De Chinese wereldorde komt eraan. In oktober 2017 stippelde president Xi de route uit. Als in 2049 de Volksrepubliek China zijn honderdste verjaardag viert, moet zijn ‘Chinese droom’ zijn uitgekomen: China is dan de leider van de wereld! Rob de Wijk stelt dat als China het mondiale machtsspel behendig speelt en koploper wordt van de nieuwe industriële revolutie van Internet of Things, nanotechnologie en Artificial Intelligence, het de wereldorde zal bepalen. Geholpen door de financiële crisis van 2008, president Trumps protectionisme, de ontregelende politiek van Poetin, de strijd om de Brexit en het opkomend nationalisme in Europa wordt de eenentwintigste eeuw de eeuw van China. Daardoor gaat de westerse wereldorde met zijn vrijmarkteconomie, internationaal recht, internationale instituties, democratie, mensenrechten en burgerlijke vrijheden op de schop. Hoe dit tij te keren, wordt het belangrijkste vraagstuk van onze tijd!
Rob de Wijk is hoogleraar internationale betrekkingen aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies. Hij houdt zich bezig met geopolitiek en internationale veiligheid.
Meer weten?
De nieuwe wereldorde: Hoe China sluipenderwijs de macht overneemt
Auteur: Rob de Wijk
Uitgeverij Balans, Amsterdam, 2019, 366 pagina’s
Klik op: https://www.managementboek.nl/boek/9789460039911/de-nieuwe-wereldorde-rob-de-wijk?affiliate=1910
Het boek is opgedeeld in drie delen. In het eerste deel gaat Rob de Wijk in op de sloop van de westerse wereldorde. Daarbij gaat het om de verdeeldheid binnen Europa, groeiend populisme, de opkomst van democratisch gekozen dictaturen in Polen en Hongarije, de provocaties van Poetin en het America First beleid van Trump. In het tweede deel wordt de opkomst van China besproken. Het is vooral de vastberadenheid waarmee China naar haar einddoel toewerkt die opvalt. Waar in ons democratisch systeem uitgegaan wordt van een vierjarige horizon werkt China gestaag toe naar doelen die in 2049 moeten zijn gerealiseerd.
Onderdeel van die strategie is de ontwikkeling van nieuwe Zijderoute waarmee China streeft naar controle over de infrastructuur naar landen en regio’s waar China haar grondstoffen vandaan haalt. Dat brengt de Chinese invloed tot diep in Afrika en Europa. Als landen afspraken niet na kunnen komen worden zware infrastructurele concessies afgesproken als het overdragen van grondgebied of het toestaan van een militaire basis of haven.
In het derde deel bespreekt Rob de Wijk het geopolitieke handelen van China. De opbouw van het militaire apparaat, de claims op eilanden in de Zuid-Chinese Zee die steeds krachtiger worden, de dreiging richting Taiwan. Maar ook Chinese studenten die massaal naar westerse universiteiten gaan en daar kennis ophalen om vervolgens in China in te zetten.
Wat zijn nu de meest opvallende kenmerken van de Chinese benadering?
China is een autocratie, een staats kapitalistisch land. Dat betekent dat de doelen centraal worden vastgesteld en het mogelijk is toe te werken naar lange termijndoelen, zoals economische dominantie in 2049. Dat maakt ook dat je kunt spreken van een ontwikkeling die sluipenderwijs gaat. Zo min mogelijk agressief, maar inspelend op ontwikkelingen die zich voordoen.
In tegenstelling tot het Westen zal China het eigen systeem niet opdringen. Het land kent geen messiaanse trekken en heeft niet de neiging zich te bemoeien met conflicten elders in de wereld. De redenering is meer voor wat hoort wat. Zakelijkheid is troef. Wel eist het als grote mogendheid respect en een China vriendelijk beleid en zal dat zo nodig afdwingen.
China wil absoluut de leidende techmacht van de wereld worden. We hebben het dan over ontwikkelingen als 5G, kunstmatige intelligentie en supercomputers. Op die manier bepaalt China de technische en commerciële standaarden. En zo beheerst China de supply chains.
Invloedsferen en blokvorming worden belangrijker. De wereld zal niet uiteen vallen in keurig afgebakende blokken zoals tijdens de Koude Oorlog, maar zal bestaan uit machtscentra die bondgenoten aan zich trachten te binden.
Voor de Westerse wereld is het belangrijk dat de verbinding tussen Europa en de Verenigde Staten intact blijft. Deze combinatie blijft voor China ook na 2049 een geduchte partij. Maar om dat te realiseren dienen de Europese leiders de economische en militaire eenheid van de Europese Unie wel te versterken en moeten zij met Amerika voor een constructieve, op wederzijdse belangen gebaseerde samenwerking kiezen. Dat vraagt een koers waarbij leiders aan weerszijden van de Atlantische Oceaan beseffen dat individuele westerse landen te zwak zijn om in het geopolitieke geweld overeind te blijven. Dat geldt zelfs voor de Verenigde Staten!
De weergave van de Chinese opkomst en ambities laat geen prettig gevoel na. Het toont een land dat met vasthoudendheid een lange termijndoel nastreeft en daarvoor een waaier van middelen inzet. Rob de Wijk heeft wederom een overtuigende prestatie neergezet. Goed leesbaar en toegankelijk geschreven beschrijft hij hoe het mondiale spel om de macht gespeeld wordt.
Bert van Ravenhorst,
Augustus 2021
