrift ‘Psychotherapy and Psychsomatics’.
Max Herold
Oktober, 2022
