– Rumi –
Bron: Geweldloze Communicatie van Marshall B. Rosenberg. Uitgeverij Lemniscaat, Rotterdam, 2002.
Verkregen inzichten via een workshop van Martin van der Meulen over dit thema. Geweldloze Communicatie is ontwikkeld door Marshall Rosenberg.
Geweldloze Communicatie komt voort en kan ontstaan als je gaat waarnemen en kijken naar je gevoelens en je behoeftes. In contact komen met je eigen behoeften is 70% van Geweldloos Communiceren. De overige 30% is het in contact komen met de gevoelens en behoeftes van de ander.
Een essentieel onderdeel van geweldloze communicatie is dus gevoel. Weten wat en hoe je jezelf voelt en weten wat en hoe de anders zich voelt, is een belangrijk onderdeel van Geweldloze Communicatie, zo leer ik de eerste dag.
Iedereen heeft gevoel en zo is het noch een mannending noch een vrouwending.
Geweldloze Communicatie is van alle mensen.
Geweldloze Communicatie heeft te maken met hoe de zender een boodschap zendt en hoe de ontvanger de boodschap ontvangt en hoe de ontvanger daarop reageert en hoe de zender daar weer op reageert.
Om dit hoe verder uit te diepen kun je de volgende twee oefeningen gebruiken:
– Geef eens een voorbeeld waar jezelf blokkades ervaart in communicatie.
Een blokkade wordt bij Geweldloze Communcatie een non-flow genoemd.
Mogelijke oorzaken van blokkades die communicatie kunnen stagneren zijn:
angst voor afwijzing, gemis aan zelfvertrouwen, een oordeel hebben over een ander, boosheid, irritatie, verdriet, niet tot de kern kunnen komen, afleiding, slecht luisteren, op een andere golflengte zitten, taalbarrières etc.
– Neem iemand in gedachten met wie je niet (altijd) in flow bent.
– Schrijf op welk oordeel en welke gedachten je over die persoon hebt.
Oordelen over de ander kunnen zijn: hij luistert niet, hij is gehaast, hij is oppervlakkig, hij is lui zijn, hij is afwezig etc.
Toen ik deze oefening deed kwam als eerste bij me op, iemand die mij zeer dierbaar is en waarbij ik soms machteloosheid voel als we er niet in slagen met elkaar te communiceren. Eerlijkheid gebiedt mij te zeggen dat ik dan inderdaad wel eens met mijn oordeel klaar sta.
– Wat, bij deze oordelen en gedachten, zijn je gevoelens? En wat zijn je behoeftes?
– Wat wil je bereiken met het oordelen over die ander?
Er zijn in de visie van Marshall Rosenberg twee verschillende manieren om te communiceren.
Het eerste model dat je 'Afscheiding' of 'Non-Flow' kunt noemen, heeft als patroon:
Geen 'flow' in de communicatie – oordeel – gedachte – strategie – eis.
Verder is het te omschrijven met woorden als: hard, naar buiten toe gericht, naar de ander toe gericht, oordelend, gekleurd door gedachten, vast, hoofd, ratio en slachtofferrol.
Verbinding: flow, geweldloze communicatie – waarneming – gevoel – behoefte – verzoek.
Aanvullende beschrijvingen zijn hier: zacht, behoeften, naar binnen toe gericht, authentiek, zuiver, verandering, beweging, hart, gevoel en eigen verantwoordelijkheid.
Hoe nu beide modellen in de praktijk te gebruiken. Laat ik allereerst eens een fictief voorbeeld geven van 'afscheiding'. Daar waar geen flow aanwezig is. En dan via een tussenstap overgaan naar ?verbinding'.
Stel ik ben op mijn werk en ik zie mijn collega de kantjes er van af lopen. Ik wil graag dat zij ook eens wat meer haar handjes laat wapperen, en ik zeg tegen haar: "zeg, kan jij ook helpen met deze stapel werk!" Hiermee heb ik een oordeel neergelegd, namelijk dat ze niets doet, en daarmee is de Flow vrijwel onmiddellijk uit de communicatie.
In negen van de tien gevallen gaat mijn collega zich verdedigen. "Ik ben de hele ochtend al bezig geweest hoor". Einde communicatie, hooguit nog wat nare lichaamstaal.
