𝗗𝗲 𝘄𝗲𝗿𝗲𝗹𝗱 𝗶𝗻 𝟮𝟬𝟮𝟰

Ieder jaar publiceert The Economist in december de verwachtingen over internationale ontwikkelingen voor het volgende jaar. The Economist slaagt er altijd weer in om in kort bestek de voornaamste thema’s die op ons afkomen neer te zetten. Het geeft een beeld van de uitdagingen en gevaren die ons te wachten staan. Interessant ter voorbereiding op 2024 maar ook als naslagwerk gedurende het jaar.

De belangrijkste thema’s voor 2024 zijn de oorlogen in Oekraïne en Gaza. Daarbij komen de vele verkiezingen die op ons afkomen, onder andere in de Verenigde Staten. Ook de rivaliteit tussen China en de Verenigde Staten zal onze aandacht blijven trekken.

Oekraïne

Hoe de oorlog zal verlopen hangt voor een groot deel af van de vraag of de steun vanuit de Verenigde Staten en Europa voor Oekraïne voldoende blijft om de oorlog voort te zetten. Veel hangt af van het verloop van de Amerikaanse verkiezingen. Als Trump wint, dan wordt het moeilijk voor Oekraïne.

Het zal waarschijnlijk weer een winter worden met lange afstand beschietingen van beide kanten. Rusland zal opnieuw de energie installaties bestoken. Aan het front zullen niet veel verschuivingen plaatsvinden. Mobilisatie van verse troepen zal aan beide kanten een belangrijke opgave zijn.

Aanvankelijk nam Amerika de leiding in de steun voor Oekraïne. In 2023 heeft Europa de rol als grootste verlener van militaire steun overgenomen. Een vraag is ook hoe de wens van Oekraïne om tot de EU toe te treden wordt ingevuld.

Poetin heeft als tactiek wachten tot het Westen moe wordt van de oorlog. Noch Oekraïne, noch Rusland heeft behoefte aan vrede op basis van de status quo op het slagveld.

Geld is voor Poetin geen probleem omdat de inkomsten uit olie en gas genoeg opleveren. Als de prijzen van olie en gas stijgen vanwege de onrust in het Midden-Oosten profiteert Poetin nog eens extra.

Gaza

In 2023 was sprake van enige toenadering met de overeenkomst tussen Saoedi-Arabië en Iran. De burgeroorlogen in Syrië, Yemen en Libië waren nog niet opgelost en de Golfstaten waren de nieuwe machtscentra in een omgeving die was uitgeput door oorlogen. Er is niet veel meer over van de rust. Inmiddels is er sprake van een bloedige oorlog in Soedan en heeft de aanval van Hamas op Israël tot een verschrikkelijke oorlog geleid waarvan het einde nog niet in zicht is en escalatie in de regio dreigt.

Een vraag is hier of het conflict verder zal escaleren in de regio of dat het uiteindelijk ook kan leiden tot een duurzame vrede in het Midden-Oosten. Nieuw leiderschap zal er naar verwachting komen, zowel in Israël, waar Netanyahu zwaar bekritiseerd wordt en het de vraag is of de leiders van Hamas de strijd zullen overleven. Ook zien we dat de steun voor Israël afbrokkelt naarmate de oorlog voortduurt en het aantal slachtoffers stijgt. De dreiging van een tweede front vanuit Libanon door Hezbollah is nog steeds reëel.

Hoe moet het verder na de oorlog? Een helder plan voor bijvoorbeeld een twee staten oplossing is er niet. De grote vraag blijft dan ook hoe een stabiele situatie kan worden gevonden.

Meer conflict

Nu Amerika niet meer de enige grootmacht is op mondiaal niveau zullen we zien dat vele conflicten die lang bevroren waren oplaaien. De weerstand tegen de Amerikaanse dominantie is sterk en nu de relatieve kracht van Amerika is verminderd grijpen zij hun kans. De rivaliteit tussen China en Amerika versterkt dit proces naar verwachting.

