Na de val van de Berlijnse Muur in 1989 leek het er op dat de liberale wereldorde de toekomst zou bepalen. Amerika was de enig overgebleven supermacht en zou het lichtend voorbeeld zijn in de wereld. Hoe anders liep het? De aanval op de Twin Towers, misstappen in het Midden-Oosten, de mondiale financiële crisis, de opkomst van China en Rusland als rivaliserende mogendheden en recentelijk het onvoorspelbare optreden van president Trump hebben ertoe geleid dat het optimisme na het ineenstorten van het Sovjet imperium is verdwenen.
Foreign Affairs laat wetenschappelijke experts aan het woord over de vraag wat nu een verstandige strategie kan zijn voor de komende decennia. Zij zijn het er in ieder geval over eens dat vasthouden aan de strategie van de liberale wereldorde niet meer kan. Tevens is voor hen duidelijk dat het probleem niet met de komst van Donald Trump is ontstaan.
Meer weten?
Foreign Affairs (2019). Searching for a strategy, Volume 98, Number 3, May/June.
Van oudsher werd de Verenigde Staten gezien als een betrouwbare leider in de wereld. De binnenlandse politieke situatie hielp om een stabiele externe politiek te voeren. Buitenlands beleid tendeerde naar het politieke midden in het Amerikaanse Congres en was daardoor voorspelbaar. Met de polarisatie die is ontstaan is dat niet meer vanzelfsprekend. De president kon nog wel eens de stabiele factor zijn te midden van het disfunctionele Congres. Na de komst van Trump is die stabiliteit verdwenen. Amerika heeft daarnaast de afgelopen decennia behoorlijk gezichtsverlies geleden door de idealen die zij altijd promoot te verkwanselen. Democratie, rechtsgelijkheid en mensenrechten zijn na onder andere Irak en de economische crisis onder Trump verder geërodeerd.
Volgens Mira Rapp-Hooper en Rebecca Friedman-Lissner is het tijd voor Amerika om de strategie bij te stellen. Niet liberale economische en politieke waarden najagen maar in plaats daarvan stimuleren dat ieder land in onafhankelijkheid zelfstandig politieke, economische en militaire keuzes kan maken. Belangrijk is ook dat wordt voorkomen dat een land de hegemonie verkrijgt in Azië, Europa of beiden. De grootste uitdaging ligt bij China. Accepteren van China als een regionale leider is iets anders dan te maken krijgen met een Chinese invloedsfeer die veel verder strekt dan de eigen regio. Dit vraagt nog steeds om militaire aanwezigheid en de bereidheid de verdragen gericht op wederzijdse hulp met landen als Japan, Zuid-Korea en de Filipijnen te blijven respecteren ten opzichte van een expansief China. In Europa is de dreiging minder sterk. Rusland is niet in staat om Europa te domineren, maar is wel een sterke militaire macht. Van de NAVO bondgenoten moet wel geëist worden dat zij militair hun verantwoordelijkheid nemen.
Stephen M. Walt prefereert een strategie die hij ‘offshore balancing’ noemt. Amerika zou alleen militair moeten interveniëren op plekken in de wereld waar het vitale belangen heeft. Amerika moet dan van de bondgenoten eisen dat zij zorg dragen voor hun eigen defensie. Vertrouwen op de kracht van diplomatie en het creëren van allianties passen daarbij als rol voor Amerika. De waarden waar het land voor staat moet zij uitdragen door het goede voorbeeld te geven en niet door dwang of dreiging met geweld. Primair zou Amerika zich moeten concentreren op China als enige belangrijke concurrent op het wereldtoneel.
Kori Schake geeft aan dat Amerika moet terugkeren naar de werkwijze van voor de omwenteling in Europa. Een benadering waarbij Amerika steun geeft aan landen die de Westerse waarden en belangen nastreven. Vasthouden aan allianties en diplomatie om gezamenlijk doelen te bereiken als werkwijze. Ook een bescheidener opstelling en meer verwachten van de bondgenoten horen bij deze strategie.
De artikelen rond dit thema geven in kort bestek inzicht in de worstelingen die Amerikaanse experts in internationale betrekkingen in het huidige tijdsgewricht kennen. Ook maken de artikelen duidelijk dat er de komende decennia heel wat zal veranderen. Zeker ook voor Europa! De opkomst van China en de dreiging van Rusland zullen blijven. De druk op Europa om qua defensie de eigen broek op te houden zal groter worden. Amerika moet meer vertrouwen op de kracht van diplomatie en de waarden waar het land voor staat uitdragen door het voorbeeld te geven.
Bert van Ravenhorst
December 2020