Wat er gebeurd is dat ik een oordeel geef over haar, vervolgens spreek ik mijn gedachten over haar uit, daarna bedenk ik een strategie en eis ik van haar dat ze ook wat doet.
Dat mijn eis niet ingewilligd gaat worden en al helemaal niet vrijwillig, lijkt me duidelijk.
Het voorbeeld van mij en mijn 'fictieve collega' van hier boven ga ik nu uit proberen aan de hand van het Geweldloze Communicatie model. Opgemerkt zij dat in deze tussenstap nog geen sprake is van flow.
Ik zie, neem waar dat mijn collega de kantjes er van afloopt. Ik ga kijken naar mijn gevoel hierover. Ik voel me in de steek gelaten, boos, onbegrepen, ongezien, en alleen.
Mijn behoefte is meer zaken met haar te delen, met haar samen te werken, verbinding met haar en ondersteuning van haar. Ik zou haar nu kunnen verzoeken dit te doen.
Als ik dit model toepas, alleen vanuit mezelf, dan ben ik er nog steeds niet: ik zal uitleggen waarom:
Alleen pratend vanuit mijn waarneming, mijn gevoel en mijn behoeftes, om vervolgens een verzoek in te dienen, zal onherroepelijk mislukken. De ander zal zich totaal ongezien voelen door mijn pleidooi. Mijn verzoek zal op deze manier niet aankomen omdat de ander zich nog steeds niet gezien voelt.
Het vereist nog iets extra's om tot een uiteindelijk verzoek te kunnen komen dat vrijwillig ingewilligd kan gaan worden.
Mijn voorbeeld van hierboven kan als volgt gaan: Nadat ik bij mijzelf te raden ben gegaan wat ik voel bij het feit dat mijn collega niets uitvoert en wat mijn behoeften zijn, ga ik kijken en waarnemen wat er spelen kan bij mijn collega. Ik kan haar bijvoorbeeld zeggen: "Als ik mij bedenk dat er nog zoveel werk gedaan moet worden, voel ik mij moedeloos en alleen omdat ik behoefte heb aan ondersteuning en delen. Hoe is het voor jou om samen met mij het werk af te maken?"
Het is een eerlijke mededeling en vraag, zonder te 'zwartepieten' en zonder kritiek te leveren.
Het is in ieder geval heel iets anders dan zeggen: "Zeg, kan jij ook eens helpen met deze stapel werk?".
Hiermee zijn we aangekomen bij een belangrijk onderdeel van Geweldloze Communicatie: de ander.
De ware "Geweldloze Communicator" neemt eerst alles waar van zich zelf, gevoel en behoefte, en vervolgens die van de ander.
Geweldloze Communicatie begint met kunnen kijken naar en uiten en verwoorden van je eigen gevoelens en behoeftes, zo leer ik de eerste dag. En zo is mij ook gelijk duidelijk waar de grote crux ligt in het beoefenen van Geweldloze Communicatie. En waarom het wellicht zo lastig is voor vele mensen, ook al ken je de principes en technieken. En ook waarom het dus nog steeds niet wereldwijd is aangeslagen.
Kunnen kijken naar je eigen gevoel en behoeftes is namelijk iets dat zeer moeilijk blijkt voor veel mensen en waar ik zelf ook nog dikwijls tegen aan loop.
Ken jezelf (gevoelens en behoeftes) voor alles!, lijkt het motto van Geweldloze Communicatie. Vanuit het kennen van jezelf kan je beginnen de ander te verstaan, beginnen wezenlijk met de ander te communiceren. Ook al krijg je een rotopmerking naar je hoofd geslingerd, die je in je hart kan treffen, dan kun je blijven waarnemen en voelen wat daar achter ligt, het gevoel en de behoefte van de ander. Het is geen aanval op jou, maar meer een onhandig duidelijk maken van de ander, oordelend en gedachten uitsprekend. Als je jezelf dus kan losmaken van het verwijt, en je niet aangevallen gaat voelen en je dus ook niet gaat verdedigen, kan er geweldloze communicatie ontstaan. In plaats van je te gaan verdedigen tegen de rotopmerking naar jou toe, kan je gaan proberen te begrijpen, voelen wat de ander je precies probeert te vertellen.