Ook zien we dat landen als China, India, Turkije en Rusland vinden dat de internationale organisaties steeds minder hun belangen vertegenwoordigen. Ze hechten er minder waarde aan en vormen hun eigen regionale samenwerkingsverbanden.

Verkiezingen

In 2024 zullen in meer dan zeventig landen verkiezingen worden gehouden. Meer dan de helft van de wereldbevolking gaat dit jaar naar de stembus. Helaas betekent dit niet dat deze allemaal eerlijk en vrij zullen verlopen.

De verkiezingen in Amerika zullen naar verwachting verdere polarisatie in het land aanwakkeren en vol vuilspuiterij zijn.

De meeste verkiezingen vinden plaats in Afrika, maar inwoners daar hebben steeds minder vertrouwen in de democratie. Coups worden steeds meer gepleegd. Vanaf 2020 zijn negen regeringen door een coup aan de macht gekomen.

Europa

Ook de EU gaat naar de stembus. De vraag is of de centrumpartijen een meerderheid behouden of dat nationalisten de overhand krijgen. De verwachting is dat de centrumpartijen het zullen redden. Als dat zo is en als mevrouw Van der Leyen aanblijft kan meer van hetzelfde worden verwacht: steun voor Oekraïne, samenwerking met Amerika, uitbreiding van de Europese Unie en meer maatregelen gericht op duurzaamheid.

Amerika

Een tweede overwinning van Trump zal leiden tot instabiliteit en een isolationistische politiek in een tijd waarin er veel onrust is in de wereld. De grootste bedreiging voor Amerika’s invloed in de wereld lijkt echter de binnenlandse politieke malaise.

Het wordt spannend hoe de strijd verloopt. Zeker nu Trump tegelijk met de verkiezingsstrijd te maken heeft met meerdere rechtszaken tegen hem. Zijn strategie zal neerkomen op in beroep gaan en uitstellen van behandeling. Het is de vraag of deze man geschikt is om het land te leiden. Hetzelfde geldt voor Biden gezien zijn leeftijd.

Latijns-Amerika

Bij aanvang van 2023 leek het alsof er een meer progressieve wind ging waaien omdat twaalf van de negentien landen een linkse regering hadden. Met de komst van de populist Milei in Argentinië kan de stemming veranderen. Daarnaast hebben regeringen in Mexico, Colombia en Chili te maken met zwakker mandaat. De politieke constellatie in Latijns-Amerika wordt zo complexer in 2024.

Azië

India kan bij de verkiezingen in 2024 weleens op een keerpunt komen. Sinds Modi aan de macht kwam is India van de tiende economie in de wereld naar de vijfde plaats gegaan. Tevens is het land een cruciale partner geworden van Amerika als het gaat om terugdringen van China. Tegelijk zijn er aanwijzingen dat Modi de politieke oppositie onderdrukt en moslims benadeelt. Het is daarmee de vraag hoe de democratie zich ontwikkelt in 2024.

Ook Taiwan gaat naar de stembus. Gezien de groeiende Chinese dreiging is het hier van groot belang of de partij voor onafhankelijkheid wint of de partij die meer toenadering tot China wil.

Nu Rusland de aandacht primair richt op Oekraïne zien de republieken in Centraal-Azië ruimte voor een meer onafhankelijke koers. Voor hen is vooral China interessant om de relaties mee aan te trekken, maar er is ook toenadering tot Europa en Amerika.

China

President Xi Jinping heeft zijn topkader in 2023 ingrijpend gewijzigd. Hij kan echter onder druk komen te staan als de economie niet verbeterd en de relaties met het Westen niet goed gemanaged worden.

China zal twee deels tegenstrijdige doelen nastreven in 2024. Allereerst zal het landen stimuleren meer afstand van Amerika te nemen. Tegelijk zal het zich opwerpen als verdediger van globale eenheid. Het wordt interessant te zien hoe China dat vorm geeft in relatie tot de oorlog in Oekraïne en de verkiezingen in Amerika. China claimt neutraliteit in Oekraïne en het Midden-Oosten, maar versterkt tegelijkertijd de banden met Rusland, onder andere door meer olie en gas af te nemen. De verkiezingen in Amerika zijn van belang omdat kandidaten om het hardst zullen roepen tegen Chinese opmars in te zullen gaan.

