Het is een doorn in het oog. Ook voor menig ambtenaar binnen overheden zelf. De toenemende verstarring door een teveel aan regels en bijbehorende compliance, opgelegd door financiรซle afdelingen, Algemene Rekenkamer, accountants en talloze andere instanties, aangejaagd door politici maar ook Europese instanties.ย
Met de grote angst dat er mogelijk maar een enkele onrechtmatigheid ontstaat, durven ambtenaren niets meer en bouwen een grote veiligheidsbuffer op om maar nooit de opmerking te krijgen dat ze iets verkeerd hebben gedaan. Hoezo, fouten en de bijbehorende feedback die je erdoor krijgt, zijn er om van te leren?
Ambtenaren als gedichotomiseerde processietrekpoppen
De verwording tot louter dichotoom goed/fout denkende ambtenaren wordt er sterk door gestimuleerd en zet een rem op het bieden van maatwerkoplossingen waar dat รฉcht nodig is. Het maakt van ambtenaren processietrekpoppen, waarbij aan de touwtjes wordt getrokken door politiek die het produceren van regels stimuleert en angstig top-down management dat haar imago en carriรจre door de pers ter discussie gesteld ziet worden bij elke mogelijke onrechtmatigheid. Ambtenaren die, omdat ze gedichotomiseerd worden in hun denken steeds meer zullen zeggen: โDe regels schrijven het voor.โ โฆZonder in staat te zijn te kijken naar hoe hun discretionaire ruimte te benutten en hoe op een integere, transparante manier kan worden afgeweken van regels als dat in een maatwerksituatie wenselijk is. Discretionaire ruimte is immers de bevoegdheid om in meerdere of mindere mate in concrete gevallen beargumenteerd naar eigen inzicht een besluit te nemen. Maar over het verantwoord toepassen daarvan, en hoe je dat kunt leren, wordt binnen overheden ook niet vaak gesproken.
Verstarring en afnemende wendbaarheid
De andere kant van dit alles is toenemende verstarring, afnemende wendbaarheid en toenemende kosten om maar aan al die ‘compliance-overdrive’ te kunnen voldoen.ย Natuurlijk is goed ontworpen regelgeving belangrijk voor het integer functioneren van een organisatie of in zijn algemeenheid correcte omgang met leveranciers, consumenten en het waarborgen van bijvoorbeeld een โlevel playing fieldโ. Maar overdrijven is ook een kunst.ย En dan heb ik het nog niet eens over de toegenomen complexiteit van dat almaar uitdijende regelwoud met toenemende aantallen conflicterende regels.
Regeldruk als innovatiebelemmeraar
Hoge regeldruk kan het voor organisaties ook moeilijker maken om bedrijfspraktijken te veranderen, nieuwe producten en diensten te introduceren of nieuwe markten te betreden. Bovendien kunnen organisaties minder snel reageren op de behoeften van klanten of veranderende trends in hun branche. In sommige gevallen kan regeldruk ook het vermogen van organisaties beperken om te profiteren van nieuwe technologieรซn of bedrijfsmodellen waardoor het concurrentievermogen kan afnemen.
Dat geldt natuurlijk ook voor een overheid wil deze effectief kunnen blijven opereren in een veranderende maatschappelijke context. Teveel compliance draagt niet bij aan haar adaptatievermogen en contextuele effectiviteit. En het afwentelen van al die compliance, en daardoor ‘semi-nationaliseren’ van banken, energiebedrijven etc., naast wat er richting provincies en gemeenten gebeurt ook niet. In die zin mag je ook een voorbeeldrol van de overheid intern verwachten. Het verminderen van regeldruk en adminstratieve lasten begint binnen overheden zรฉlf…..maar goed zijn ze daar (nog) niet in.
Max Herold
Januari, 2023
