Ieder jaar geeft de Economist een voorspelling wat het nieuwe jaar zal brengen. Daarbij wordt vooral gekeken naar de politieke en economische ontwikkelingen. Vaak geeft dit interessante inzichten voor wie de internationale ontwikkelingen wil volgen. Hieronder de belangrijkste verwachtingen.
Economisch zal de stemming veranderen. Amerika bereikt een record met de langste onafgebroken periode van groei in de geschiedenis, maar tegen het einde van het jaar zou het land in een recessie kunnen belanden. De Chinese groei zal afnemen, terwijl India juist zal groeien. Venezuela en Iran komen economisch verder in de problemen en in Europa dreigt een financiële crisis in Italië. Verder houdt iedereen de adem in als het gaat om de gevolgen van de Brexit. De onderliggende zwakte in de wereldeconomie is de schuldenproblematiek. Wereldwijd is de schuldenlast hoger dan ooit. Tevens brengt de handelsoorlog veel onzekerheid voor 2019. Ook het komende jaar zal volop in het teken staan van technologische ontwikkelingen of het nu gaat om kunstmatige intelligentie of verbeteringen in gezichtsherkenning, we kunnen ons blijven verbazen. Technologie is mede reden waarom bedrijven meer dan voorheen rekenschap moeten afleggen over hoe zij zich verhouden tot sociale ontwikkelingen en de politieke omgeving waarin ze zich bevinden.
Het wordt een jaar met veel verkiezingen. Een topjaar voor de democratie dus! Tegelijk staan democratische waarden onder druk. Sterke leiders nemen het niet zo nauw met de democratie. Kijk naar Trump, Erdogan en Poetin. Ook elders zien we deze ontwikkeling van Cairo tot Caracas. Toename van populisme in bijvoorbeeld Brazilië en het verminderen van democratische rechten in Polen en Hongarije doen eveneens geen goed.
Europa
In mei staan verkiezingen voor het Europese Parlement op de agenda. De strijd tussen de gevestigde liberale, sociaaldemocratische en christendemocratische partijen en de populistische partijen ter linker- en rechterzijde wordt boeiend. Zeker omdat de gevestigde partijen steeds meer terrein verliezen. Ook de opvolging van Juncker als president van de Europese Commissie is interessant. Mark Rutte wordt hiervoor genoemd.
De Brexit staat natuurlijk ook hoog op de agenda. Wordt het een chaos of gaat het toch nog redelijk geordend? In Groot-Brittannië gaat het vrijwel alleen over de Brexit. De belangrijkste vragen gaan over de inrichting van de transitieperiode, de grens met Ierland en de afspraken over handel. Daarnaast is het vertrouwen in Theresa May laag en zijn verkiezingen waarschijnlijk.
President Poetin verliest in eigen land veel van zijn glans door een stagnerende economie en groeiende sociale problemen. De protesten die uitbraken na zijn voorstel de pensioenleeftijd te verhogen illustreren dat. De vraag is wat voor gevolgen dit heeft op het internationale podium.
Voor de Franse president Macron is het belangrijk dat hij de sociaaleconomische hervormingen die hij beloofd heeft ingevoerd krijgt. Hij heeft plannen voor belastinghervorming, aanpassingen in de werkloosheidsuitkeringen en in het pensioenstelsel. Alles met het doel groei en banen te creëren. Internationaal zal hij zich blijven manifesteren in de strijd tegen klimaatverandering en als voorvechter van een meer geïntegreerd Europa.
In Spanje is het ingewikkeld sinds in 2015 het land van een feitelijk tweepartijensysteem naar vier partijen die een rol spelen is gegaan en tevens de strijd in Catalonië om onafhankelijkheid verder is verdiept. In 2019 komen de rechtszaken tegen de separatisten. Spanje heeft een krachtige regering nodig die in staat is hervormingen door te voeren in bijvoorbeeld onderwijs en pensioenvoorzieningen en tevens in staat is de Catalaanse kwestie op te lossen.
Met de uitspraken van Trump over America First komt de verhouding tussen Amerika en Europa onder druk. Vooral in Duitsland leidt dat tot discussie omdat na de Tweede Wereldoorlog Duitsland een dubbel verbond sloot. Enerzijds met Amerika voor veiligheid en anderzijds met Frankrijk voor rust in Europa. Duitsland kon zich zo concentreren op economische groei en heeft dat heel goed gedaan. Nu is sprake van veel verschillen van mening met Amerika. Onder andere over het Parijse klimaatakkoord en de gasleiding tussen Rusland en Duitsland.
De NAVO komt ondanks het 70-jarig jubileum onder druk te staan van populistische bewegingen in Europa en van de eis van Trump dat Europa meer betaald voor defensie. Verder zien we verdeeldheid tussen de zuidelijke landen die het vooral over beperking van immigratie willen hebben en de noordelijke staten als Polen en Estland die vooral de Russische dreiging zien. Tenslotte is Turkije een probleem in de zin dat het met een aantal westerse landen slechte relaties onderhoudt.
