Maatschappelijke ineenstorting of niet: de (on)beheersbaarheid van virussen.

Het is een lijn de laatste jaren in de media: meer en meer artikelen over virussen en bijbehorende ziekten die steeds moeilijker met bestaande geneesmiddelen en vanuit bestaande medisch-farmaceutische paradigma’s behandeld kunnen worden. Sommigen spreken over het einde van de werking van antibiotica.

Toen ik recentelijk (lees: 2014) dit thema besprak met een bevriende arts uit het reguliere circuit, maakte die de opmerking:”Het is niet meer de vraag óf er onbeheersbare virussen de hele wereld gaan treffen maar meer….wanneer.”

Je kunt je de vraag stellen of deze arts gelijk heeft. Komt die voorspelling uit of niet? Enkele jaren daarvoor had ik dit thema (virusontwikkelingen) eerder verkend, op een tweetal avonden, met enkele verontruste ouders in de vorm van vier mogelijke toekomstscenario’s. 

Die ouders dachten na over de toekomst van hun kinderen en maakten zich zorgen over de effecten van vervuiling en andere zaken op de wereld waarin hun kinderen komen te leven. Op de vraag wat dan een mogelijke wereld was waar hun kinderen in zouden komen te leven, was het antwoord: nieuwe onbeheersbare gezondheidsproblemen. Voortkomend uit de vervuilde context. In het bijzonder ‘virussen’. 

Toekomstscenario’s, gemaakt met de zog. scenariomethode, helpen dan om gerichter rond een thema meerdere toekomsten, die zelfs tegelijkertijd kunnen plaatsvinden, in beeld te krijgen. Zo heb ik ook met deze ouders gedaan. Geen wetenschappelijke exercitie maar gewoon eens toekomstproblemen en mogelijkheden aftastend vanuit het thema ‘virusbeheersing’. Onderstaand vind je het resultaat.

De scenariomethode
Eerst iets over de scenariomethode. Bij de scenariomethode creëer je op een systematische manier meerdere plausibele toekomstbeelden (scenario’s) zonder dat je gaat zeggen dat één van de toekomstbeelden hét wordt. Met andere woorden de verschillende scenario’s hebben evenveel geldigheidswaarde. Het zijn mogelijke vaarwaters waar je in terecht kan komen en waar je niet veel invloed op kunt uitoefenen. Het zijn contexten die gaan ontstaan. In de praktijk zie je vaak dat van alle scenario’s tegelijkertijd wel iets uitkomt.

Als je dan beleid maakt, stel je, in termen van robuustheid de vraag: Hoe werkt beleidsmaatregel X uit in de verschillende scenario’s? Maar ook stel je de vraag: Als scenario X volledig werkelijkheid gaat wordt, wat moet je dan nu al beleidsmatig in de steigers gaan zetten?

Naast een inventarisatie van (belangrijke) trends, kijk je als je scenario’s wilt ontwerpen naar welke van die trends het belangrijkst en het meest onzeker zijn? Zo ook in dit kroeggesprek. Bij de methode van toekomstscenario’s kruis je de twee belangrijkste meest onzekere dichotoom (of/of) gemaakte variabelen met elkaar.

De gekozen twee kernvariabelen
Voor wat betreft de keuze van de kernvariabelen, één van die twee kan ook wel eens het thema zelf zijn, dat ‘dichotoom’ wordt gemaakt als één van de twee kernvariabelen. Zo ook hier:

Virussen blijven beheersbaar <-> Virussen worden onbeheersbaar

De ander gekozen kernvariabele is:

volgzaamheid <-> onafhankelijk (durven) denken.

Bij de laatste (onafhankelijkheid) durven mensen zich los te maken van de invloed van o.a. bestaande geneeskundige paradigma’s en gaan opzoek naar alternatieve/aanvullende paradigma’s. 
Ze worden bewuster van de grenzen van de oude paradigma’s.

Enkele van de door de ouders genoemde trends

Door ouders gekozen assen:

SCENARIO 1: FARMACIE (EN KLASSIEK MEDISCH PARADIGMA) ALS BLIJVENDE HELD
Mogelijk hypothetisch sterftecijfer:  10% van de mensheid in vijf jaar tijd.

