In het boek ‘Houd me vast’ van Sue Johnson wordt ingegaan op hoe mensen een diepe bevredigende relatie met blijvende verbondenheid kunnen behouden. Haar theorieën zijn gebaseerd op dertig jaar ervaring en onderzoek als relatie- en gezinstherapeute. Het door haar ontwikkelde model heet Emotionally Focused Therapy (EFT). Dit boek is geschreven voor relatietherapeuten, maar blijkt daar bovenop een aanrader te zijn voor analyse van binding in organisaties en wat er gebeurt als daarin iets misgaat.
Een vertaling naar organisaties laat zien dat er naast een zakelijk contract sprake is van emotionele binding en hechting. Mensen zoeken een veilige haven en geborgenheid bij collega’s en in de organisatie waaraan zij zich verbonden hebben. Als dat in de knel komt reageren zij niet als een zakelijke contractpartner, maar emotioneel , angstig en met een gevoel van onveiligheid. Sue Johnson geeft aan dat onze geliefde onze schuilplaats is in het leven. Als die persoon (lees: organisatie, collega’s!) emotioneel niet beschikbaar is, staan we in de kou, alleen en hulpeloos.
Een oud-collega en tegenwoordig eigenaar van het bureau Organamic, Lianda van der Knaap, heeft zich in EFT verdiept en nodigde onlangs een aantal mensen uit om het boek van Johnson toe te passen op hun ervaringen in organisaties. Dat bleek eigenlijk heel gemakkelijk te zijn.
Uiteraard zijn niet alle conflicten of andere problemen te verklaren vanuit een fundamentele behoefte aan verbondenheid. In organisaties zijn inhoudelijke of procesmatige verschillen van inzicht ook vaak reden van conflicten. EFT richt zich op relationele problemen als bron van conflicten in organisaties. Bij relaties gaat het om hoe het team omgaat met de menselijke kant, met behoeften en emoties die de samenwerking naar boven brengen. Het gaat dan om vertrouwen in elkaar en verbondenheid. Geven teamleden elkaar steun als daar behoefte aan is?
Als de steun en het vertrouwen er niet zijn of wegvloeien gaan mensen conflictgedrag ten opzichte van elkaar vertonen. Hierdoor wordt samenwerken een energievretende en onproductieve ervaring. Teamleden reageren niet meer op de inhoud, maar op elkaar. EFT stelt dat de fundamentele behoefte aan verbondenheid op het spel staat. Vervolgens ontstaan verschillende patronen van conflictgedrag. Dr. Johnson geeft aan dat de weg naar herstel van relaties ligt in het ontwikkelen van begrip voor wat in relaties de essentie is en bouwen aan verbinding.
Er zijn patronen die in deze situaties steeds terugkeren. Deze kunnen bij wijze van metafoor als dansen worden getypeerd 1):
- De klompendans: dit is een terugkerend patroon van verwijten over en weer. Een sfeer van ruzie en gekletter van klompen.
- De protestpolka: Dit is de meest voorkomende dans. Hier ontstaat de vecht- of vluchtreactie. De vechter gaat eisen stellen en de vluchter gaat er niet op in en duikt weg, komt niet met zijn of haar emoties.
- De blues: De blues begint als de teamleden stoppen hun inbreng te leveren. Ze maken zich los van de relatie en zijn begonnen hun vertrek te organiseren.
Dr. Johnson ziet drie sleutelmomenten om het patroon te doorbreken.
a. Aan het begin van de neerwaartse spiraal als de verhoudingen nog goed zijn. Op dat moment kan er nog gecorrigeerd worden.
b. Zodra de directe bedreiging voorbij is. Op dat moment is de ergste spanning er af en kan er ruimte ontstaan voor dialoog tussen de teamleden.
c. Als teamleden een ‘time-out’ nemen. Zij kunnen dan al dan niet met behulp van externe begeleiding trachten opnieuw een verbinding te realiseren.
Een boek wat voor mij in dit verband ook interessant is, is ‘De geluksfabriek; over het binden en boeien van mensen in organisaties’ van Maurits Bruel en Clemens Colson. Zij beschrijven twee categorieën medewerkers, namelijk medewerkers die geboeid zijn door de inhoud van het werk, maar geen binding hebben met de organisatie en medewerkers die zich juist hebben gebonden aan de organisatie en daar hun motivatie uithalen.
Het is met name de laatste categorie medewerkers – die veelal al lang bij de organisatie in dienst zijn – die geraakt worden als er conflicten ontstaan of als de organisatie – zoals nu veel gebeurd – in zwaar weer terecht komt en mensen moet afstoten. Vanuit de theorie van Sue Johnson komen deze medewerkers naar verwachting het eerst in de problemen.
Een interessante en verfrissende ervaring om te zien hoe relatietherapie ook toepasbaar is op organisaties!
Bert van Ravenhorst,
maart 2011.
1) Klompendans en blues komen uit artikel van Lianda van der Knaap. De naam protestpolka is van Sue Johnson.
Meer weten/gebruikte literatuur:
1. Houd me vast; zeven gesprekken voor een hechte(re) en veilige relatie, dr. Sue Johnson, Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen, achtste druk, 2011. Zie: Hold Me Tight: Seven Conversations for a Lifetime of Love
2. De geluksfabriek; over het binden en boeien van mensen in organisaties, Maurits Bruel & Clemens Colson, Scriptum management, Schiedam, 11e druk, 2002. Zie: http://www.managementboek.nl/boek/9789055941292/
de_geluksfabriek_maurits_bruel?affiliate=1910
3. Emotionally focused teams, Lianda van der Knaap, Organamic, 2010.
