Onlangs is het boek verschenen van Steven de Groot met als titel ‘Schoonheid in organisaties’.
Een inspiratief boek waarbij ik na het doorlezen nog steeds de vraag had……‘en hoe geef je Ware Schoonheid nu precies vorm in de praktijk?’
Om het antwoord op deze vraag te vinden benaderde ik Simone Muermans, oprichtster van Gentillesse, een bureau voor creatieve vormgeving en communicatie. Een artistieke vrouw die het vermogen bezit om prachtige ontwerpen, tekeningen en schilderijen te maken die allemaal iets van een Ware Schoonheid in zich hebben. Hoe doet ze dat toch elke keer?
Na enkele interviews bleek dat haar manier van werken op vrijwel elk product kan worden toegepast dat wordt gecreëerd?
Wat is Ware Schoonheid?
Ware Schoonheid kenmerkt zich volgens Simone door de sensatie die het in je oproept als je er naar kijkt. Je wordt bewogen door wat je ziet. Je wordt geraakt op een diep niveau en ervaart meestal iets wat je nog nooit eerder hebt ervaren. Je zintuigen krijgen dus nieuwe informatie die jou prikkelen en verheffen naar een hoger of dieper niveau waarin je jezelf gaat ervaren. Er vindt in ‘shift’ in je bewustzijn plaats. Je wordt verheven boven dat wat je al herkende van jezelf. Ware Schoonheid is daarbij verbonden met de kwaliteiten van het hart: onbevooroordeeldheid, mededogen, zuiverheid en harmonie.
Doorgaans is dit bij de meeste mensen een ervaring die moeilijk in woorden is te vatten omdat dit op vele niveau’s tegelijk in jezelf plaatsvindt en daarom moeilijk te duiden is wat er nu precies gebeurd.
– Symmetrie
Door de wetenschap zijn er een aantal principes ontdekt die bij mensen een bovenstaand effect teweeg brengen. Een voorbeeld hiervan is symmetrie. Symmetrie die je waarneemt in de geometrie van alles wat er zich om ons heen bevindt oftewel de geometrie van de schepping.
Het is bijvoorbeeld aangetoond dat baby’s eerder lachen naar een gezicht dat symmetrisch is van vorm en waarvan de verhoudingen die van het Gulden Snede principe hebben.
Box: de Gulden Snede.
De gulden snede wordt ook wel de ‘gulden verhouding’ of ‘goddelijke verhouding’ genoemd als vertaling van de begrippen ‘Sectio Aurea’ of ‘Sectio Divina’ die in de Renaissance in Italië werden gebruikt. De gulden snede is de verdeling van een lijnstuk in twee delen in een speciale verhouding. Bij de gulden snede verhoudt het kleinste van de twee delen zich tot het grootste, zoals het grootste zich verhoudt tot het gehele lijnstuk. De bedoelde verhouding wordt het gulden getal genoemd en aangeduid met de Griekse letter φ (phi) De waarde van φ is (1+ √5)/2. Dat is ongeveer 1,62.
Dit is een verhouding die we, als we er naar zoeken, overal in de natuur en de kunst tegenkomen en die een bijdrage levert aan alles wat ons omringt. Zo is de gulden snede bijvoorbeeld te herkennen in bloemen, boomtakken, zeekrabbel en schelpen.. Maar ook in architectuur, beeldhouwkunst en muziek. De gulden snede werd al in de oudheid beschreven, maar rond de 15-de eeuw wordt de verhouding opnieuw beroemd, met name door geschriften en tekeningen van Leonardo da Vinci. Het zijn de grote kunstenaars die de ‘gulden snede’ hebben toegepast en de kennis hebben overgedragen van generatie op generatie. Bij de schilderijen, de architectuurprojecten of de muzikale projecten van deze kunstenaars is voor de leek niet direct duidelijk hoe zij deze goddelijke verhouding hebben verwerkt.
Deze symmetrie ontstaat dus uit de geometrische vormen. De basisvormen in de geometrie zijn de driehoek, de cirkel en het vierkant. In een gezicht kun je deze geometrische patronen goed herkennen. Je herkent de driehoek in bijvoorbeeld de neus, de ovale vormen van de schedel, de hoekige vormen van de kaken en jukbeenderen etc. Ook de afzonderlijke delen verhouden zich tot elkaar in een geometrisch patroon. Kijk maar eens of je de driehoek(en) kunt ontdekken waarin de zintuiglijke organen van jouw gezicht zich ten opzichte van elkaar verhouden. Al deze vormen bevinden zich rondom een denkbeeldige as die je kunt trekken door het midden van de schedel.