Dat de wereld anders aan het worden is, bleek in 2025 uit een aantal opkomende trends. Er is sprake van een disruptief tijdperk. Zeker ook wat de gezondheid betreft van mensen. De genezende effect van antibiotica, waar zeer veel geneesmiddelen op gebaseerd waren, begonnen nog sterker af te nemen. Meer en meer virussen en bacteriën waren er resistent voor geworden.

Maar ook malaria begon in de westerse wereld weer op te komen. Tegelijk met de constatering dat de dodelijkste malariaparasiet in Afrika immuun was geworden tegen een van de krachtigste pillen. 

Ook de grootschaligheid van varken en kippenboerderijen, met de bijbehorende monocultuur, maakte dat bepaalde virussen zich razendsnel konden ontwikkelen en verspreiden. Het was een tijd waarin de gemiddelde burger meer en meer openstond voor complementaire geneeskunde. Bovenstaande ontwikkelingen maakten dat zowel de farmaceutische wereld als de overheid zich toenemende zorgen begonnen te maken. En niet alleen vanwege mogelijke concurrentie van complementaire geneeskunde versus de klassieke geneeskunde.  

Het werd steeds plausibeler dat er zich virussen konden ontwikkelen die, te vergelijken met de pest vroeger, hele volksstammen om zeep zouden kunnen helpen. Dit omdat er mogelijk geen geneesmiddelen meer tegen zouden. E.e.a. leidde er toe dat de farmacie, gestimuleerd door de Ministeries van Volksgezondheid, de vraag centraal stelde wat er kan worden gedaan bij de uitbraak van een dodelijk virus. Natuurlijk, er waren de gebruikelijke quarantainemaatregelen, maar men begon ook bewust in te zetten op research en ontwikkelmogelijkheden om versneld geneesmiddelen en hygiënemogelijkheden te kunnen vinden en ontwikkelen voor een plotseling opkomend nieuw virus.

Er werden nieuwe testen ontwikkeld en mogelijkheden werden geschapen om sneller nieuwe verbanden te kunnen detecteren. Daarnaast ontwikkelde de overheid effectieve draaiboeken tegen plotselinge uitbraken van voor de mens dodelijke virussen. Dit bleek niet voor niets te zijn. Toen in 2016 er een uitbraak plaatsvond van een nieuwe dodelijke variant van het vogelgriepvirus, stierven er weliswaar een groot aantal mensen. Maar mede dankzij de maatregelen die eerder waren uitgedacht, bleef deze uitbraak beheersbaar.

In de jaren erna werden overheid en farmaceutische wereld, in samenwerking met universiteiten en universitare medische ziekenhuizen, nog vaker op de proef gesteld maar ze hadden gezamenlijk een vermogen ontwikkeld om snel nieuwe en betaalbare antimiddelen als ook individuele beschermingsmogelijkheden te ontwikkelen gecombineerd met slimme draaiboeken die aangepast konden worden al naar gelang de situatie die zich voordeed. De economie was in die jaren weliswaar teruggelopen maar zowel farmacie, overheid als burger konden gezamenlijk voldoende middelen genereren om te nieuwe middelen en maatregelen betaalbaar te houden.

SCENARIO 2: WETTELOZE GEZONDHEID
Mogelijk hypothetisch sterftecijfer: 60 % van de mensheid in 5 jaar tijd.