Amerika
President Trump is halverwege zijn ambtsperiode. Meer dan wie ook heeft hij de internationale ontwikkelingen gedomineerd. Vriend en vijand zien zijn optreden als destructief. De vraag is of de destructie creatief zal blijken of veel zal beschadigen. De politieke cultuur in Amerika is alleen maar verslechterd en het land is meer verdeeld dan ooit. Toch staat redelijk stabiel 37-42 procent van de Amerikanen achter hem. Dat maakt hem zeker een kanshebber voor een tweede termijn als president. Internationaal is de schade zo mogelijk nog groter door onder andere het stappen uit het klimaatakkoord van Parijs en het opzeggen van de overeenkomst met Iran. Of er een echte oplossing komt met Noord-Korea moet nog blijken en ook de uitkomst van de handelsoorlog met China is ongewis. Met name dat laatste wordt de belangrijkste test voor de president. Nu de Democraten het Huis van Afgevaardigden controleren kunnen zij veel van de plannen van Trump blokkeren en als ze willen een afzettingsprocedure starten afhankelijk van de resultaten van het onderzoek naar Russische inmenging in de presidentsverkiezingen en de directe betrokkenheid van de president daarbij. Naarmate de verkiezingen dichterbij komen zal Trump er nog wel een schepje bovenop gooien, waardoor de destructieve politiek nog nadrukkelijker op de voorgrond komt.
Azië
Ondanks de buitengewoon grote macht van de Chinese president Xi Jinping is hij nerveus. Hij gedraagt zich alsof de partij in gevaar is. Dit heeft geleid tot arrestaties van advocaten en activisten en strengere veiligheidsmaatregelen in Tibet en Xinjiang. Met de handelsoorlog met Amerika in het vooruitzicht wil hij in het binnenland vooral rust. De kans is aanwezig dat China zal bewegen in de handelsoorlog met Amerika. Dat kan door meer sectoren open te stellen voor handel en investeringen in de Chinese economie en door meer te kopen in Amerika. Wel is het waarschijnlijk dat China meer risico’s neemt in de Zuid-Chinese Zee door wapensystemen te plaatsen op betwiste eilanden. Dit maakt het risico op een confrontatie groter.
In India kunnen de verkiezingen dit jaar gezien worden als een referendum over het beleid van president Modi. Hij heeft veel van zijn glans verloren omdat hij niet zoveel gerealiseerd heeft. Het is dan ook de vraag of hij de verkiezingen naar zijn hand kan zetten. Het is twijfelachtig of de gezamenlijke oppositie een regenboogcoalitie op de been kan brengen. De verkiezingen gaan ook om de vraag of India de weg moet blijven gaan naar een sterke hindoeïstische agenda en een pro-bedrijfsleven politiek zoals premier Modi voorstaat of terug moet naar een wat chaotische, corrupte stijl van regeren.
Ook Indonesië staat in 2019 voor verkiezingen. Het zal een herhaling worden van 2014. President Joko Widodo zal het opnieuw op moeten nemen tegen Prabowo Subianto. Religie zal naar verwachting een minder prominente rol spelen in de verkiezingen. Het zal meer gaan over de tegenvallende resultaten voor de economie van de grote infrastructurele projecten en de nauwe banden die de president heeft met China.
In 2019 zullen in de relatie met Noord-Korea resultaten geboekt moeten worden. Als Kim Jong Un geen concrete stappen zet met betrekking tot ontwapening zal de relatie met Trump flink onder druk komen te staan. Ook is het belangrijk dat de Zuid-Koreaanse leider Moon in staat zal zijn de Verenigde Naties te overtuigen van de noodzaak de sancties tegen Noord-Korea te verzachten. Lukt dat niet dan zal Kim mogelijk minder bereid zijn tot ontwapening. De drie leiders houden elkaar in een ijzeren greep!
Midden-Oosten & Afrika
In 2013 gaf president Obama de Amerikaanse hegemonie in het Midden-Oosten op toen hij weigerde militair op te treden toen Assad chemische wapens gebruikte in Syrië en door de latere overeenkomst die hij met Iran sloot. Donald Trump neemt nog meer afstand. Rusland zal gebruik maken van de situatie en de dominante grootmacht worden . Rusland heeft goede relaties met alle belangrijke partijen waaronder Israël, Turkije en Iran. Ook China zal een rol willen spelen om de economische belangen veilig te stellen. In de politieke kant is China minder geïnteresseerd.
Iran gaat een zware tijd tegemoet door de sancties vanuit Amerika. De macht van de geestelijke leiders zal onder druk komen te staan door protesten tegen economische achteruitgang, corruptie en buitenlandse avonturen. Het is onwaarschijnlijk dat Europese landen zich aan de sancties zullen onttrekken. De Amerikaanse druk is daarvoor te groot.
President Cyril Ramaphosa moet de bevolking van Zuid-Afrika overtuigen dat het ANC verdient het land te leiden. Hoewel het leven vijfentwintig jaar na de eerste democratische verkiezingen beter is geworden voor de gewone burgers is het optimisme van 1994 verdwenen. Velen hebben zich afgewend van het ANC dat er onder president Zuma een potje van heeft gemaakt.
Tot zover de highlights voor 2019 zoals voorspeld door de Economist. Nu maar afwachten!
Bert van Ravenhorst
Januari 2019
