De crisis in de islamitische wereld verdiept zich. In de afgelopen decennia democratiseerde de rest van de wereld verder terwijl het democratisch gehalte in de islamitische wereld verder afnam. Met de rechten van vrouwen, homoseksuelen en religieuze minderheden is het nergens zo slecht gesteld als in de islamitische wereld. Er woeden tientallen burgeroorlogen met islamitische betrokkenheid en jaarlijks komen velen om bij aanslagen door groepen als ISIS, Al-Qaeda en Boko Haram.
Economisch raakt de islamitische wereld steeds verder achterop. Dat is ook waarom velen proberen te emigreren. Vervolgens zijn immigranten uit moslimlanden in de landen waar ze naartoe gaan hekkensluiters als het gaat om integratie. Ruud Koopmans stelt dat de wortels van de problemen religieus van aard zijn en voortkomen uit de groeiende invloed van het fundamentalisme. Andere mogelijke oorzaken als Westers kolonialisme, inmenging van buitenaf en discriminatie geven onvoldoende verklaring.
Ruud Koopmans is hoogleraar sociologie en migratie aan de Humboldt Universiteit in Berlijn en onderzoeksdirecteur aan het Wissenschaftszentrum (WZB) in Berlijn. Hij is auteur van boeken en artikelen over migratie, sociale bewegingen en Europese integratie. Als zijn belangrijkste drijfveer om dit boek te schrijven noemt hij desinteresse voor de schrijnende onderdrukking van religieuze minderheden, geloofsafvalligen en atheïsten, vrouwen en homoseksuelen in de islamitische wereld.
Meer weten?
Het vervallen huis van de islam: Over de crisis in de islamitische wereld.
Auteur: Ruud Koopmans.
Uitgeverij: Prometheus, Amsterdam, 2019, 279 pagina’s.
Klik op: https://www.managementboek.nl/boek/9789044634099/het-vervallen-huis-van-de-islam-ruud-koopmans?affiliate=1910
De opkomst van het islamitisch fundamentalisme dateert Koopmans in 1979 met de komst van Khomeiny in Iran. Khomeiny was een fundamentalist. Hij roept op tot een wereldwijde revolutie en ziet Amerika als de grote Satan. In datzelfde jaar viel de Sovjet-Unie het islamitische Afghanistan binnen om het communistisch regime aan de macht te houden.
Koopmans beschouwt het fundamentalisme als een reactie van de islamitische wereld op de opgelopen achterstand op het Westen en het uiteenvallen van het Ottomaanse rijk. De aanvankelijke reactie was een van boven opgelegd secularisme, zonder democratie en mensenrechten. De hedendaagse islam wordt door Koopmans getypeerd als de Trabant onder de wereldreligies: een goed en succesvol idee ten tijde van haar lancering, maar inmiddels door gebrek aan aanpassingsvermogen hopeloos achteropgeraakt.
Onderscheid maakt Koopmans tussen enerzijds islam en anderzijds islamitisch fundamentalisme. Fundamentalisten nemen de bronnen letterlijk en zijn tegen herinterpretatie waarbij uitgangspunt is dat de intentie van de bronnen moet worden uitgelegd in de tijd waarin men leeft. Een factor is tevens dat in tegenstelling tot Jezus, Mohammed niet alleen een religieus leider was, maar ook een wereldlijk leider. Geloof en staat zijn hierdoor nauw met elkaar verbonden. Dit leidt tot het streven van fundamentalisten naar een islamitische staat met een rechtssysteem, de sharia, dat 1400 jaar geleden gedetailleerd is vastgelegd. Fundamentalistische ideeën worden in de huidige tijd door grote groepen moslims gedeeld. Niet alleen in islamitische landen maar ook in landen waarnaar moslims zijn geëmigreerd, zoals Nederland. De haat en intolerantie ten opzichte van andere groepen die met het fundamentalisme samengaan, legitimeren voor fundamentalisten ook het gebruik van geweld.
Oplossingen voor de achterstanden moeten dan ook gevonden worden binnen de islam zelf. Alleen een radicale breuk met het fundamentalisme kan verandering brengen, aldus Ruud Koopmans. Een breed gedragen hervormingsbeweging is nodig die de misstanden in eigen kring in de ogen kijkt en afstand neemt van het idee van de Koran als letterlijk woord van God dat onafhankelijk van tijd en plaats geldig is. Acceptatie dat uitspraken en handelingen van de Profeet interpretatie en vertaling naar het heden behoeven, vereist veel moed.
In dit goed leesbaar geschreven boek onderbouwt Koopmans aan de hand van veel feitenmateriaal zijn argumentatie. Hij werkt heel systematisch naar zijn scherpe conclusies toe en overtuigt daarmee.
Bert van Ravenhorst,
December 2021