– Onderlinge verhoudingen
Één methode die veel wordt gebruikt in de beeldende vormgeving is te beginnen met het in grote lijnen opzetten van deze assen waaromheen de geometrische vormen zich rangschikken. Het wordt als het ware een optelsom van alle essentiële basisvormen waaruit het onderwerp is opgebouwd. Je geeft eerst de essentie van je onderwerp weer en pas als alle verhoudingen goed zijn ga je verfijnen, dan ga je details uitwerken.
Je zou dus kunnen zeggen dat als je naar iets kijkt en je wilt de patronen van de essentie van diens Ware Schoonheid ontdekken, je jezelf de vraag stelt: “Welke symmetrische geometrie neem ik waar?”
– Eenvoud en het herhalen van symmetrie
Onze planeet was in haar oorsprong het allermooiste voorbeeld van Ware Schoonheid. Als je dit zegt, dan weet iedereen waar je het over hebt. De complexe samenhang van energie, geometrie, bewustzijn, natuurwetten en magnetisme. Vanuit de ruimte bekeken zien we een ‘eenvoudige’ bolvorm, welke echter een krachtige expressie is van een samenwerking van unieke delen. Net als het atoom, de bolvorm met specifieke eigenschappen die het basisingrediënt vormt van materie.
Deze basisvormen kunnen meerdere malen gecopieerd en gecombineerd worden. Simone vergelijkt onze planeet met een hologram. Een hologram bestaat uit vormen die dezelfde unieke eigenschappen hebben als het geheel zelf, maar dan op kleinere schaal.
Box: Microkosmos.
Zelfs de allerkleinste organismen in de natuur hebben gedragspatronen, ritmes, cycli, maar ook vormen en kleuren die in harmonie zijn met het geheel; ze zijn perfect afgestemd op hun natuurlijke omgeving, die overigens telkens aan verandering onderhevig is. Er is in relatie tot de omgeving sprake van een perfecte harmonie.
– Magnetische samenhang
Doorgaand op wat hierboven beschreven word geldt dus dat er bij Ware Schoonheid sprake is van een gevoel dat de onderdelen van het geheel onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Het een kan niet zonder het ander. Als toeschouwer ervaar je een gevoel van een constante uitwisseling tussen de delen.
– Ruimte en harmonie
Ware Schoonheid schept (nieuwe) ruimte voor de toeschouwer. Wanneer je geraakt wordt door wat je ziet voel je een soort verruiming in jezelf. Hierin ontstaat vanzelf de verbinding met het kunstwerk zelf, wordt er toe aangetrokken. Men kunt opgaan in nieuwe dimensies en harmonische emoties ervaren in plaats van conflict. Wat bijvoorbeeld wel gebeurd als je ‘geclaimd’ of ‘getriggerd’ word door de betekenis of boodschap van de schepping of de schepper zelf. Ware Schoonheid roept juist een gevoel van vrede, rust en harmonie op in plaats van conflict.
– Uniciteit
De vorm die wordt geschapen vanuit Ware Schoonheid heeft iets unieks. Dat wat ontspruit aan het mentale denken gaat meestal voorbij aan Ware Schoonheid omdat het gereproduceerd vanuit ervaringen uit het verleden en daarom niet nieuw meer is.
– Volledigheid
Het is van belang dat je zoekt naar de essentie van datgene wat je wilt vormgeven in de wereld. Dit is voor jou de leiddraad in het proces van creatie. Dit is je inspiratie om met de middelen en de mogelijkheden die je ter beschikking hebt de Volledigheid ervan tot expressie te brengen. De essentie kan van meet af aan al heel duidelijk zijn, maar het kan ook zijn dat je er gaande weg steeds dichterbij komt en het gaat Zien.
Randvoorwaarden voor het scheppen van Ware Schoonheid.
– Speelsheid.
