Het is oktober, 2021. Ik zit met interesse naar Italië te kijken. Op alle plekken word je daar inmiddels ‘ge-covid-scand’.
Menig bedrijf combineert gezicht-, temperatuur (koorts)- en vaccinatiescans. Met nieuwe sensortechnieken zal er ongetwijfeld een moment in de toekomst komen dat je persoonlijke fysieke toestand ook op straat op afstand kan worden gemeten als je er over heen loopt. Ben je als persoon voldoende ‘gecertificeerd’, fysiek veilig, om mee te mogen doen aan een breed repertoire van samenlevingsactiviteiten? Of ben je een maatschappelijk risicovolle, biovirale ‘brandhaard’? Maar er gebeurt momenteel nog zoveel meer als het over gedragscomponenten gaat.
Genetica
Een genetische revolutie is momenteel gaande. Met nieuwe RNA/DNA technieken zoals CRISPR kun je op termijn relatief snel een menselijke soort ontwikkelen die karakterologisch meer op gehoorzaamheid is ingesteld. Maar je kunt ook systematisch mensen ‘produceren’ met minder ziekten, een beter immuunsysteem en een hoger IQ. Zoals we nu zijn, als mensen, wordt dan gezien als mensvormen die toch wat beter kunnen worden ‘geproduceerd’, met minder ‘fabrieksfouten’. De eerste designer baby’s zijn al geboren. Oogkleur, huidskleur, haarkleur en talloze andere eigenschappen zijn binnen afzienbare tijd ‘op bestelling’ te verkrijgen. En eerste experimenten om zelf je eigen DNA te kunnen veranderen, zijn er inmiddels ook geweest. Wat technologisch mogelijk is, en relatief makkelijk is te realiseren, heeft de neiging zich in termen van toepassingen, breed te gaan verspreiden ‘als een virus’. Technologie heeft in die zin een ‘eigen wil’, schreef Kevin Kelly in 2011.
Een blik op enkele toekomstdilemma’s
Trek deze lijn eens door naar de toekomst waarbij steeds meer data over alle individuele bewoners worden bijgehouden en, afhankelijk van ‘maat’-regelen, individuen op mate van afwijkend gedrag wordt gesanctioneerd. Als nieuwe loot aan de boom kunnen aanvullend mensen ‘op maat’ worden ‘geproduceerd’. En dan is er nog een risico. Ook het zelf maken van risicovolle virussen als individu wordt steeds makkelijker. Biohacking kent in de toekomst vele vormen. Biovirale chantage en afpersing zijn niet eens meer zo ver weg. Hoe ziet een virusprotectiesysteem er dan uit, al dan niet een beetje analoog aan computervirusprotectiesystemen? Misschien dat ons immuumsysteem een kwantumsprong moet zien te maken om met een explosie van nieuwe biovirussen te kunnen omgaan. En met alle noodzakelijke controles, is er op termijn nog een verschil met het sociale controlesysteem van China?
In dat opzicht wordt de overheid geconfronteerd met dilemma’s. Van de ene kant heb je privacywensen maar moeten ook data steeds meer aan elkaar worden gekoppeld ten behoeve van het voorkomen van toenemende ondermijning van de rechtsstaat en terrorisme. Vanuit weer een andere kant zijn die controlesystemen een ideale ontwikkeling voor dictaturen en totalitaire regimes met al dan niet geopolitieke keizerlijke aspiraties, ondersteund door politieke partijen die de soevereiniteit van landen teveel uithollen en landen willen laten opgaan in meer subcontinentale politieke blokken. Kortom, het fenomeen landsentropisering, erosie van de natiestaat, heeft zijn intrede gedaan in liberale parlementaire democratieën. Uiteraard is er nog een andere kant van de medaille: zonder internationale samenwerking lukt het ook niet meer om vele complexe transnationale vraagstukken aan te pakken. En zo zijn er nog wel invalshoeken te vinden.
Enkele politiek-bestuurlijke toekomstscenario’s
Deze ontwikkelingen laten je nadenken over mogelijke bestuurlijke toekomstscenario’s:
1. Hoe ziet gecentraliseerde democratie op mondiaal niveau er eigenlijk uit?
2. Of gaan we een neo-anarchistisch tijdperk tegemoet (voor zover dat nog kan). Lees Ruth Kinna’s, ‘The Government of No One’.
3. Of worden worden geodictaturen (een enkele mondiale geodicatatuur) de nieuwe norm?
4. Worden we meer ‘gefederaliseerd’?
5. Of krijgen we meer illiberale democratieën zoal Hongarije, Turkije en toenemend Polen (mede als reactie op migratiedruk) als mondiale politiek-bestuurlijke norm? Met misschien in Afghanistan Talibanachtige religie-technocontrolesystemen op termijn.
6. Krijgen we misschien meer gesloten liberale Covid-democratieën? Wel liberale democratieën en internationale samenwerking, maar minder open grenzen en migratiestromen? Een beetje het Deense, Nieuw-Zeelandse en Australische Covid-bestuursmodel als standaard.
7. Of krijgen we te maken met een verrassingsscenario, iets dat we helemaal niet voorzien, en dat alle eerder genoemde scenario’s volledig op zijn kop zet?
Het worden interessante tijden waarin, vermoed ik, de eerste zes scenario’s zich tegelijkertijd zullen ontvouwen. En nummer zeven sluit ik zeker niet uit.
Max Herold
Oktober, 2021