Eigenlijk heeft het wel wat weg van een bijbelse uitspraak: "Wat Gij niet Wil dat U geschiet, Doe dat ook een Ander niet." Met andere woorden, als je zelf met respect benaderd wil worden (ook als je zelf een rotopmerking maakt) begin dan eerst bij jezelf.
Behandel allereerst jezelf met respect. Sta jezelf toe dat je gevoelens hebt en behoeftes mag hebben. Als je dat begrijpt, wezenlijk voelen kan, kan je begrijpen dat anderen deze behoeftes en gevoelens ook hebben, dat dit Universele Behoeftes en gevoelens zijn. Voorbeelden van universele behoeftes kunnen zijn; eerlijkheid, acceptatie, veiligheid, aanraking, seksuele- expressie, humor, eenheid. Je kunt er zelf ongetwijfeld nog veel meer bedenken.
Het heeft namelijk geen effect als je de ander gaat vertellen hoe hij zich voelt en waar hij behoefte aan heeft. Door te raden naar iemands gevoel, door het in een vraagstelling te gieten, geef je de ander de ruimte te zeggen of dit zo is of niet. Ook geef je hiermee te kennen belangstelling te hebben voor wat de ander voelt en nodig heeft.
Door jezelf te kennen kun je jezelf beter verplaatsen in wat een ander mogelijk kan voelen en waar een ander mogelijk behoefte aan heeft.
Ik ben boos op mijn vriend en maak een heel nare opmerking: hij ruimt b.v. nooit iets op en ik schiet uit mijn slof en zeg: "kun je die troep nou eens opruimen!"
Als hij daar heel rustig op reageert zonder zich aangevallen te voelen en vraagt: Voel je je boos en in de steek gelaten betreft het huishouden? En heb je behoefte aan hulp, samenwerking en erkenning? Dan kan ik eigenlijk alleen maar JA! zeggen. Ik voel mij hierdoor gezien, begrepen en gehoord. Er is nu geen reden meer voor een conflict en juist ruimte voor een dialoog, ruimte voor communicatie. In werkelijkheid vind ik dat ik het huishouden sneller en effici?nter doe dan hij en is het enige wat ik wil dat hij ziet wat ik doe. Ik heb behoefte aan waardering en behoefte aan gezien te worden. Ik baal er dus niet van dat hij nooit zijn troep opruimt, ik baal er voornamelijk van dat ik zelf niet kan uitleggen waar ik nou zo van baal, namelijk dat ik met liefde zijn troep op ruim (eigenlijk stelt het weinig voor!) maar dat ik graag wat erkenning zou willen voor wat ik doe. In plaats daarvan zeg ik dus: kun je die troep niet opruimen! Wat dus elke uitwerking die ik zou willen in de weg staat. Ik realiseer mij dat dit een simpel voorbeeld is. Toch is het op elk conflict, non-verbale frictie, of miscommunicatie toe te passen; thuis, op het werk; binnen een bedrijfsstructuur en ga zo maar door. Daar waar mensen samen komen, is het toe te passen.
Martin van der Meulen geeft het principe van Geweldloze Communicatie een interactief tintje in zijn workshops aan de hand van twee dieren. De Jakhals en de Giraf, hij gebruikt daarvoor stoffen oren van een jakhals en stoffen oren van een giraf vastgebonden aan een diadeem, zodat je ze op je hoofd kan zetten en 4 soorten rollen kan uitproberen die ik hieronder beschrijf.
De Jakhals staat voor de valkuil, voor aanvallen en verdedigen binnen communicatie, en De Giraf staat voor Geweldloze Communicatie, dat tussen aanvallen en verdedigen in ligt.
NB. Het idee van de jakhals en de giraf is bedacht door Marshall Rosenberg, die zich in zijn workshops ontpopt tot een podium beest en allerhande poppen, beesten en muziekinstrumenten gebruikt om duidelijk te maken en uit te leggen hoe onbewust mensen vaak communiceren. Ik ben inmiddels nieuwsgierig geworden en ga hem zeker aanschouwen in december als deze vitale 70-tiger naar Nederland komt.
