Ieder jaar geeft de Economist een voorspelling wat het nieuwe jaar zal brengen. Daarbij wordt vooral gekeken naar de politieke en economische ontwikkelingen. Vaak geeft dit interessante inzichten voor wie de internationale ontwikkelingen wil volgen. Hieronder de belangrijkste verwachtingen.
Het jaar 2021 zal nog sterk onder invloed staan van de coronacrisis. De beschikbaarheid en verspreiding van de vaccins en de snelheid waarmee we het virus eronder krijgen zullen cruciaal zijn in veel ontwikkelingen. Economische groei zal in veel landen en regio’s fors zijn zodra de economie weer minder beperkt wordt door het virus. De armoede zal fors toenemen, met name in Zuid-Azië en Afrika. Interessant is wat de blijvende effecten zijn van deze crisis. Daar wordt voluit over gespeculeerd als gaat om digitalisering, inrichting van de werkplek maar ook de uitstoot van stikstof en de prioriteiten in de samenleving. De komst van Joe Biden zal ertoe leiden dat het buitenlands beleid van Amerika veranderd, met name als het gaat om het klimaatakkoord van Parijs, de nucleaire overeenkomst met Iran en de relatie met Europa en China. Wereldwijd zal de aandacht voor klimaatverandering steeds nadrukkelijker de agenda beheersen.
Europa
Voor de Europese Unie was de overeenstemming voor een kolossaal steunpakket voor de landen die het meest zijn getroffen door corona een mijlpaal. Al zullen meerdere landen, waaronder Nederland, kritisch volgen waar het geld aan besteed wordt. Opvangen van de economische klap blijft een thema waarbij verdeeldheid langs vooral noord-zuidlijnen zorgen baart. Vooral Italië, Frankrijk en Spanje zijn hard getroffen. Een volgend punt is het respecteren van democratische regels en instituties. Naast Hongarije en Polen zullen in 2021 ook Bulgarije, Cyprus en Malta onder een vergrootglas komen te liggen. Veel Europese leiders blijken tot nu toe bereid deze ontwikkelingen te negeren vanwege de grotere problemen waar Europa een antwoord op moet geven. Dat zit primair in de instabiliteit om Europa heen. Denk aan de uitdagingen die zowel Rusland als Turkije bieden, het vertrek van Groot-Brittannië uit de Europese Unie of om de migratie vanuit Afrika. Daarnaast is het de vraag hoe Joe Biden zich zal opstellen als opvolger van Donald Trump. De laatste maakte wel duidelijk dat de belangen van Europa en Amerika niet altijd parallel lopen. Thema’s in de relatie met Amerika zijn de verhouding tot China en het verhogen van de Europese defensie-uitgaven. Een belangrijk inhoudelijk thema in 2021 zal ook de Green Deal zijn. Een ambitieus programma gericht op een klimaatneutraal Europa in 2050. In 2021 zal Angela Merkel vertrekken als bondskanselier. Wie haar opvolgt is nog onzeker. In Frankrijk beginnen de presidentsverkiezingen hun schaduw vooruit te werpen. In tegenstelling tot de meeste republieken van de voormalige Sowjet-Unie zich hebben aangepast aan de nieuwe omstandigheden zien dat het Rusland van Poetin teruggrijpt op het verleden. Censuur, repressie, confrontatie met het Westen, agressie tegen de buurlanden en steun voor achterhaalde dictators als Lukashenko van Wit-Rusland kennen we nog van de Koude Oorlog. Een aantal landen op de Balkan en in Oost-Europa zullen een volkstelling uitvoeren om te bepalen hoezeer hun bevolkingsomvang is gekrompen en welk beleid dat vraagt. Groot-Brittannië heeft in 2021 de handen vol aan het vormgeven van de Brexit. Het is maar de vraag of de beloften waargemaakt kunnen worden. Ook het bij elkaar houden van de natie zal niet meevallen. Er komen parlementsverkiezingen aan in Schotland en Wales.
Amerika
Het komende jaar zullen er vele verbeteringen zijn na de afschuwelijke jaren onder Trump. Joe Biden is een bekwame politicus die zich zal inspannen om het verdeelde land te verbinden. Dat is hard nodig. Hij heeft heel wat te overwinnen. Bovenaan staat de coronacrisis die Amerika hard getroffen heeft. En dan zijn er de gevolgen van wantrouwen over de uitslag van de presidentsverkiezingen. Naast beleidsmatige aanpassingen is het belangrijk het vertrouwen in de instituties van de overheid te herstellen. In het buitenlands beleid zal hij veel meer aandacht besteden aan klimaat. De toonzetting zal heel anders zijn en gericht op herstel van Amerikaans leiderschap in de wereld. Een onzekere factor is de manier waarop Trump zich zal manifesteren na zijn vertrek. De polarisatie is niet iets van de laatste vier jaar. Die was er al onder Obama en daarvoor. Democraten en Republikeinen leven in twee werelden die elkaar verketteren en zij zijn niet zoals vroeger in staat elkaar op inhoud te overtuigen. Het zal niet meevallen om dit gepolariseerde politieke klimaat te keren. Ook de dood van George Floyd die leidde tot langdurige protesten in het hele land en over de hele wereld verdeelt het land diep. Het herstel van de economie is een complexe zaak. De armen en kwetsbaren zijn hard getroffen door de coronacrisis. Structurele problemen komen nadrukkelijker naar de oppervlakte: het grote verschil tussen arm en rijk, gebrek aan een sociaal vangnet en een minimumloon waar je niet van rond kunt komen.