Ware Schoonheid ontstaat vanuit een zekere speelsheid. In een scheppingsproces ben je bij voorkeur in het Hier en Nu en blijf je letterlijk in het moment bij datgene wat ter plekke ontstaat. Je gaat het niet van te voren bedenken maar tijdens het creëren stel je jezelf iedere keer opnieuw de vraag:”Wat is er NU nodig voor het beste resultaat?” Waarbij het beste resultaat wordt omschreven als ‘iets dat bij jou vrede en harmonie oproept’.
– Laten onstaan.
Daarmee komen we bij een tweede randvoorwaarde. De basis van Ware Schoonheid creëer je nooit door een strak vooropgezet plan. Het is spelen met de natuurlijke veranderlijkheid van de dingen, zodat je vervolgens met de beschikbare middelen iets laat ontstaan vanuit de verbinding van jouw Zelf met de materie waarmee je werkt in de omgeving waarin je werkt.
Box: De pottenbakker.
Heb je wel eens een werkelijk ambachtelijke pottenbakker aan de slag gezien? Zo iemand kent de verschillende eigenschappen van klei en is in staat om zijn handen, in verbinding met zijn visie of het weten van zijn hart, te bewegen tot het maken van een voorwerp. Hierbij is er weinig sprake van een mentaal denkproces of een voor opgezet werkplan maar veel meer de voeding van de inspiratie IN het moment zelf. Hij kijkt naar wat er ontstaat uit de materie en hoe zijn handen daar elk moment opnieuw vorm aan geven’. Het doet denken aan een beroemde danser die ooit eens zei:”De muziek vertelt me welke bewegingen ik maak. Als ik ritme ga tellen of ga nadenken is de schoonheid verdwenen.”
Algemene stappen om Ware Schoonheid te creëren.
1. De essentie vastpakken.
Degene die Ware Schoonheid wil scheppen is bij iedere nieuwe opdracht of individuele uitdaging steeds bezig om de essentie van wat hij of zij waarneemt in de realiteit of in de visie van de geest te duiden om dit vervolgens een ‘gezicht’ of karakter te geven met behulp van vormtaal, geluiden of bewegingen.
Wanneer men in een gesprek gaat met zichzelf of een opdrachtgever speelt altijd de vraag:”Wat is de essentie van deze opdracht of van hetgeen er gecreëerd gaat worden in relatie tot, of bezien vanuit de omgeving, de doelgroep of een bepaalde persoon? Kan ik die essentie een eerste vorm geven? Hoe kan ik ‘m zintuiglijk gaan vastpakken?
2. Het creëren van een goede atmosfeer.
De voorwaarden waarin je werkt zijn zeer belangrijk wanneer je Ware Schoonheid wilt laten ontstaan. Je zult jezelf allereerst in die ‘state’ moeten brengen waarin dit mogelijk wordt. Het is dus van belang om na te gaan wat jou helpt om in JOUW stroom terecht te komen. Kies met zorg de juiste lokatie, stimulerende muziek, een ondersteunende fysieke, emotionele en mentale gesteldheid. Ze zijn allemaal van grote invloed en ondersteunen het proces van optimaal kunnen bewegen in jouw creatie.
Box: Flow
Flow refereert aan een bewustzijns toestand waarin een persoon volledig opgaat in zijn of haar bezigheden. Flow wordt gekenmerkt door op de betreffende acties gerichte energie en activiteit, volledige betrokkenheid daarbij, alsmede het feit dat men de activiteiten succesvol uitvoert. Belangrijkste theoreticus achter dit concept is de Amerikaanse psycholoog Mihaly Csikszentmihalyi. Flow is een belangrijk concept in de zogenoemde positieve psychologie, waarvan Csiksentmihalyi (naast Martin Seligman) de belangrijkste proponent is. Flow wordt zo genoemd omdat enkele personen die door Csiksentmihalyi werden geïnterviewd voor zijn in 1975 verschenen boek over flow het bij wijze van metafoor hadden over een "stroom die hen meevoerde". In die zin is de term "flow" niet gerelateerd aan de uitdrukking "go with the flow", die betekent dat men zich conformeert aan hetgeen anderen doen.
3. Het beantwoorden van de vraag:”Wat ga je gebruiken om te creëren?”
Subvragen daarbij zijn:
– Wat zijn de mogelijkheden en beperkingen van de middelen en materialen die ik ga gebruiken?
– Welk gebruik van middelen of materialen ondersteunen de kenmerken of kwaliteiten van datgene wat ik wil gaan creëren?