De ontwikkeling van de Nieuwe Zijderoute, een netwerk van handelsroutes die het oosten en het westen verbinden, komt in problemen omdat de landen die geld leenden van China om infrastructurele projecten aan te gaan nu hun schulden niet meer kunnen betalen. Het is de vraag hoe China hiermee om zal gaan.

Midden-Oosten

In 2023 was sprake van enige toenadering met de overeenkomst tussen Saoedi-Arabië en Iran. De burgeroorlogen in Syrië, Yemen en Libië waren nog niet opgelost en de Golfstaten werden de nieuwe machtscentra in een omgeving die was uitgeput door oorlogen. Er is niet veel meer over van de rust. Inmiddels is er sprake van een bloedige oorlog in Soedan en heeft de aanval van Hamas op Israël tot een verschrikkelijke oorlog geleid waarvan het einde nog niet in zicht is en waardoor escalatie in de regio dreigt.

De afgelopen tijd was er weinig perspectief op een oplossing van het Palestijnse vraagstuk met corrupte regeringen van Hamas in Gaza en Fatah op de Westbank. Het is de vraag hoe het leiderschap nu verder gaat. Een helder plan voor bijvoorbeeld een twee staten oplossing is er niet. De grote vraag blijft dan ook hoe een stabiele situatie kan worden gevonden.

Afrika

De meeste Afrikaanse landen hebben niet de middelen om de economie uit het slop te halen, namelijk goed opgeleide arbeidskrachten, een efficiënte infrastructuur, betrouwbare energievoorziening en een stabiele regering. Daar komt nog bij dat er sprake is van een flinke bevolkingsgroei. Bij meerdere landen speelt schuldenproblematiek, met name schulden aan China. Voor veel Afrikaanse landen ziet de toekomst er daarom niet rooskleurig uit.

Energie

De transitie naar klimaatneutraal zal turbulent zijn. Tijdens de overgangsperiode waar we nu in zitten zal de vraag naar olie en gas nog steeds hoog zijn. De vraag naar grondstoffen die nodig zijn om de omslag naar groenere energie mogelijk te maken zal stijgen. Te denken valt aan koper, lithium en nikkel. Het pad naar een nieuw normaal zal gepaard gaan met vele onzekerheden. Ook de toenemende energiebehoefte van opkomende economieën in Azië speelt een rol, naast de algemene economische groei in de wereld. Gelukkig zien we positieve signalen dat het gebruik van zonne- en windenergie toeneemt en dat het bedrijfsleven steeds serieuzer werk maakt van de ontwikkeling van duurzame methoden van werken.

Economie

De Westerse economieën deden het beter dan verwacht in 2023, maar de zorgen zijn niet verdwenen. De hoogte van de rente is een aandachtspunt. Dat geldt ook voor de ontwikkeling van de economie in China. Hoewel inflatie lager zal zijn dan in de afgelopen jaren zal het nog steeds te hoog zijn. Ook de krapte op de arbeidsmarkt is een factor van betekenis waar zeker de Westerse economieën mee te maken hebben. De enorme schulden van de Amerikaanse overheid en de instabiele situatie in de wereld spelen ook zeker een rol. Evenals de schuldenpositie van veel landen.

En verder….

• Artificial Intelligence (AI) zal op veel meer plekken worden gebruikt en meer toepassingsmogelijkheden ontwikkelen. Daarmee wordt de vraag naar regelgeving steeds actueler.
• De Olympische Spelen in Parijs zullen hopelijk voor wat verbinding zorgen.
• Astronauten gaan weer in een baan om de maan cirkelen.
• Hybride werken neemt vaste vormen aan; er wordt gemiddeld één tot anderhalve dag thuis gewerkt.
• Meer technologie leidt niet tot minder arbeidsplaatsen, maar juist tot meer!

Bert van Ravenhorst,
Januari 2024

Bron: ‘The Economist, The World Ahead 2024, december 2023