In de jaren negentig dachten nog velen dat de Amerikaanse democratie het model voor de wereld zou worden. De Koude Oorlog was gewonnen. Maar die jaren lijken inmiddels een eeuwigheid geleden. De Amerikaanse democratie kraakt in haar voegen. Een oud-president accepteert de verkiezingsuitslag niet en typeert zijn opvolger als hoofd van een misdaadfamilie. Zijn aanhangers bestormden zelfs het Capitool-gebouw. De meester-populist wordt er van beschuldigd dat hij een staatsgreep heeft gepleegd. Democratische waarden worden ingewisseld voor haat en onverdraagzaamheid. De verdeeldheid tussen Republikeinen en Democraten is inmiddels zo groot dat het fenomeen van rode en blauwe staten steeds meer ingeburgerd raakt. Alsof een politieke en maatschappelijke โgrand canyonโ dwars door het land loopt.
Historicus Willem Post geeft sinds 1985 zijn visie op Amerikaanse politiek voor vele media in Nederland en Belgiรซ. Hij heeft zestien boeken gepubliceerd over met name het Amerikaanse presidentschap en de verkiezingscampagnes. Als Senior Research Associate โAmerikaanse politiekโ is hij verbonden aan Instituut Clingendael.
Meer weten?
De ziel van Amerika: democratie op drift
Auteur: Willem Post
Uitgeverij: Studio 92a, 2023
Klik op:ย https://www.managementboek.nl/boek/9789082783049/de-ziel-van-amerika-willem-post?affiliate=1910
Willem Post maakt zich oprecht zorgen, maar gelooft tegelijkertijd in de veerkracht van het land. Het is volgens hem nog niet te laat voor de Amerikaanse democratie, maar het is wel vijf voor twaalf.
In de jaarlijkse index van The Economist Group staat Amerika in de categorie van โgebrekkige democratieรซnโ. Het land scoort vooral zwak op โde politieke cultuurโ en โhet functioneren van de regeringโ. De almaar verder voortwoekerende polarisatie en de corrumperende invloed van zeer kapitaalkrachtige geldschieters in de verkiezingscampagnes, worden gezien als hoofdoorzaken van โde democratische achteruitgangโ in de Verenigde Staten. Het levert in het Amerikaanse Congres een patstelling op waardoor wetgeving en beleid worden belemmerd.
De woede lijkt groot onder de inwoners. Massaal zijn zij ontevreden over de hedendaagse politiek. Zij zoeken naar iemand die met oplossingen komt, maar worden telkens teleurgesteld. Obama leek zoโn verlosser, maar had te maken met een slechte erfenis van zijn voorganger. De woede op Hilllary Clinton was groot vanwege haar establishment gedrag. Donald Trump bleek de ultieme woedegeleider te zijn. Hij verklaarde de oorlog aan de overheid en bezocht de vergeten gebieden van Amerika. Het dieptepunt van het afglijdende Amerika vormde tijdens zijn presidentschap de volksopstand op 6 januari 2021 met de bestorming van het Capitool.
Het Amerikaanse medialandschap lijkt niet meer te passen bij een evenwichtige democratie. De kiezer heeft veelal zowel progressieve als conservatieve opvattingen, maar wordt door โeigenโ media in een klein benauwd โpashokjeโ geduwd waarin hij een radicaal profiel krijgt aangemeten. Het midden lijkt daardoor nauwelijks meer te bestaan, terwijl genuanceerd denken zeker aanwezig is.
De Amerikaanse democratie wordt steeds meer een โemoโcratie. Echte inhoudelijke debatten zijn zeldzaam geworden. Tot voorkort was er ook echt een breed midden in de Amerikaanse politiek, waar gematigde Democraten en Republikeinen elkaar regelmatig vonden. Zo kon belangrijke wetgeving worden gerealiseerd.
Er is sprake van een groot verschil tussen stad en platteland. De economische crisis van 2008-2009 heeft gezorgd voor een kaalslag op dit eertijds welvarende platteland. Vrijwel alle economische en gezondheidsindicatoren geven de grote achterstand van het platteland aan. Het is Trump gelukt die onvrede op te pikken en zichzelf te presenteren als vriend van het platteland.
Gezien het bovenstaande is het bijzonder dat de Biden-regering toch een indrukwekkende reeks van wetten en beleidsdaden door heeft kunnen drukken, deels met medewerking van meer gematigde Republikeinen. Resultaten op het terrein vaan klimaat, infrastructuur en onderwijs en stimulering van de economie. Toch leveren deze prestaties Biden nog weinig op in de opiniepeilingen.
Interessante parallellen worden getrokken met MacCarthy, Palin en de Teaparty, de Occupy-beweging, Reagan en Bush. Voor wie zich wil voorbereiden op het verkiezingsjaar is dit een interessant boek. Voor de meer gevorderde Amerika kenner geeft het boek weinig nieuws. Interessant is wel dat Post echt stelling neemt en oprecht bezorgd is over het Amerika waar hij zich sterk betrokken bij voelt.
Bert van Ravenhorst
Februari 2024