Box:Ware Schoonheid & Creativiteit.
Ware Schoonheid heeft nauwe relaties met creativiteit. Mihaly Csikszentmihaly, de bekende auteur van Flow onderscheidde een drietal bestanddelen van creativiteit:
1. Het gebied waarin iemand creatief is. Dat bestaat uit een verzameling symbolische regels en procedures. Wiskunde is een gebied en zo ook biologie, informatica, organisatiekunde, voetbal, kunst etc.
2. Het veld dat het gebied omgeeft. Dat bevat alle mensen die fungeren als bewakers van het gebied. Het is hun taal om te bepalen welke nieuwe ideeën of producten mogen toetreden tot het gebied. In de beeldende kunst bestaat het arbeidsveld uit docenten, museumconservatoren, kunstverzamelaars etc.
3. De afzonderlijke mens. Creativiteit doet zich voor wanneer iemand, een mens, de symbolen gebruikt van een bepaald gebied, bijv. muziek bouwkunde, of bedrijfskunde en een nieuw idee of inzicht heeft dat door het juiste veld wordt geselecteerd om deel te gaan uitmaken van het gebied.
4. Bij de start. Waar ga ik beginnen?
Voor Simone geldt dat bij alles wat gemaakt wordt er zoiets bestaat als een kern of een centraal doel. Er is een centrum van waaruit en waaromheen (in de periferie) van alles gebeurd.
Dus één manier van het tot expressie brengen van het centrale doel of de essentie kun je doen door dat wat je waarneemt in grote lijnen op te gaan zetten, zoals al eerder beschreven. Je overziet het geheel en alle delen waaruit dit is opgebouwd en maakt de vertaalslag met de voor jouw voorhanden zijnde middelen.
Een andere manier is te starten, ergens willekeurig in het veld, met als enige voorwaarde dat je begint met datgene wat je ten diepste heeft geraakt of geïnspireerd. Van daaruit ga je verder exploreren wat je nog meer tegenkomt en dit verbind je met je uitgangspunt. Een voorbeeld hiervan zijn de tekeningen van Michael Angelo, waarbij hij soms niet verder kwam dan het gepassioneerd uittekenen van een hand of arm, maar daarin het hele lichaam al aan de toeschouwer zienderogen liet ontstaan in diens verbeelding.
Ook zentekenen is een mooi voorbeeld. Je concentreert je bijvoorbeeld op een op een bepaald detail in het landschap dat je voor je ziet, wordt er als het ware één mee en maakt jouw vertaling naar het papier. Vanuit hier teken je verder zonder überhaupt te kijken naar je resultaat op papier. Je laat je meevoeren door datgene wat je ziet, zonder tussenkomst van de controle van het verstand. Alles wat er dan ontstaat, is bij uitstek een unieke, authentieke vertaling van dat wat je hebt waargenomen.
Hoe kun je nu zelf dit proces in je dagelijkse praktijk gebruiken?
De stappen die Simone zet kun je bij alles gebruiken dat je doet. Van belang is dat je de criteria omzet naar je eigen werkveld. M.a.w. vragen beantwoordt als:
• Wat is de ‘essentie’ van dat wat ik onderzoek, zie of waarneem?
• Op welke wijze leg ik ‘authenticiteit’ in mijn product/scheppingsproces?
• Wat helpt mij om in een ‘flow’ terecht te komen?
• Wat betekent ‘eenvoud’ in mijn product/ scheppingsproces?
• Waar zie ik ‘symmetrie’ in mijn product/scheppingsproces?
• Hoe helpt de herhaling van de natuurlijk aanwezige geometrische patronen mijn product/scheppingsproces’?
• Wat betekent ‘ruimte en harmonie’ in mijn product/scheppingsproces?
• Wat is de ‘magnetische verbinding of samenhang’ in mijn product/scheppingsproces?
• Welke materialen en middelen heb ik tot mijn beschikking en wat zijn de mogelijkheden en beperkingen daarvan?
• Wat gebeurd er in het centrum en in de periferie van mijn product / scheppingsproces?
Bronnen:
1. http://nl.wikipedia.org/wiki/Gulden_snede
2. Oostwest Boekenmagazine 2007, nr. 1.
3. http://nl.wikipedia.org/wiki/Flow
4. http://www.managementissues.com/ontwikkelingstools/ontwikkelingstools/