Dat er 2012 ambtenarenmoppen werden gemaakt, was al lang geen uitzondering meer. Wat nieuw was, was dat het geloof ‘tegen’ in plaats van ‘in’ de overheid zulke vormen aan begon te nemen dat mensen systematisch begonnen te muiten tegen de overheid. De aanleiding daarvoor waren al maar groter wordende economische crisis. maakte dat mensen pas echt in de schulden kwamen en in toenemende mate het hoofd boven water moesten houden. Ook Nederland als land stond in 2025 op de rand van een faillissement. Geld voor publieke voorzieningen was er bijna niet meer. Garantieregelingen konden niet meer worden gehandhaafd en dat maakte dat talloze mensen naar hun geld op de bank konden fluiten. Ook malversaties van grote bedrijven kwamen meer en meer aan het licht. Zoals de wijze waarop farmaceutische bedrijven nieuwe ziektes en afwijkingen creëerden teneinde meer omzet te genereren.  Niet alleen het geloof in wetenschap zelf werd aangetast maar ook aan producten voortvloeiend uit de wetenschap. Zeker voor wat farmacie betreft. Deze ontwikkeling werd versterkt door het niet meer effectief functioneren van antibiotica als geneesmiddel en de opkomst van voor de mens dodelijke virussen. Er waren geen geneesmiddelen tegen en het enige dat restte was hygiëne en quarantaine. De politieke fragmentatie en het bijbehorende populisme gaven een stimulans aan de verdere verslechtering van  de slagkracht van de overheid . Er ontstond voedselschaarste omdat door de grote aantallen sterfgevallen, in sommige gebieden oplopend tot meer dan 50% van de bevolking het hele maatschappelijke, logistieke en productiesysteem plat begon te vallen. Ook leger en politie hadden niet afdoende mankracht meer. Dat leidde tot de snelle opkomst van maffia-achige bendes. De vraag begon te worden:”Wie is de baas op straat?” De wetteloze situatie die daar verder uit escaleerde maakte dat er een nieuw soort tweedeling kwam. Zij die zich lijfwachten konden permitteren en bescherming wisten te organiseren en degenen die dat niet konden. De uitvaartbranche beleefde gouden tijden. Het was een tijd geworden anno 2025 van ‘ieder voor zich en God voor ons allen!’

SCENARIO 3: EN NU KIEZEN WE ÉCHT BEWUST.
Mogelijk hypothetisch sterftecijfer als gevolg van virussen: 20% van de mensheid in 5 jaar tijd

Het begon allemaal heel onschuld met een arts die een oproep deed op Twitter. Help!!! Ze constateerde dat de invloed van de farmacie op de media de spuigaten uitliep. Een artikeltje in de Margriet over voedselschimmel en waarom zalf X daar zo goed tegen hielp, leidde in haar praktijk de dag erna elke keer weer tot vele patiënten die zalf X van haar wilden. En bovendien, waarom geen onafhankelijk onderzoek naar niet of slechtwerkende medicijnen die door farmaceutische bedrijven ‘slim’ werden verkocht. Zou een hoop in de ziektekosten schelen. Bovendien, 50 procent van het succes van geneesmiddelen wordt bepaald door het placeboeffect, had onderzoek laten zien. Kunnen we niet meer met dat placeboeffect doen?

Haar ‘Call to Action’ op Twitter trok veel aandacht. Die raakte een snaar aan, mede door de vele verhalen over manipulatie van wetenschappers, beïnvloed door de eerdere publicaties van bijvoorbeeld Naomi Oreskes en Erik Conway (Merchants of Doubts). Wat in de onderstroom van de maatschappij bij velen leefde, kwam tot volle uitbarsting. Genoeg is genoeg. Genoeg van de manipulatie, genoeg van milieuvervuiling door geneesmiddelen en pillen, ook voor virussen. Het waren vervuilingen die met technologie niet meer op te lossen waren en nu direct terug begonnen te slaan op de mensen zelf. Het denken in groot, groter en grootst, steeds meer ‘parties, glitter en glamour’ en ‘greed is good’ van enkele machtige bestuurders en bedrijven, begon in zijn tegendeel om te slaan. Mensen begonnen hun eigen macht terug te claimen. Ze creëerden eigen geldsystemen voor het stimuleren van de lokale economie, ‘Voedsel met natuurlijke voedingswaarde’ en ‘sobere luxe’ werden een ‘way of life’.

In die hele context en setting, ontstond veel meer aandacht voor vormen van genezing die niet op basis van pillen gebeurde. Een paradigma-shift vond plaats ten faveure van de complementaire geneeskunde. Daar ontstond ruimte voor omdat de complementaire geneeskunde niet meer werd gehinderd door de deels van haar voetstuk gevallen wetenschap en degene (o.a. farmaceutische bedrijven) die deze hadden beïnvloed. Energetische geneeswijzen en andere vormen van een gezond en sober leven begonnen langzaam plaats te nemen naast de oude gevestigde ‘wetenschappelijke orde’. Nieuwe energetische geneeskundige paradigma’s gingen het klassieke medische, meer materiële model aanvullen en de nieuwe combinaties die daaruit voortkwamen, leidde tot nieuwe inzichten in het omgaan met en het beheersen van ziektekiemen.