Zuid-Amerika
In Brazilië heeft president Bolsonaro het niet gemakkelijk. Internationaal is hij een paria vanwege zijn behandeling van de coronacrisis en het verkwanselen van het regenwoud. Zijn economisch beleid is gebaseerd op geld uitgeven aan de armen van het land. Goed voor zijn populariteit, maar economisch een risico. Daarnaast wordt hij geplaagd door schandalen en krijgt hij kritiek vanwege het toestaan van meer branden in het regenwoud. Zijn populariteit is nog steeds aanzienlijk. Ook in Mexico gaat het economisch slecht en wordt het land hard getroffen door corona. Daarnaast gaat het met de binnenlandse veiligheid niet vooruit. Desondanks zien we ook hier dat de persoonlijke uitstraling van de president maakt dat zijn populariteit nog steeds groot is. Latijns-Amerikaanse leiders zullen het niet gemakkelijk krijgen als gevolg van de economische klappen die de regio heeft gekregen. Een schuldencrisis dreigt en de democratie krijgt het moeilijk. Zeker met verkiezingen in Argentinië, Chili, Ecuador, Mexico en Peru in het vooruitzicht. In Venezuela houdt Maduro het nog steeds vol ondanks de sancties. Nu het niet gelukt is hem weg te krijgen is het mogelijk dat de Verenigde Staten ervoor kiest om met hem te onderhandelen om democratie terug te krijgen.
Azië
In geen enkele regio is de rivaliteit tussen China en Amerika zo nabij als in de elf landen van Zuidoost Azië. China legt territoriale en maritieme claims neer bij Brunei, Indonesië, Maleisië, de Filippijnen, Vietnam, onder meer over de Zuid-Chinese Zee. Voor deze landen is China heel dichtbij en Amerika ver weg. Verzet tegen de Chinese aspiraties is dan ook niet makkelijk. Eén van de tactieken zal zijn meer landen bij de ontwikkeling van de regio betrekken. Het gaat dan om Japan, Zuid-Korea, Australië en India. De grootste dreiging is misschien wel een onbedoelde confrontatie tussen Amerika en China in de Zuid-Chinese Zee. Het is nu nog afwachten of de Olympische Spelen doorgaan. Voor Japan is dat ongelooflijk belangrijk. Ze zouden het land een enorme boost kunnen geven. Premier Suga Yoshihide, die de zieke Abe Shinzo in september 2020 opvolgde, heeft wel een succes nodig te midden van de economische crisis en met verkiezingen in september 2021 voor de boeg. Met India ging het economisch al niet goed voor de coronacrisis. De overheidsfinanciën zijn niet op orde. Ook het banksysteem en daarmee het financiële systeem lopen niet zoals ze zouden moeten lopen. Premier Modi probeert internationale financiers te krijgen, maar die zijn niet erg happig. De verwachting is niet dat president Biden veel zal veranderen aan het beleid van Trump als het gaat om China. Naast de economische concurrentie is de Chinese houding ten opzichte van Taiwan, Hong Kong en de Oeigoeren voor Biden belangrijker dan voor Trump. Nieuw is naar verwachting dat Amerika toenadering zal zoeken tot China als het gaat om klimaatafspraken. Trump vond dat minder belangrijk. China zal veel aandacht besteden aan de honderdste verjaardag van de Chinese Communistische Partij.
Midden-Oosten & Afrika
Een interessante vraag is of president Biden het nucleaire akkoord met Iran zal vernieuwen. President Trump stopte hiermee in 2018 en stelde economische sancties in tegen Iran. Trump verwachtte dat de hardliners zouden inbinden als gevolg van de sancties, maar het tegendeel gebeurde. De verwachting is dat een hardliner de presidentsverkiezingen zal winnen in Iran. De voorspelling is dat er voorzichtig toenadering wordt gezocht middels het opheffen van een aantal sancties. China heeft handig ingespeeld op de coronacrisis door medische hulpgoederen en medische experts ter beschikking te stellen aan landen in het Midden-Oosten, de Golfstaten, Irak en Iran. Zo groeit de invloed van China steeds verder. Voor China is de toegang tot bronnen van energie de belangrijkste drijfveer. Kenmerkend voor de Chinese benadering is dat er geen lastige vragen gesteld worden, bijvoorbeeld over mensenrechten. Na Egypte en Jordanië werd in 2020 de Arabische Emiraten het derde land dat de betrekkingen met Israël normaliseerde. Daarna volgden Bahrein en Soedan. Het is primair de focus die is komen te liggen op de slechte verhoudingen met Iran waardoor deze landen ervoor kozen de relatie met Israël te verbeteren. Zorgen over de Iraanse retoriek, buitenlandse avonturen en nucleaire inspanningen hebben deze opmerkelijke stappen getriggerd. De verwachting is dat Joe Biden de temperatuur van het conflict wil verlagen, maar de invloed en betrokkenheid van Amerika in de regio is inmiddels afgenomen. Tegelijk zien we dat Turkije zich verwijderd van het Westen en toenadering zoekt tot Iran en Rusland.
Tot zover de highlights voor 2021 volgens de Economist. Nu maar afwachten!
Bert van Ravenhorst,
Januari 2021