Volgens het principe van Geweldloze Communicatie, zijn er 4 manieren om een boodschap (lees: een opmerking van een ander) aan te horen:
Hierbij gaat het om een reactie op een opmerking waarbij je direct terug projecteert naar de ander wat je te horen hebt gekregen; Bijvoorbeeld: iemand zegt tegen mij: "Wat beweeg jij veel zeg!" Waarop ik dan direct reageert met: "Jij zit anders ook nooit stil".
Hierbij gaat het om een reactie waarbij je oordeelt over jezelf.
Zelfde voorbeeld: iemand zegt tegen mij: "Wat beweeg jij veel zeg!" Waarop ik dan reageer: ja, ik geloof dat ik weer te veel beweeg, ik heb het nog steeds niet geleerd om stil te zitten, of, ik had toch vaker moeten mediteren."
3.Giraf oren naar binnen: gevoelens en behoeften van jezelf.
Hierbij gaat het om een reactie op een opmerking waarbij je alvorens te reageren, eerst naar binnen gaat kijken, wat voor gevoelens raakt deze opmerking bij mij.
Bijvoorbeeld: goh, ja zou dat zo zijn en hoe is het voor mij dat een ander dat tegen mij/over mij zegt? De reactie zou dan kunnen zijn, ik voel mij onzeker doordat je dit zegt omdat ik behoefte heb om zelf wat rustiger te worden.
4. Giraf oren naar buiten: gevoelens en behoeften van de ander.
Hierbij gaat het om een reactie waarbij je kijkt naar de gevoelens en de behoeftes van de ander. Een gevoel van de ander zou irritatie of rusteloosheid kunnen zijn. Een behoefte zou meer rust in zijn omgeving kunnen zijn. Aangeven dat je je best doet die gevoelens te willen kennen en zijn behoeftes te leren kennen, kan op slag de irritatie van de ander doen verdwijnen.
Een reactie zou dan bijvoorbeeld kunnen zijn: "Voel je je geïrriteerd en rusteloos door mijn gedrag? (Hiermee geef ik aan dat ik de ander wil horen)
Als de ander volmondig JA zegt op mijn vraag kan ik verder met de anders behoeftes. " heb je misschien behoefte aan rust om je heen? (Hiermee geef ik aan dat ik het belangrijk vind wat de ander nodig heeft).
Je bent geïrriteerd of boos of verdrietig, en je uit dat in een emotie naar iemand anders en die persoon reageert dan vanuit interesse naar jou gevoel en wat jij nodig hebt. Dat de ander daar dus begrip voor heeft en zich niet aangevallen voelt of zichzelf gaat verdedigen.
Omgekeerd werkt het ook voor jezelf verlichtend mededogend te luisteren naar de ander. De ander te gaan leren verstaan. Als je de ruimte geeft aan een anders, door zijn gevoel en behoefte te verstaan, geeft dat de ander weer ruimte om jou te zien. Het is een wisselwerking.
Dat wil niet zeggen dat er geen valkuilen zijn: een zeer aanwezige valkuil is, heb ik zelf ondervonden, dat je je eigen gevoelens en behoeftes voorop gaat stellen, vanuit een behoefte gezien te worden, en daarmee de ander dus vergeet. Als het je lukt ook naar de ander te kijken, de ander zijn gevoelens en behoeftes wil zien, geef je de ander een kans naar jou te kijken.
Het hele principe van Geweldloze Communicatie begint dan ook bij je Zelf.
Concluderend zou ik kunnen zeggen dat het geen Amerikaans trucje is. Wel is het een trucje van je Zelf, dat aan te leren is door af te leren oordelend te spreken naar zowel jezelf als de ander.
Ik kan mij best voorstellen dat veel mensen zoiets hebben van 'moet ik dit dan allemaal gaan leren toepassen?' en 'dat kost toch zeker veel te veel tijd, zeker in deze maatschappij waar alles snel gaat.' Ik kan mij dat voorstellen en ik had dat zelf ook. Toch ben ik het gaan proberen en het mooie is, ook al pas ik de theorie en de techniek misschien niet perfect toe, ik neem even de tijd om na denken over wat en hoe ik iets ga zeggen. Deze 'time-out' of 'bezint eer ge begint' werkt bij mij vaak ook al ontspannend en ruimte gevend in een gesprek.
Kortom, het is geen garantie voor een conflictloos leven, het is wel een manier om meer energie over te houden in je privé leven en op je werk.
e-mail: cindy.koopmanschap@gmail.com