Dat maakte dat er met veel meer respect met de aarde werd omgegaan. Ze werd gekoesterd als een huis waarin we met zijn allen leefden en dat je niet zo maar, zonder consequenties,  kon beroven van alles wat er in zat (grondstoffen etc.). Al deze zaken zetten een systeemomkeer in werking gezet verreweg de meeste mensen weer nuchter, verantwoord en biologisch respectvol leerden omgaan met lichaam, voeding, gezondheid en geest.

SCENARIO 4: DE OUDE ORDE BLIJFT (DEELS) DE NIEUWE ORDE.
Mogelijk hypothetisch sterftecijfer: 50% van de mensheid in 5 jaar tijd.

Het was een karakteristiek ‘tipping point’ effect. Alsof heel wat ontwikkelingen in een keer samenkwamen. Een soort jackpot maar dan in negatieve zin. Eerst was er de economische crisis, daarna in 2016 de onbeheersbare virussen (klassieke geneesmiddelen zoals antibiotica werkten niet meer) met als effect: grote sterftecijfers en ten slotte een volk dat in opstand kwam tegen ‘een staat die niks deed’. De farmacie investeerde meer in de psychofarmacie. Anti-stress en relax-middelen werden steeds populairder.

Maar diezelfde staat moest wel het gezag handhaven en deed dat met geweld. ME, soldaten en veiligheidstroepen werden ingezet om mensen in het gareel te houden. Dit machtsvertoon maakte dat mensen, ondanks alle ellende, zich schikten in hun rol. De ‘geweldsmacht’ tegen het uiteenvallen van het systeem, voldeed aan zijn staatstaak. De samenleving schreeuwde om een nieuwe leider. Iemand die wist hoe hij (of zij) met een crisis moest omgaan. Een Churchill Next Generation. Die kwam er ook. Een bestuurder met gezag. Dat gaf ook een zekere acceptatie. Nadat de sterftecijfers stabiliseerden, was het een beetje net als na een oorlog. Plannen werden gemaakt voor de afbraak van woningen (die waren er nu veel te veel). Maar ook milieukant werd extra zwaar aangezet omdat op de oude voet doorgaan meet de aarde en andere levensvormen niet meer kon. 

Conclusies: wat kunnen we leren van deze scenario’s?
Eigenlijk heel eenvoudig:

1. Als er geen paradigmaverbreding/verrijking komt in klassieke medisch-wetenschappelijke paradigma’s, loop je vroeg of laat tegen situaties op die mogelijk niet meer beheersbaar worden. Gewoom omdat het vigerende genezende ‘probleemoplossende paradigma’ er geen oplossingen voor biedt dan wel dat het teveel negatieve spinoffs creëert (geneesmiddelen-milieuschade). Ook hier geldt: “De problemen van vandaag, zijn de oplossingen van gisteren (vanuit toenmalige paradigma’s).” En: “De problemen van de toekomst zijn de oplossingen van vandaag.”
2. Uiteraard draaiboeken en crisisscenario’s ontwikkelen/blijven aanpassen aan een veranderende wereld, voor megapandemieën.
3. Expliciet verkennen wat mensen zélf kunnen doen om zo’n situatie te overleven. Hoe bescherm je jezelf tegen virussen? Hoe help je je eigen immuunsysteem? (Denk aan voldoende/goed bewegen, goede voeding, voldoende slaap, psychologisch in balans etc.)
   Interessant wordt ook de vraag: “Kan een immuunsysteem (of kan ik mijn eigen immuumsysteem) versneld leren omgaan met nieuwe complexere virussen?”
4. Bewust nagaan wat te doen bij een maatschappelijke sterfte-collapse lijkt geen overbodige luxe. Bij dergelijke grote aantallen sterfgevallen stopt het functioneren van de maatschappij omdat simpelweg supermarkt, politie, openbaar vervoer etc. moeilijker kunnen functioneren.
   Dergelijke grote organisaties zouden zich kunnen voorbereiden op een ‘wat-als-scenario’. Wat te doen in zo’n situatie?

Max Herold
December 2014