Het expliciteren en overdragen van impliciete ‘tacit’ kennis, die opgeslagen zit in de ervaring van topexperts, is een bron van aandacht in veel organisaties. Want als deze mensen verdwijnen loopt letterlijk belangrijke kennis de deur uit. Regelmatig wordt die overdracht in meester-gezel constructies gegoten. En dan hangt het ook van de kwaliteit van de meester af of overdracht kan plaatsvinden, getuige de onderstaande anekdotes.
Ook in de sportwereld staan of vallen goede prestaties met de overdracht van die ’tacit’ kennis. En bedenk, kampioen word je daarbij pas als je oog hebt voor details.
Boeken van Bettine Vriesekoop:
Duizend dagen in China
https://www.managementboek.nl/boek/9789038803463/duizend-dagen-in-china-?affiliate=1910
Dochters van Mulan
https://www.managementboek.nl/boek/9789492037008/dochters-van-mulan-?affiliate=1910
Heimwee naar Peking
https://www.managementboek.nl/boek/9789038896694/heimwee-naar-peking-?affiliate=1910
“Laatst had ik (Jan Karel Gevers) het voorrecht in het concertgebouw een openbare master-class van de bariton Thomas Hampson, de wereldtop mee te kunnen maken. De sopraan zingt een Schubertlied. Hampson luistert zwijgend. Complimenteert haar aan het slot. Niet voor niets heeft ze al menige prijs gewonnen. Hij maakt enkele opmerkingen, over houding, over betekenis van de tekst, voordracht, de frasering van een bepaald gedeelte. Vraagt haar het nog eens te herhalen. Ze komt nu niet verder dan de helft van de eerste strofe. Hampson onderbreekt haar om het te hebben over hoe ze staat, hoe haar mond stond toen ze die laatste noten zong, waar ze naar keek, en vooral dat ze over die tekst van binnen toch een bepaald gevoel zou moeten hebben gehad. De herhalingen die nu volgen duren niet langer dan een paar maten. Hampson vraagt toestemming om haar te mogen aanraken en brengt, terwijl ze zingt, subtiele veranderingen aan in de stand van de benen, heup, schouders, armen, hoofd, heup en mond. Hij neuriet mee, zingt voor en laat haar een lettergreep drie keer herhalen. Geeft uitweidingen over muziek, zang en tekst. Ten minste een half uur, drie kwartier zo. Dan nu nog eens het hele lied. Het verschil met de eerste keer is voelbaar en hoorbaar. Het publiek hoort het tot zijn verrassing. Maar vooral de sopraan beleeft het. Een bevrijdende lach, of tranen. Een triomf tussen meester en gezel.”
Column van Jan Karel Gevers in TH&MA, Tijdschrift voor hoger onderwijs en management.
Bron: Kennismanagement in de praktijk. Auteur: Mathieu Weggeman. Uitgever Scrirptum, pag. 73.
“Zo was ik (Mathieu Weggeman) eens na afloop van een concert met enkele anderen uitgenodigd voor een drankje in de kleedkamer van een beroemde violist. Een eveneens aanwezige journaliste vroeg naar het geheim van het succes van de solist. Hij dacht lang na en zei toen: ‘De stokvoering! Ik denk dat het daarmee te maken heeft, met de stokvoering.’ ‘Kijk’, daarop pakte hij zijn viool en streek die een paar maal aan. ‘Zo doe je dat. Dat is, denk ik net iets anders dan de meeste van mijn collega’s doen.’
De journaliste kon van die data geen informatie maken. Een masterclass-leerlinge die het interview glimlachend had gevolgd, is daarna ongeveer een half uur bezig geweest om aan de journaliste uit te leggen wat haar beroemde leraar waarschijnlijk met zijn antwoord bedoelde.”
Bron: Kennismanagement in de praktijk. Auteur: Mathieu Weggeman. Uitgever Scrirptum, pag. 70
Zo kreeg ik mijn eigen Thomas Hampson –ervaring. Maar dan op een heel ander terrein……
Zeer recentelijk had ik (Max Herold) een afspraak staan met Bettine Vriesekoop voor een privé-leer-training tafeltennis en niet zonder reden. In mijn jonge jaren (lees jaren ’70 en 80’) deed ik veel aan die sport en trainde 3 uur per dag. Echter zonder echt hoog te eindigen.
Een van mijn grote frustratiepunten was mijn topspin. Daar kon ik wel mee scoren maar bijvoorbeeld 10 keer achter elkaar een harde topspin geven, lukte me nooit. En die frustratie had me nooit helemaal losgelaten.
Nu, 40 jaar later, behoort op mijn leeftijd normaal gesproken het aanleren van een dergelijke nieuwe subvaardigheid in zo’n snelle sport tot de onmogelijkheden. Ga er maar aan staan. Fysiek ben je geen 25 meer, je moet een andere slagtechniek aanleren (wat tijd kost) en tot overmaat van alles had ik ook jaren lang geen normaal batje meer in mijn handen gehad en getafeltennist in verenigingsverband. Bovendien, als je het toen niet kon, waarom nu wel!
Wat ik wel had gedaan is regelmatig blijven sporten, dus een beetje conditie had ik nog wel.
Bettine, die ik vanuit het lezingencircuit had leren kennen (na een tip van oud-topwielrenner Rini Wagtmans), bood me de gelegenheid om toch eens naar die topspin te kijken. En ze is niet de eerste de beste op tafeltennisgebied getuige haar palmares:
- Tweemaal Europees kampioen enkelspel, in 1982 in Boedapest en in 1992 in Stuttgart.
