Met omdenken maak je van een probleem een feit en van een feit een nieuwe mogelijkheid. Er ontstaat iets dat er nooit was geweest als je het probleem niet had gehad. Het probleem is de bedoeling geworden.
Omdenken, zo stelt Berthold Gunster is ‘een manier van denken en doen, waarbij je kijkt naar de werkelijkheid zoals die is en onderzoekt wat je daarmee zou kunnen. Omdenken benadert een probleem als ruwe energie; frustratie die zijn vorm nog niet gevonden heeft. Je gebruikt de energie van het probleem voor iets nieuws.’
Hij vervolgt:
‘Omdenken begint altijd met een probleem. Zonder problemen geen omdenken. En een probleem bestaat uit twee dingen: feiten en verwachtingen. Zodra je een tegenstelling ervaart tussen die twee, tussen wat-zou-moeten-zijn en wat-is, ervaar je iets als een probleem. Door de feiten en verwachtingen grondig te onderzoeken, kun je de stap maken van ja-maar (het is niet wat het zou mรณeten zijn en dat is een probleem) naar ja-en (het is, wat het is). Vervolgens kijk je welke nieuwe mogelijkheden er ontstaan door de feiten volledig te accepteren, dus volledig โjaโ te zeggen tegen de realiteit.’
Bron: Wat is Omdenken?
Aikido
In die zin heeft het ook iets weg van Aikido. Daarbij is het doel niet een aanval te stoppen door deze tegen te houden, maar de ingezette aanval om te buigen en tegen de aanvaller te keren. Je komt als het ware in harmonie met de kracht en de techniek van de aanvaller. Daarbij is een tweede doel niet gericht op het vernietigen van de tegenstander, maar juist op het zo min mogelijk toebrengen van schade. Op persoonlijk niveau zag de grondlegger er van, O’Sensei, aikido als middel om in harmonie te komen met de wereld rond jezelf.
Soms gaat omdenken in de richting van omgekeerd denken, in precies het tegenovergestelde van wat er eerst was. Je doet iets ‘op zijn kop’. Werd beleid op ministeries ‘van binnen naar buiten’ gemaakt, nu is de wens dat ‘van buiten naar binnen’ te doen. Dat is ook in algemene zin in trends waar te nemen. Die slaan regelmatig om in hun tegendeel. Kijk maar eens naar de mode. En uiteraard kan omgekeerd denken compleet nieuwe inzichten opleveren en grensverleggend zijn in fysieke, emotionele en mentale zin.
Enantiodromia
Omgekeerd denken hangt op persoonlijk vlak als noodzakelijke richting vaak in de lucht, De psycholoog Carl Gustav Jung sprak wel over enantiodromia.
Hij introduceerde het fundamentele beginsel, dat een sterke eenzijdige opvatting in het bewustzijn onvermijdelijk haar tegendeel oproept in het onbewuste en daardoor standpunten produceert die in het bewustzijn worden afgekeurd. Zo kun je ook de schaduwzijde van een persoon zien. Dat is een zich opbouwend ‘vat van niet gemaakte (afgekeurde) keuzes’. Als je voor iets kiest, kies je ook ergens niet voor. Vroeg of laat komt dat onvermijdelijk naar boven. Een en ander in lijn met het evenwichts-principe in de natuurlijke wereld, in die zin dat levende systemen de ingebouwde neiging vertonen om alle uitersten โ zoals overbevolking, politieke repressie of milieuvervuiling โ door middel van de tegenovergestelde c.q. in hun voortbestaan bedreigde krachten weer met elkaar in evenwicht te brengen. Dit is ook terug te vinden bij de presocratische denker Heraclitus (ยฑ 530-470 v.Chr.).
Wat zou jij ‘omgekeerd’ kunnen doen in je leven of je werk en wat zou daar het effect van zijn?
Max Herold
December, 2023
