De afgelopen 40 jaar is Nederland overspoeld met Amerikaans management-denken. Het leidde tot meer managers, een wildgroei aan stafdiensten en abstracte bestuursstructuren die losgezongen waren van de praktijk. Na de kredietcrisis ontstond er een tegenbeweging, waarin aandeelhouderswaarde plaatsmaakte voor maatschappelijke waarden. Rijnlands organiseren beschrijft het Rijnlands Model waarin medewerkers niet de ‘human resources’ zijn in handen van managers. De organisatie ligt juist in handen van de vakmensen die zelfstandig beslissingen nemen en dankzij hun werkzaamheden in de voorste linie bepalend zijn voor het succes. Zelfsturing, samenwerking, oefenen en leren, spelen in Rijnlands organiseren een belangrijke rol.
Jaap Peters is bekend van boeken als Intensieve Menshouderij, Bij welke reorganisatie werk jij? En de Rijnland trilogie samen met Matthieu Weggeman.
Meer weten?
Rijnlands organiseren
Auteurs: Jaap Peters samen met Jaap Jan Brouwer, Harold Janssen en Mathieu Weggeman,
Uitgeverij: Boom Uitgevers Amsterdam, 2021, 209 pagina’s
Klik op: https://www.managementboek.nl/boek/9789024439126/rijnlands-organiseren-jaap-peters?affiliate=1910
De zwakke plek van Angelsaksisch ingerichte organisaties is hun overdaad aan overheadkosten als gevolg van de drang aan beheersing door regelgeving en toezicht. Hierdoor raakt de top van de organisatie hun verbinding met de praktijk kwijt.
Het is juist de eenzijdigheid die ontwrichtend werkt. Het Rijnlands Model heeft aandacht voor alle stakeholders. Naast de aandeelhouders zijn dat ook de medewerkers en de klanten. Daar komt bij dat met de toenemende complexiteit van maatschappelijke vragen, ook het algemeen belang en het milieu nadrukkelijker op de agenda staan. Belangen waar het Angelsaksische Model geen oog voor heeft. Daarmee lijkt het aan te sluiten bij de huidige tijdgeest die vraagt om meer solidariteit.
De centrale gedachte van Rijnlands organiseren is dat het zwaartepunt in de organisatie ligt bij de vakmensen die in het hier en nu het product maken of de dienst leveren. Dit in tegenstelling tot het Angelsaksische Model waar het zwaartepunt ligt bij managers. De organisatievraag is dan vervolgens hoe je het beste vakmensen in de voorste linie kunt faciliteren. De kwaliteiten van goed leiderschap zitten in dit model niet in de persoonlijke kwaliteiten van leiders, maar juist in de relatie met volgers. Van teamleden wordt verwacht dat zij opkomen voor de aan de praktijk ontleende informatie en argumenten en daarbij zo nodig hun leidinggevende tegenspreken.
Zelfsturing stelt hoge eisen aan de organisatie, training, leidinggeven, feedback geven, enzovoort. Je moet het besturingsconcept vertalen naar de praktijk, veel trainen en vooral je mensen om leren gaan met dilemma’s. Het zwaartepunt van handelen is de actualiteit, niet de keuze van de manager. Zelforganisatie betekent dat iedereen mee-organiseert en dat het organiseren dus niet het exclusieve domein van het management is. Kleine teams in het werkveld die met elkaar afstemmen en uitvoeringsvragen oplossen. Door zo te organiseren heb je minder afstemming en bureaucratie nodig, waardoor kosten voor management en hoofdkantoor lager kunnen zijn. Vakmanschap vraagt om autonomie en zelfsturing. Door vakmensen met elkaar te laten werken haal je schotten weg.
Rijnlands organiseren is een prettig leesbaar overzichtelijk boek waarin het Rijnlands Model duidelijk wordt neergezet. Zeker ook in contrast met het vanaf de jaren tachtig van de vorige eeuw dominante Angelsaksische Model. Duidelijk is ook dat Rijnlands organiseren aansluit bij de huidige tijdgeest, waarin de aandacht voor vakmensen en de menselijke maat steeds meer op de politieke agenda staat. De coronacrisis heeft het belang van professionals in de frontlinie nadrukkelijk op de agenda gezet voor de samenleving en de organisatie van de toekomst.
Bert van Ravenhorst,
September 2021