- Europees kampioen dubbelspel in 1982 met Andrzej Grubba.
- Twee keer winnaar van de Europese top 12, in 1982 en 1985.
- Veertien keer Nederlands kampioen in het damesenkelspel.
- Twee bronzen medailles op de WK.
- Kwartfinale Olympische Spelen Seoul, 1988.
- Veertien open internationale toernooien gewonnen
(waarbij ze bijv. op de Franse Open won van de nummers 1, 2 en 3, drie Chinese vrouwen, van de wereldranglijst. Maar ook het heel prille begin van de jaren ’90 was Bettine nog steeds wereldtop en stond bijvoorbeeld tijdens de finale van de Joegoslavische Open op matchpunt tegen wereldkampioene Deng Yaping). - Zilver met het Nederlands team op het EK van 92.
- Hoogste positie op de wereldranglijst: 7 (1982), als eerste niet-Chinese speelster.
- Twee maal Nederlands sportvrouw van het jaar.
Zo toog ik, onvoorbereid en jarenlang niet getraind hebbend in tafeltennis, naar Tempo Team Tafeltennis in Amsterdam, waar Bettine o.a. trainingen geeft.
Het was bij binnenkomst dat ik enigszins ongemakkelijk stond toe te kijken. Vriesekoop was training aan het geven en liet daar een slagenpartij zien in zulk hoog tempo en vastigheid dat ik bij mezelf even dacht: ‘Wow, wat een spel!’ Er was op haar 56ste geen enkele sleet waar te nemen. Snel, alert, muurvast en fysiek oersterk. Ahum, dat maakte, toen het mijn beurt was om tegen haar te spelen, mijn verontschuldigende eerste opmerking naar haar toe was: ‘Ik hoop dat ik überhaupt een bal op tafel hou.’
Bettine: ‘Maar Max, ik verwacht toch ook niets van je! Gewoon eens even kijken naar je spel!’
Wat me verbaasde was dat bij de eerste balwisselingen bleek dat de basisslagen er, door het vele trainen van vroeger, er nog aardig is zaten….
Zie: https://youtu.be/BvYNDnrHpHA
En toen kwam het Vriesekoop-leer-wonder. Terwijl ik contrarally’s speelde, was ze op haar gemak mijn slagstijl, voetenpositie en algehele lichaamshouding aan het bekijken.
Bettine: Max, als jij contrarally’s speelt, beweeg jij je batje lineair. Doe het eens een beetje circulair, op deze wijze.’
Ze demonstreerde het, ik deed haar na en een instant effect was te zien op de slagkwaliteit. Wow!
Bettine: ‘Zeg Max, dat batje waar je mee speelt, past niet goed bij je en is ook niet meer van deze tijd. Probeer het hier eens mee.’
En ze gaf me een batje, dat na een aantal keren oefenen inderdaad veel beter aanvoelde en de balwisselingen aanmerkelijk verbeterde. Vervolgens vroeg ze me een aantal topspins te doen.
Bettine: ‘Kijk Max, die topspintechniek die je hanteert is uit de jaren ’70 en past niet helemaal (of beter gezegd helemaal niet) bij je en is bovendien niet echt effectief. Als je nu lager zakt in je houding, en de slag op deze manier korter maakt, dan is die effectiever en ook weer meer bij de tijd.’
Ík ging naast haar staan, imiteerde haar bewegingen en liep vervolgens terug naar mijn tafelhelft om opnieuw topspins te oefenen. Opnieuw ging het met één enkele gerichte instructie beter.
Bettine: ‘Max, als je nu als je topspint, op de volgende manier de balans overbrengt van je linker naar je rechtervoet, je lichaam indraait en in balans blijft.’
Opnieuw een aanmerkelijke verbetering.
Bettine: ‘Ik zie dat je het oppakt. Laten we nu eens kijken of je 10 harde topspins achter elkaar kunt spelen.’
Bettine serveerde en de rally begon. 1,2,3,……. 11!!! Dit geheel had niet eens vijf minuten geduurd, ik dus jaren lang geen professioneel batje in mijn handen had gehad, en iets presteerde dat ik in al die jaren toen ik wel veel trainde nooit had klaargespeeld!! Er had zich een klein sportief wonder voltrokken.
Ook sportpsychisch deed het instant wat met me. Het maakte me zekerder in mijn slagen en bracht het besef: ‘Ik kan het wél!’ Alsof het onmogelijke mogelijk werd!
Ik moest onwillekeurig denken aan het bovenstaande verhaal van de bariton Thomas Hampson. Bettine Vriesekoop had me iets vergelijkbaars letterlijk ‘aan den lijve’ helpen ervaren. Het zijn dergelijke positieve ervaringen die je een leven bijblijven en wat met je doen! Waarom is deze vrouw, met die enorme topervaring en overdrachtsvaardigheid, eigenlijk geen bondscoach bij de Nederlandse Tafeltennisbond?
In ieder geval, Bettine bedankt voor de schitterende les (en nu hopen dat ik niet teveel spierpijn heb de komende dagen J ).
Max Herold,
Juli 2018
Voor de documentaire ‘Bloed, Zweet & Tranen, over de carrière van Bettine Vriesekoop, klik op: https://www.vpro.nl/speel~VPWON_1151158~bettine-bloed-zweet-en-tranen~.html
